رشد توليد نفت آمريکا
تداوم يا توقف؟
دکتر شعيب بهمن الکساندر نواک، وزير انرژي روسيه پيش بيني کرده که روند رشد توليد نفت آمريکا در چند سال آينده متوقف خواهد شد، زيرا قيمت کنوني نفت، شتاب رشد توليد آمريکا را مهار مي کند. از نظر نواک با آنکه در سال هاي اخير توليد نفت آمريکا با افزايش مواجه بوده، اما اين روند صعودي هر سال کمتر از سال پيش بوده است؛ از اين رو وزير انرژي روسيه اعتقاد دارد که اگر در آينده نزديک، پيش بيني ها محقق شوند، جهان بايد شاهد توقف رشد توليد نفت آمريکا در سال هاي آتي باشد. پيش بيني نواک در حالي صورت گرفته که ايالات متحده آمريکا از زمان روي کار آمدن دونالد ترامپ، رويه و سياست جديدي را در حوزه انرژي اتخاذ کرده است. تاکيد ترامپ بر افزايش توليد نفت آمريکا و گام برداشتن در عرصه صادرات بدون توجه به نفت شيل ميسر نخواهد شد و در بلندمدت ادامه نخواهد يافت. از اين رو بررسي احتمال وقوع پيش بيني وزير انرژي روسيه در برابر سياست هايي که دولت آمريکا دنبال مي کند، مي تواند چشم انداز روشني به آينده بازارهاي جهاني دهد.
جايگاه نفت شيل
در سال هاي گذشته پيش بيني مي شد که عرضه نفت شيل مي تواند موج عظيمي در بازار جهان ايجاد کند. با اين حال بر خلاف پيش بيني هايي که در مورد نفت شيل صورت مي گرفت، ورود اين نوع نفت توسط آمريکا به بازارهاي جهاني نتوانست باعث بروز «شوک عرضه» شود. برآوردهاي آژانس بين المللي انرژي نشان مي دهد که اين رويداد تنها زماني اتفاق مي افتد که با توليد نفت شيل از سوي تمام بازيگران مواجه شود و تنها محدود و محصور به آمريکا نماند. به عنوان مثال اگر کانادا هم توليد نفت شيل خود را به طرز چشمگيري افزايش مي داد، آنگاه مي شد انتظار بروز تحولات جدي در مورد عرضه نفت داشت. در نتيجه در حال حاضر آمريکا به تنهايي نمي تواند بازيگر تعيين کننده اي در عرصه تحولات انرژي باشد. اين در حالي است که برآوردها نيز از روند جهشي در توليد نفت شيل حکايت ندارند. به عنوان مثال، سازمان مديريت اطلاعات انرژي آمريکا تخمين زده است که توليد نفت از شيل هاي نفتي آمريکا تا سال 2020 به 2.8 ميليون بشکه در روز برسد و از آن به بعد رفته رفته رو به کاهش و در نهايت روي دو ميليون بشکه ثابت بماند. اگر چه در حال حاضر ميادين نفت شيل ايگل فورد و بيکن موجب افزايش ظرفيت توليد نفت امريکا شده اند، اما توليد اين نوع نفت از ساير ميادين چندان آسان نيست.
گزينه هاي آمريکا
در بيشتر برآوردهاي صورت گرفته درباره استخراج نفت شيل، هزينه فناوري هاي استخراج اين نوع نفت بين 60 تا 80 دلار به ازاي هر بشکه تعيين شده است. بنابراين، استخراج نفت و گاز شيل در آينده در صورتي توجيه اقتصادي خواهد داشت که قيمت نفت به بيش از 100 دلار به ازاي هر بشکه افزايش يابد. با توجه به اينکه قيمت نفت در بازارهاي جهاني با افزايش چشمگيري که بتواند توليد نفت شيل را از لحاظ اقتصادي توجيه پذير کند، مواجه نشده، در نتيجه اگر روند کنوني در مورد بهاي نفت ادامه يابد، قطعا شرکت هاي کمتري به سرمايه گذاري در حوزه نفت شيل تمايل نشان خواهند داد. در چنين شرايطي، آمريکا دو گزينه پيش روي خود دارد. در گزينه نخست، مقام هاي سياسي آمريکا بايد تلاش کنند به هر نحوي که شده، بهاي نفت را در بازارهاي بين المللي افزايش دهند. نتيجه منطقي انتخاب چنين گزينه اي يا اعمال تحريم هاي نفتي عليه کشورهاي توليدکننده يا به آشوب کشيدن کشورهاي توليدکننده و معابر اصلي انتقال نفت است. در واقع بهاي نفت هنگامي در بازارهاي جهاني افزايش مي يابد که مناطق و کشورهاي توليدکننده نفت دچار آشوب و چالش شوند. پيامد انتخاب اين گزينه مي تواند اعمال فشار اقتصادي و تحريم هاي يکجانبه آمريکا عليه کشورهاي توليدکننده نفت بيشتري باشد. همچنين اين گزينه مي تواند به بروز تهديدها، مخاطرات و آشوبهاي امنيتي در کشورهاي توليدکننده يا مسيرهاي انتقال نفت منتهي شود. در گزينه دوم، مقام هاي آمريکا ناگزيرند هيچ تلاشي براي افزايش بهاي نفت نکنند، زيرا افزايش قيمت نفت مي تواند ارتباط مستقيمي با معادلات سياسي در آمريکا باشد و حتي بر انتخاب افراد در سمت هاي مهم سياسي همانند رياست جمهوري و عضويت در مجلس آمريکا تاثيرگذار باشد. در نتيجه، رقابت هاي حزبي و سياسي در آمريکا همواره يکي از عوامل محدودکننده اي بوده که روساي جمهور را از دستکاري عمدي در بازارهاي بين المللي بازداشته است. قاعدتا اگر آمريکايي ها هيچ عمل سياسي براي افزايش بهاي نفت انجام ندهند، بازارهاي جهاني دچار افزايش قيمت نخواهند شد و در نتيجه، استخراج نفت شيل نمي تواند از لحاظ اقتصادي چندان به صرفه باشد و تداوم يابد.
مخمصه ترامپ
در حال حاضر اگر چه دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا با تعقيب سياست افزايش توليد نفت شيل در پي يکه تازي ايالات متحده در عرصه انرژي است، اما همواره ترس از افزايش بهاي انرژي در داخل آمريکا به خصوص در ايام منتهي به انتخابات همانند يک عامل بازدارنده براي سياست هاي وي عمل کرده است. اگر چه ترامپ با تحريم کشورهايي همچون ايران و ونزوئلا تلاش کرده محدوديت هايي در عرضه نفت به وجود آورد تا قيمت ها اندکي افزايش يابند، اما او بهتر از هر کسي مي داند که اگر قيمت نفت بيش از حد افزايش يابد، وي اولين فردي است که در داخل آمريکا دچار مشکل خواهد شد و حتي ممکن است بخت خود را براي انتخاب مجدد به سمت رياست جمهوري از دست بدهد. با اين حال دولت ترامپ متوجه اين نکته نبود که همه تحولات با مديريت آمريکا روي نمي دهند. به عنوان مثال بروز تشنج در خليج فارس از جمله حمله به چند نفتکش و مورد هدف قرار گرفتن تاسيسات نفتي آرامکو در عربستان در زمره رويدادهايي بودند که خارج از اراده و خواست آمريکا صورت گرفتند. با اين اوصاف آمريکا درگير يک مشکل اساسي است و هر گزينه اي را که انتخاب کند، در آينده با چالش مواجه خواهد شد. اگر دولت آمريکا تمايل به تداوم و افزايش استخراج نفت شيل داشته باشد، ناگزير است با اقدام هاي سياسي و امنيتي، در بهاي کنوني نفت دستکاري کند. از سوي ديگر اگر دولت آمريکا به سمت دستکاري عمدي بازارهاي بين المللي انرژي حرکت کند، ممکن است رئيس جمهور و حزب متبوع او از سوي مردم ايالات متحده با بي مهري مواجه شوند و حزب رقيب نهايت استفاده را از تحت فشار قرار گرفتن مردم ببرد. در چنين شرايطي ترامپ بايد اين انتخاب استراتژيک را انجام دهد که افزايش استخراج نفت شيل بيشتر مي تواند در انتخابات به او کمک کند يا افزايش نارضايتي مردم در پي صعود قيمت نفت و به تبع آن قيمت بنزين! علاوه بر چالش هاي داخلي، توليد نفت شيل هرگز با استقبال توليدکنندگان سنتي نفت و حتي متحدان آمريکا همچون عربستان سعودي مواجه نشده است. چنانکه سعودي ها بارها تلاش کرده اند در رايزني با ساير توليدکنندگان همانند روسيه، ميزان توليد نفت را در سطحي نگه دارند که قيمت آن براي استخراج نفت شيل مقرون به صرفه نباشد. در نتيجه، توليد نفت شيل نه تنها در داخل آمريکا نيازمند يک انتخاب استراتژيک است، بلکه امکان دارد موجب تجديد نظر اين کشور در سياست خارجي خود به ويژه در ارتباط با برخي از متحدان سنتي همچون عربستان سعودي شود. در مجموع با توجه به عدم افزايش چشمگير بهاي نفت، تمايل اندک شرکت هاي بزرگ نفتي براي سرمايه گذاري در نفت شيل، پيش رو بودن انتخابات رياست جمهوري در آمريکا و همچنين نارضايتي برخي از شرکاي سنتي واشنگتن، به احتمال زياد پيش بيني الکساندر نواک در خصوص آينده توليد نفت آمريکا محقق خواهد شد و ايالات متحده نمي تواند در سال هاي آتي به روند شتابان توليد نفت ادامه دهد. البته اين امر به معناي کاهش ميزان توليد آمريکا نيست، بلکه به احتمال زياد توليد نفت اين کشور در يک ميزان مشخص باقي خواهد ماند. اگر چه اين امر مي تواند موجب خودکفايي آمريکا در استحصال نفت شود، اما با آرزوي ترامپ مبني بر تبديل ايالات متحده به بازيگر اول در عرصه طلاي سياه همخواني چنداني نخواهد داشت.