سرخستامین کننده 10 درصد گاز کشور
مشعل - اکرم برنجي - سَرَخْسْ، شهري مرزي در استان خراسان رضوي، شمال شرقي ترين شهر ايران در نزديکي مرز ترکمنستان واقع در پايين ترين دشت خراسان و ارتفاع 300 متري از سطح دريا، نقطه اي پرجنب و جوش در مسير جاده ابريشم که 8 تا 10 درصد گاز کشور را تامين و تنها تاسيسات گازي نيمي از پهنه جغرافيايي کشور در آن خودنمايي مي کند. از مشهد راهي سرخس مي شويم. مسير با مناطق ديگر نفتي کشور متفاوت است و همراهان سفر از سرماي منفي10 درجه زمستان و گرماي حدود 50 درجه تابستان مي گويند و اين که شرايط اقليمي، کارشان را در فصول مختلف تحت تاثير قرار داده و سختي کارشان بايد ديده شود
به تاسيسات گازي خانگيران نزديک مي شويم؛ بدون معطلي سراغ احمد رجبي، سرپرست شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق مي رويم. با وجود حجم کاري بسيار، از منطقه عملياتي و شرايط کار برايمان مي گويد: اولين فعاليت اکتشافي در180 کيلومتري شمال شرق شهر مقدس مشهد در سال 1331 در منطقه خانگيران «دهستان سرخس» به وقوع مي پيوندد و اولين چاه در سال 1341 به مخزن گاز شيرين شوريجه مي رسد و نويد طرح و اجراي تاسيسات گاز در اين منطقه محروم معنا پيدا مي کند و در نهايت سال 1352 گاز مصرفي با يک خط لوله 16 اينچ به بخش محدودي از شهر مشهد مي رسد.
مخازن گازي منطقه خانگيران سرخس شامل 3 مخزن گاز شيرين با استعداد باقيمانده توليد حدود 20 ميليارد مترمکعب و يک مخزن گاز ترش عظيم با استعداد باقيمانده توليد 320 ميليارد مترمکعب است. بهره برداري از منابع گاز شيرين خانگيران در سال 1352 با 3 حلقه چاه و در سال 1362 بهره برداري از مخزن گاز ترش مزدوران همزمان با راه اندازي پالايشگاه گاز شهيد هاشمي نژاد با 6 حلقه چاه آغاز شد.
مخزن گاز ترش مزدوران حاوي 5/3 درصد گاز بسيار سمي و خطرناک هيدروژن سولفوره (H2S) و 5/5 درصد گاز دي اکسيد کربن (CO2) است و مشابه اين مخزن تعداد محدودي در حجم بالاي توليد درسطح جهاني فعال است که از آن جمله به کشور کانادا مي توان اشاره کرد؛ توليد موفق و بي خطر در 27 سال گذشته از نظر نبود حوادث منجر به آسيب هاي انساني و حفاظت تاسيسات در شرايط خورندگي گسترده، از افتخارهاي کارشناسان و کارکنان پرتلاش اين شرکت است.
آيا در نوع عملکرد شرکت تغييراتي ايجاد شده است؟
بحث جديد که بايد در برنامه ريزي ها و سياست گذاري مديران شرکت ملي نفت ايران و مناطق مرکزي مدنظر قرار گيرد، افزايش مسئوليت ذخيره سازي و برداشت گاز به مسئوليت هاي قبلي شرکت شرق است که از چهار سال گذشته بدون تغيير در ساختار شرکت و تعداد سمت هاي نيروهاي عملياتي به اين شرکت سپرده شده است. ذخيره سازي تابستاني و برداشت زمستاني گاز، فعاليتي است که ساز و کارهاي خود را مي طلبد و بايد در تعامل و نزديکي کامل با شرکت ملي گاز برنامه ريزي و انجام شود، زيرا تامين کننده خوراک در ذخيره سازي شرکت گاز است.
در واقع دو سيکل در پروژه ذخيره سازي و برداشت گاز داريم؛ يک سيکل هشت ماهه که بايد گاز را از شبکه گرفته و تزريق انجام دهيم و يک سيکل چهارماهه که گاز را بايد توليد کنيم و تحويل پالايشگاه دهيم، بنابراين در اين چرخه حلقه واسط هستيم که گاز را در فصل گرما مي گيريم و تزريق مي کنيم و در فصل سرما توليد مي کنيم و تحويل شرکت گاز مي دهيم. اصطلاح بين المللي اين کار
peak shaving است يعني در زمان پيک مصرف، براي جبران کمبود از مخازن ذخيره گاز استفاده مي کنيم.
گاز توليدي شرکت به پالايشگاه گاز شهيد هاشمي نژاد و پس از پالايش، به شبکه سراسري گاز تحويل مي شود و استان هاي شمال و شمال شرق را تغذيه مي کند.
وضع تاسيسات در منطقه چگونه است؟
تاسيسات منطقه نظير ساير مناطق نفتي با توجه به قدمتي که دارد، قديمي و فرسوده هستند و بحث بازسازي آن مطرح است که بخشي از آن در تعميرات اساسي ديده شده و انجام مي شود، اما نکته اين است که به دليل نداشتن تاسيسات گسترده پالايشي، بحث جايگزيني تاسيسات فعلا مطرح نيست و تعمير و نگهداري تاسيسات در دستور کار قرار گرفته است.
پروژه هاي در حال اجرا و جديد تعريف شده در شرکت نفت و گاز شرق چيست؟
بخشي از پروژه هاي تعريف شده در شرکت نفت و گاز شرق از سوي مديريت مهندسي و ساختمان ستاد نفت مناطق مرکزي و بخشي از سوي واحد مهندسي و ساختمان نفت و گاز شرق در دست اجراست که عمده ترين آن پروژه فاز يک ذخيره سازي گاز شوريجه است.
- پروژه هاي عمده ذيل در دست برنامه ريزي براي اجراست:
الف- پروژه توسعه ميدان گازي توس که اخيرا به دستور وزير نفت براي اجرا از سوي شرکت هاي سرمايه گذار در دستور کار قرار گرفت.
ب- احداث واحد جديد و مستقل نمزدايي گاز در محل تاسيسات ميدان گنبدلي براي ارسال گاز به شبکه مصرف شهرستان سرخس و توابع
ج- اجراي فاز دو ذخيره سازي گاز شوريجه که با اجراي آن ظرفيت ذخيره سازي و برداشت گاز دو برابر فعلي مي شود.
تا چه اندازه از شرکت هاي داخلي توانمند بهره برده ايد؟
توانمند کردن شرکت هاي داخلي در دستور کار شرکت نفت و گاز شرق قرار دارد؛ به طوري که ادارات مختلف به منظور تامين تاسيسات سرچاهي و درون چاهي با شرکت هاي توانمند داخلي در ارتباط هستند و نمونه هاي خارجي موجود را براي بومي سازي تحويل شرکت هاي منطقه اي يا داخلي مي دهند و آنها کالاها را مي سازند و پس از آزمايشات عملکردي موفقيت آميز فيلد تست «آزمايش ميداني» مي کنند. مرحله ديگر که شرکت بر آن متمرکز شده، طراحي و ساخت قطعات مشابه نمونه خارجي براي نصب و تست روي تاسيسات است که تجربه موفقي در اين زمينه تاکنون داشته ايم و براي ساخت برخي قطعات مورد نياز اقدام به تحويل نمونه و انعقاد قرارداد ساخت کرده ايم.
آغاز تحريم هاي جديد چه تاثيري بر روند کار شرکت خواهد داشت؟
در تامين کالا و قطعات تا حدودي دچار مشکل هستيم که در اين زمينه با تدبير انديشيده شده، بخش عمده اي از کالاهاي موجود را از انبارهاي تدارکات منطقه يا ستاد و انبارهاي شرکت هاي ديگر يا چاه هاي خارج از سرويس تامين مي کنيم. همچنين در خصوص ساخت قطعات و کالا در داخل کشور با شرکت هاي داخل و خارج از استان تعاملات بسيار خوبي داريم که اميد است در مسير اقتصاد مقاومتي به شکوفايي کامل برسد.
ارتقاي سطح کيفي زندگي در سرخس ضروري است
در ادامه بازديد از منطقه، هادي شريعتي، جانشين مدير عمليات شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق از نيروهاي عملياتي و حساسيت کار در منطقه مي گويد: منطقه خانگيران در 25 کيلومتري شهرستان سرخس قرار دارد و شامل دو ميدان خانگيران و گنبدلي است. استخراج و بهره برداري از گاز اين منطقه به سال 1347 برمي گردد. در اين سال، اکتشاف تکميل شد و بهره برداري از چاه هاي گازي از سال 1352 آغاز شد. در واقع تجربه گازي و نفتي منطقه خانگيران به 50 سال قبل باز مي گردد که براي نظارت مستمر و بهتر اين منطقه مهم و راهبردي، شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق به عنوان يکي از شرکت هاي تابعه شرکت نفت مناطق مرکزي ايران در سال 1377 تاسيس و عهده دار مسئوليت توليد و بهره برداري از منابع گازي و نفتي در شمال شرق کشور شد.
شرکت نفت و گاز شرق داراي دو ميدان فعال گازي است. ميدان گازي خانگيران که داراي سه مخزن، شوريجه B، شوريجه D و مزدوران و ميدان گنبدلي مشترک با ترکمنستان است که حداکثر برداشت از ميدان جزء برنامه هاي شرکت است. گاز منطقه خانگيران ( مزدوران ) عمدتا ترش است و با شرايط سميت بالاي 36 هزار پي پي ام، گاز h2s و 65 هزار پي پي ام گاز دي اکسيدکربن باعث شده که اين گاز از سميت و خوردگي بالايي برخوردار باشد و آن را منحصربه فرد کرده است. گاز مخازن شوريجه B و D و گنبدلي از نوع شيرين است.
مهم ترين بخش هايي که در منطقه عملياتي خانگيران بر آن متمرکز شده ايد، کدامند؟
براي بهبود توليد زمستاني در منطقه خانگيران، پروژه ذخيره سازي گاز در مخزن شوريجه D در دست اجراست که با راه اندازي مرکز جمع آوري و تفکيک پروژه تکميل مي شود. اين گروه در حال حاضر به صورت اضطراري و موقت راه اندازي شده و با ظرفيت تزريق و برداشت حدود 13 تا 14 ميليون متر مکعب گاز در روز در سرويس عملياتي است. طرح ديگر ساخت مخزن، ذخيره مايعات سوم است که با اضافه شدن اين مخزن، تعميرات اساسي بدون توقف توليد انجام خواهد شد و توقف توليد ساليانه که براي بررسي خطوط و صحت عملکرد تجهيزات گاهي اتفاق مي افتد، به طور کامل رفع مي شود و توليد به صورت مستمر ادامه خواهد داشت. پروژه بعدي، تعويض و جايگزيني مخازن موجود است.
توسعه فاز دو ذخيره سازي گاز نيز، از پروژه هاي حياتي منطقه است که با انجام آن ظرفيت ذخيره سازي و برداشت گاز دو برابر ظرفيت حاضر خواهد شد.
وضعيت نيروي انساني در منطقه عملياتي خانگيران چگونه است؟
خانگيران به دليل قدمت و عمر طولاني در کنار نيروي انساني مستعد، توانمند، متعهد و بومي از کمبود نيرو رنج مي برد. يکي از دلايل کمبود نيرو عدم جذابيت، کمبود امکانات، پايين بودن سطح زندگي، امور درماني و آموزشي است که خانواده ها کمتر رغبت مي کنند کنار همسرانشان در منطقه حضور داشته باشند.
منطقه خانگيران روي نيروهاي بومي سرمايه گذاري زيادي کرده و عمده پروژه ها و کارهاي بازسازي و عمراني از سوي شرکت هاي بومي انجام مي شود که صرفه جويي زيادي در پي داشته است. در مجموع نيروها با تعهد و دلسوزي ضمن رسيدگي به تاسيسات، آن را سالم و در حد استاندارد حفظ کرده اند.
اولويت هاي منطقه عملياتي خانگيران چيست؟
مهم ترين اقدام هايي که وظيفه انجام آن را داريم، صيانت از مخازن براي استمرار توليد در شمال شرق کشور است. ميدان خانگيران، يک ميدان مستقل است که ميادين مستقل قابل توجهي در اطراف آن شناسايي نشده و براي مسئولان اين دغدغه و نگراني را ايجاد کرده است که در صورت کاهش توليد، ظرفيت جايگزين براي استمرار کار پالايشگاه بايد ايجاد شود. با شرايط موجود، اقدام به بررسي ميدان هاي کوچک مثل ميدان توس کرديم که مي تواند براي چندسالي استمرار توليد را تضمين کند؛ از اين رو صيانت از مخزن براي استمرار توليد در شمال شرق، يکي از اولويت دارترين اقدام هايي است که مديران به آن پايبند هستند.
عمر بالاي تاسيسات پايش، رسيدگي و بازسازي را مي طلبد که ما در تعميرات اساسي هر سال به آن توجه مي کنيم و با توجه به عمر بالاي تاسيسات، اين رسيدگي و بازسازي ها باعث شده که همچنان تاسيسات سرپا باشد و شرايط از استاندارد خارج نشود؛ به طوري که وضعيت عمر تاسيسات بسيار کمتر از عمر واقعي آنها ست و به ادامه کار با اين تاسيسات همچنان اميدواريم، اما به نوسازي بايد توجه داشتيم. نوسازي تاسيسات فرسوده، همواره يکي از اهداف ما بوده است و با اختصاص بودجه هاي بيشتر و توجه، امکان ارتقاي وضعيت تجهيزات را مي توانيم فراهم کنيم.
در کنار وضعيت عملياتي منطقه به وضعيت معيشت کارکنان نيز توجه داريم و پروژه هايي را براي نوسازي و بازسازي منازل کارکنان و زير ساخت هاي زندگي در منطقه تعريف کرديم که در دست پيگيري است.
دغدغه ديگر در اين منطقه، کمبود نيروي کار عملياتي است که عدم توجه به اين موضوع، موجب وقفه در توليد و استهلاک نيروي انساني به دليل حضور مداوم در محل کار و عدم امکان حضور بيشتر در دوره هاي آموزشي شده است؛ بنابراين مديريت شرکت براي رفع اين معضل، پيگير استخدام نيروي جديد طبق ضوابط شرکت ملي نفت ايران و جذب نيروي ارکان ثالث براي برخي ادارات است که در صورت پاسخ مثبت پيگيري خواهد شد.
يکي ديگر از مشکلات منطقه، وضعيت نامطلوب و نامناسب زندگي، معيشت، آموزش و درمان در سطح شهر سرخس و شهرک هاي نفت است که اگر توجه جدي به آن صورت گيرد، قطعا در اسکان و ماندگاري خانواده ها در کنار همسرانشان تاثير زيادي خواهد داشت.
مهم ترين دغدغه شرکت، تعيين تکليف سيستم کارکرد آتي منطقه عملياتي خانگيران و جذب کارکنان مورد نياز عمليات منطقه است که مديران با جديت دنبال مي کنند.
منطقه خانگيران با وجود محروميت هاي فراوان، وظيفه سنگين و خطير توليد حدود 8 تا 10 درصد گاز مصرفي کشور را به دوش مي کشد. درخواست ما اين است که مسئولان ضمن کمک به جذب نيروهاي عملياتي، نسبت به رفع کمبودها، محروميت ها و وضعيت معيشتي/ درماني و ارتقاي سطح کيفي زندگي در شهر سرخس و شهرک هاي نفت منطقه خانگيران اهتمام کنند.
سياست شرکت براي حمايت از توليد داخل و عمل به شعار امسال چيست؟
شرکت براي جلوگيري از وقفه در توليد و جلوگيري از تاثير تحريم ها از سال هاي گذشته اقدام به شناسايي و بومي سازي قطعات از طريق سازندگان بومي کرده است؛ به طوري که در منطقه خانگيران به دليل بعد مسافتي که با مراکز صنعتي و نفتي داشته با هدف اجراي اقتصاد مقاومتي سعي کرديم تجهيزات را از طريق کارگاه هاي منطقه اي تعمير و احيا کنيم و براي بومي سازي، شرکت هايي را شناسايي و در انجام مهندسي معکوس و آزمايش و به کارگيري تجهيزات ساخت داخل کمک کرديم.