محرم در نگین سرخ ایران
مراسمی که فقط در ابیانه می بینید
شبنم اعماري بيرق سياه يار، اين روزها در هر کوي و برزني ديده مي شود. اين يعني بار ديگر محرم از راه رسيده تا اشک ها و خون ها را به هم گره بزند و درس انسانيت، آزادگي و اخلاق را به رخ بکشد.محرم که از راه مي رسد، مردم شهرهاي مختلف با رسم و رسوم مختص به خود با پوشيدن لباس عزا و برگزاري مراسم سوگواري، ارادتشان را به سرور و سالار شهيدان نشان مي دهند. تنوع آداب و رسوم مراسم سوگواري امام حسين(ع) در ايران، سبب شده افراد زيادي براي شرکت در عزاداري و آشنايي با آيين هاي سنتي به شهرهايي سفر کنند که اين مراسم را با ارادت خاصي برگزار مي کنند. ابيانه، نگين سرخ ايران، يکي از آن مناطقي است که آيين عزاداري اش زبانزد عام و خاص است. جايي که علاوه بر اهالي، مردم شهرهاي مختلف ايران هم خود را به آنجا مي رسانند تا در مهم ترين مراسم مذهبي اين روستاي کوچک، اما معروف شرکت کنند. ابيانه در ايام محرم، به خصوص در روزهاي تاسوعا و عاشوراي حسيني، يکي از شلوغ ترين و پرازدحام ترين مناطق ايران است. علاوه بر چهره روستا که به خوبي جلوه اي متفاوت از مراسم سوگواري ابا عبدالله(ع) را پيش رويتان قرار مي دهد، رسم و رسوم ابيانه هم به قدري از ديگر شهرها متفاوت و متمايز است که باعث شده جغجغه زني و نخل گرداني اش در فهرست آثار ملي ايران به ثبت برسد.
جاروزني و ذاکري
يکي از آيين هايي که در اين منطقه وجود دارد، مراسم جاروزني حسينيه ها و مساجد است. به اين شکل که پيرغلامان جارو به دست، حسينيه و مساجد را جارو مي کنند و براي برپايي مراسم عزاداري آماده مي شوند. با وجود اينکه اين روستا از همان ابتداي محرم سياهپوش است و مراسم عزاداري برگزار مي شود، اما اصل مراسم ابيانه شب تاسوعاست. در اين شب در مسجدي به نام مسجد «يسمان» مراسمي برگزار مي شود که «ذاکري» نام دارد. در اين مراسم مردم در مسجد جمع مي شوند و نوحه هايي را با نواهاي خاص خود مي خوانند.
پرسه زني يا پارسازني
برگزاري اين آيين صبح روز تاسوعاست. در اين مراسم برخي از اهالي روستا(مردان) در کوچه ها به راه مي افتند و به سمت خانه هايي مي روند که از محرم سال گذشته تا امسال، عزيزي را از دست داده اند. اين افراد در مقابل خانه هايي که براي درگذشتگانشان خيرات و نذري مي دهند، مي ايستند، از خيرات آنها برمي دارند و با صداي بلند فاتحه مي خوانند، سپس به سراغ خانه بعدي مي روند و با سرکشي به آخرين خانه، راهي محل برگزاري مراسم جغجغه زني مي شوند.
جغجغه زني
اين مراسم، يکي از زيباترين مراسم عزاداري محرم در ابيانه است. رسمي قديمي که يادگار دوران ايران باستان است. اين رسم را که مختص به روستاي سرخ رنگ ايران است، در هيچ نقطه ديگري از ايران نمي توان ديد. جغجغه، ابزاري چوبي است که در ابتداي مراسم در اختيار عزاداران قرار مي گيرد و آنها با به دست گرفتن دو جغجغه و کوبيدن آن برهم، صدايي مانند چک چک ايجاد مي کنند که در کنار صداي طبل و سنج به نوايي شنيدني و جذاب تبديل مي شود. نکته جالب توجه، نوحه هاي اين مراسم است که جغجغه زنان از سبک هاي موسيقي «يک ضرب»، «سه ضرب»، در «دستگاه شور» و «پشت سرهم» استفاده مي کنند.
شادا گرداني
عصر تاسوعا در ابيانه مراسم جالب ديگري برگزار مي شود که به «شاداگرداني» معروف است. شادا، چوب بلندي است که با پارچه هاي متفاوت تزيين شده و فردي به عنوان شاداگردان آن را در روستا مي گرداند.
نخل گرداني
اين مراسم هم يکي از ديدني ترين آيين هاي ابيانه است که شکوه و عظمت خاصي دارد. دو نخل در ابيانه وجود دارد که يکي متعلق به اهالي محله «يسمان و پل» و ديگري از آن اهالي محله «هرده» است. نخل در ابتدا هيچ تزييني ندارد. مردم آن را به ميدان مي آورند تا فردي با عنوان «باباي نخل» که مسوول زينت دهي است، نخل را تزيين و آماده مراسم کند. در ابتدا پوششي سياه بر نخل مي کشند و سپس روي آن را با زيورآلات نقره سنتي ابيانه تزيين مي کنند. به حرکت در آوردن نخل يکي از سخت ترين کارهاي نخل گرداني است، زيرا کوچه پس کوچه هاي ابيانه، شکل خاص خودش را دارد(باريک و ناهموار)، به همين دليل يک نفر در طول مسير مراسم بايد بر نخل سوار شود و افراد را هدايت کند تا اين نماد مذهبي به در و ديوارهاي روستا آسيبي وارد نکند. فردي که به عنوان هدايت کننده روي نخل سوار است، به صورت موروثي انتخاب مي شود و اين رسم به گونه اي است که تا 30 سال بعد هم مي دانند که چه کسي و از چه طايفه اي قرار است اين کار را انجام دهد. شخص سوار بر نخل، براي عزاداران در ظهر يا غروب عاشورا غذا تدارک مي بيند. جالب توجه اينکه در مسير نخل گرداني، اگر نخل با خانه اي برخورد داشته باشد، صاحب آن خانه بايد گوسفند قرباني کند.
طلوع خواني
صبح عاشورا در ابيانه، مراسمي به نام طلوع خواني برگزار مي شود. اين مراسم مي تواند عزاداران را به عمق تاريخ ببرد و ديدگانشان را تر کند. مراسمي که قبل از اذان صبح شروع مي شود و تا طلوع آفتاب ادامه دارد.
ورود ممنوع
در روزهاي تاسوعا و عاشورا، کسي حق ورود به ابيانه را ندارد. در اين دو روز، فقط کساني مي توانند وارد اين روستاي تاريخي شوند که يا با تورهاي مجوز دار خود را به ابيانه رسانده باشند يا آشنا و قوم و خويشي در ابيانه داشته باشند.
هتل های سنتی ایران
تاريخ را به نظاره بنشين
سفر کردن را همه دوست دارند، چون هم چند روزی آرامش را برایمان به ارمغان می آورد و هم اندکی ما را از دغدغه و مشکلات زندگی دور می کند.
در کنار سفر، اقامت در اقامتگاه هایی که می توان تاریخ را در آنها به نظاره نشست هم مطمئنا لذت سفر را دوچندان خواهد کرد.
علاوه بر اقامتگاه های بوم گردی که با بازسازی خانه های قدیمی یک دهه است که رونق گرفته، بناهای قدیمی بازسازی شده دیگری هم وجود دارد که نسبت به اقامتگاه های بوم گردی تجملاتی تر است.
این بناها که امروز به هتل های سنتی تبدیل شده اند، روایتگر گوشه ای از تاریخ گذشتگان است.
تاریخی که با هنر ایرانی درهم آمیخته و عشق و ظرافت، چاشنی خشت و گل آنها بوده است.
اقامت در این هتل های زیبا با آن معماری های منحصربه فرد که امروزه با نام هتل های سنتی شناخته می شوند، قطعا سفری خاطره انگیز را برای گردشگران به دنبال خواهد داشت.
هتل های سنتی زیادی در شهرهای مختلف ایران وجود دارد که تجربه اقامت در آنها را حتی برای یک روز هم که شده باید تجربه کرد، چون همین که قدم به این هتل ها می گذارید، گویی به گذاشته سفر کرده اید تا جایی که دلتان می خواهد با قدم زدن در این بناها گذشته را ورق بزنید.
در شماره های بعد هفته نامه «مشعل» قصد داریم در این ستون شما مخاطبان همیشگی را با هتل های سنتی کشور آشنا کنیم. هتل هایی که با اقامت در آنها، حتی برای یک ساعت یا یک روز حسی خاص را تجربه خواهید کرد، حسی که تاکنون و در هیچ اقامتگاهی آن را تجربه نکرده اید.
صنایع دستی
فيروزه کوبي
يکي از معدود رشته هاي صنايع دستي که سابقه تاريخي زيادي ندارد و در حال حاضر نيز توليد محدودي دارد، فيروزه کوبي است. شايد به همين دليل باشد که هنوز آنطور که بايد شناخته نشده است.فيروزه کوبي که با نشاندن قطعه هاي کوچک سنگ فيروزه به حالت موزاييکي روي سطح ظروف، زيورآلات و اشياي تزييني (از پايه هايي با جنس هاي مسي، برنجي، نقره، ورشويي يا برنزي) ساخته مي شود، قدمتي 70 ساله دارد. ظرف فيروزه کوبي شده، هرچقدر پرکارتر و منظم تر باشند و فاصله کمتري بين قطعات فيروزه باشد، ارزش هنري شان هم بيشتر خواهد بود.نيشابور يکي از شهرهايي است که فيروزه هايش زبانزد عام و خاص است. در اين منطقه، معادن زيادي وجود دارد که از آنها سنگ فيروزه استخراج مي شود. اين سنگ ها بعد از تراش خوردن، در جواهرات مورد استفاده قرار مي گيرد.در اصفهان علاوه بر جواهرات، فيروزه کوبي در ظروفي مانند بشقاب، ليوان، کاسه، گلاب پاش و... نيز مورد استفاده قرارمي گيرد.در حال حاضر صنعت دستي فيروزه کوبي فقط در اصفهان رايج است و صنعتگران شاغل در اين رشته به تعداد انگشت شماري محدود مي شود. ساخت و پرداخت فيروزه کوبي دو مرحله دارد: زرگري که عبارت است از ساخت و آماده سازي شييء مورد نظر با يکي از فلزاتي که به آن اشاره شد و فيروزه کوبي که صنعتگران با جداسازي و تفکيک فيروزه ها برحسب اندازه آنها را به اصطلاح خودشان دانه بندي مي کنند تا در ساخت هر محصول فيروزه کوب از قطعه فيروزه اي متناسب با سطح کار استفاده شود. از ابزار و وسايل کار نيز مي توان به قالب، چکش، دريل، چراغ گاز، چراغ بنزيني، گاز انبر، انبردست، پنس، منقاش، لوله هاي مختلف فلزي، سوهان و سنگ سمباده اشاره کرد.
سوغات ایران
کرمان
سفر به هر نقطه از ایران لذت خاص خودش را دارد. علاوه بر این خرید سوغاتی از شهرهای مختلف هم جذابیت هایی دارد که بخشی از سفر است. کرمان علاوه بر آثار متنوع طبیعی و دیدنی های منحصر به فرد، سوغاتی دارد که نمی توان از خرید آنها چشم پوشی کرد.
زیره: بهترین زیره را می توان در کرمان پیدا کرد، چون آب و هوای خشک این شهر موقعیت خوبی را برای کشت زیره ایجاد کرده است.
قاووت: ترکیبی بی نظیر و قدیمی از چهل گیاه (سیاه دانه، خرفه، قهوه، تخم کتان، موردانه، کنف و...) است که به صورت پودری شیرین و قهوه ای رنگ در می آید و در زبان محلی به آن قوتو می گویند.
کلمپه: از آن دست شیرینی هایی است که با یک بار امتحان، مزه اش تا مدت ها زیر زبانتان می ماند.
برشتو: شیرینی لوزی شکل و خوشمزه ای که برشتوک هم به آن می گویند.
کماچ سهن: یک شیرینی مقوی و انرژی زا که نباید به راحتی از کنار آن گذشت.
مسقطی: با وجود اینکه در شهرهای دیگر هم می توان آن را دید، اما مسقطی کرمان با همه آنها فرق دارد.
سوهان زرند: سوهانی ظریف و ترد که به صورت لایه لایه به فروش می رسد.
حلواپسته و حاج پسته: شیرینی هایی که طعم آنها را حتما باید امتحان کنید.
آجیده: یکی از هنرهای این منطقه است که در آن مقداری پنبه بین دولایه پارچه قرار می گیرد و سپس روی آن را با نقوش برجسته می دوزند. البته کرمان علاوه بر موارد بالا سوغات و خوردنی های دیگری هم دارد که باید راهی سفر شد و از نزدیک آنها را دید.