لباس های محلی برجسته ترین نماد شناخت اقوام ایرانی
کشور پنهاورمان ايران، اقوام مختلفي در گوشه و کنار خود جاي داده که هر کدام آداب و رسوم و البته لباس خاص خود را دارند. لباس هايي که با توجه به فرهنگ مناطق مختلف، بسيار متنوع هستند. يکي از برجسته ترين نمادهايي که مي توان از آن در زمينه شناخت اقوام ايراني بهره برد، لباس و پوشش است. آگاهي از نوع پوشش در مناطق مختلف مي تواند موضوع جالب توجهي براي گردشگران باشد که به فرهنگ يک منطقه يا يک کشور اهميت مي دهند. اگر به پوشش محلي ساکنان مختلف کشور علاقه مند هستيد، با ما همراه باشيد.
شمالی ها
در شمال کشور، پوشش گيلاني ها، مازني ها و ترکمن ها شاخص تر از ديگر نقاط کشور است. وجه مشترک تمام لباس هاي محلي خطه سرسبز گيلان که از سرسبزي و شادابي طبيعت الهام گرفته اند، فراواني رنگ هاست. لباس زنان گيلاني؛ قاسم آبادي، تالشي و رسوخي است که تفاوت هايي با هم دارند، اما وجه مشترکشان اين است که در هر سه نوع لباس، دامن هاي پرچين بلند و رنگارنگ و جليقه هاي پولک دوزي و پيراهن هاي بلند چاک دار يراق دوزي شده و روسري سفيد و سربند ديده مي شود. در لباس مردان رنگ ها نسبت به لباس زنان نقش کمتري دارد. پوشش مردان اين خطه سرسبز کشور جليقه، کت و شلوار چروداري (در غرب گيلان دم پايي تنگ و در شرق دم پايي راسته دارد)، قدک و کلاه است.
خراسان بزرگ
شناخته شده ترين لباس محلي ايران را بايد لباس هاي اهالي خراسان بزرگ دانست؛ منطقه اي که امروز به سه استان مجزا تقسيم شده و قوم هاي ايراني زيادي از جمله ترکمن، کرد، بلوچ و... را در خود جاي داده است. زماني که صحبت از لباس محلي خراسان مي شود، اولين چيزي که در ذهنمان آن را به تصوير مي کشيم، لباس سفيدي است که مردان اين خطه هنگام چوب بازي معروف خراساني بر تن دارند، لباسي که جنس آن کرباس سفيد است و از يک نيم تنه و شلوار به همراه پاپوش و دستاري سفيد تشکيل شده است. اين لباس را بايد مختص مردان خراسان جنوبي بدانيم، زيرا لباس خراسان شمالي يک نيم تنه، شلوار، کمربند و عرق چين است که رنگ قرمز نسبت به ديگر رنگ ها در آن بيشتر ديده مي شود.لباس زنان خراساني هم در مناطق مختلف با هم متفاوت است. در شمال خراسان و در شهر قوچان زنان بيشتر در مراسم هايي چون عروسي، لباس هاي محلي را به تن مي کنند. لباس محلي اين منطقه يک «شليته» يا همان دامن چين دار گشادي است که چندين لايه دارد و با پارچه هاي رنگارنگ دوخته مي شود. جليقه مخمل، چارقد و قبا نيز جزئي از لباس زنان خراساني است.استان خراسان جامعه بزرگي از کردها را دربر گرفته که لباس مردان کرد خراساني شباهت زيادي به لباس کردهاي استان کردستان دارد. زنان کرمانج خراسان، لباس مخصوصي به نام «شيلوار» دارند که يک دامن چين دار با قيطان دوزي در حاشيه است.مهم ترين بخش لباس زنان شمال خراسان پيراهن قرمزرنگي به نام «چاوک» است. شنلي که در گويش محلي به آن «کولته» مي گويند و سربندي که با سکه تزئين شده و يلک نام دارد.
بختیاری ها
عشاير بختياري و قشقايي بيشتر در جنوب غربي ايران و در استان هاي چهارمحال و بختياري، خوزستان، کهگيلويه و بويراحمد، اصفهان، بوشهر، لرستان و فارس زندگي مي کنند. عواملي مثل آب وهوا، محيط، منطقه و سن وسال تاثير زيادي در طراحي و رنگ لباس زنان بختياري دارد. به طور مثال مي توان گفت که لباس زنان بختياري کوهرنگ که منطقه اي سردسير است، با لباس بختياري هاي مناطق گرمسيري جنوب تفاوت هاي زيادي دارد. زنان جوان تر لباس هاي روشن و رنگي مي پوشند و زنان مسن بيشتر از رنگ هاي تيره استفاده مي کنند. لباس محلي زنان بختياري که به جرات مي توان گفت يکي از زيباترين لباس هاي محلي ايران است، از لچک، مينا، جومه، شولارقري و جليقه تشکيل شده است. همچنين زنان اين خطه از مي نا (روسري مستطيل بزرگي که جنسي از حرير دارد) استفاده و آن را با سنجاق به لچک وصل مي کنند. لچک هم کلاهي زنانه است که زير مي نا قرار مي گيرد و با سکه و مرواريد تزيين مي شود. لباس مردان بختياري هم شامل شلواري بسيار گشاد به نام دبيت است که در قسمت مچ پا تنگ مي شود. مردان در اين منطقه بالاپوشي به نام چوقا دارند که اين پوشش مختص به مردان بختياري است که از پشم گوسفند بافته مي شود. مردان زير چوقا، کت و پيراهن مي پوشند که جنس و رنگ آن به سن و موقعيت اجتماعي فرد بستگي دارد.
بلوچ ها
يکي از زيباترين لباس هاي محلي ايران، لباس زنان بلوچ است. لباس رنگارنگ و زيبايي که هنرمندانه با دست سوزن دوزي شده است. لباس زنان بلوچ شامل شلوار و پيراهني مي شود که تا زانو است. اين پوشش با شالي بلند که سر و شانه ها را مي پوشاند، کامل مي شود. در اين منطقه از کشور استفاده از زيورآلات بسيار مرسوم است و تلفيقي از رنگ ها را در کنار هم خلق کرده که بسيار قابل توجه است. لباس مردان بلوچ، اما برخلاف زنان بسيار ساده است. اين پوشش از شلواري گشاد و پيراهني که تا پايين زانو مي رسد و عمامه ، تشکيل شده که همه آنها رنگ سفيد دارند.
ترکمن ها
اين قوم سرزنده بيشتر در استان گلستان و شمال خراسان زندگي مي کنند. ترکمن ها پيراهن بلندي دارند که تا زير زانو مي رسد که اين بخش اصلي لباس مردان ترکمن است. «بالاق» نيز نوعي شلوار مردانه گشاد است. مردان ترکمن دو نوع بالاپوش دارند. «چاکمن» که از پشم شتر بافته مي شود، يک نوع آن است و نوع ديگر هم «ايچمک» نام دارد که از پوست گوسفند دوخته مي شود و بيشتر در زمستان مورد استفاده قرار مي گيرد. «کونيک» از ديگر اجزاي لباس مردان ترکمن است که يک پيراهن آستين بلند بي يقه است. مردان ترکمن از دو نوع کلاه استفاده مي کنند؛ «بوريک» يا همان عرق چين که با سوزن دوزي تزئين شده و «تلپک» که يک کلاه پوستي با پشم هاي بلند است. لباس زنان ترکمن هم از جنس ابريشم است، زيرا پرورش کرم ابريشم در استان گلستان بسيار رايج است. زنان ترکمن در شهر پيراهن هاي ساده، بلند و راسته اي به رنگ هاي شاد مي پوشند و روسري بزرگ سنتي ترکمن بر سر مي گذارند. رنگ قرمز در ميان زنان ترکمن هم از جايگاه خاصي برخوردار است. «قيرميز کونيک»، پيراهن ابريشمي سرخرنگي است که يقه و سرآستينش سوزن دوزي شده و زنان اين خطه از کشور اين پيراهن را به همراه شلواري مي پوشند که از ساق به پايين آن سوزن دوزي شده است. زنان ترکمن نيز مانند مردان، عرق چين به سر مي گذارند که البته عرق چين آنها با زينت آلات نقره تزيين شده است.
جنوبی ها
وقتي صحبت از لباس اهالي جنوب کشور از بندرعباس و جزيره قشم گرفته تا سواحل خليج فارس به ميان مي آيد، رنگ هاي زيبا و چشم نواز در ذهنمان تداعي مي شود. به دليل گرماي هوا در جنوب کشور جنس لباس اهالي اين منطقه نازک است و در بين تمام لباس هاي محلي ايران، به عنوان لباسي سبک و راحت شناخته مي شود. رنگ در پوشش زنان اين ديار از اهميت زيادي برخوردار است، لباس مردان هم سفيدرنگ است. لباس زنان از پيراهن، شلوار بندري، چادر بندري، برقع و صندل تشکيل شده است. پيراهن هاي زنان جنوبي که تا زير زانوست، رنگ و طرح هاي متنوع و سنتي زيبايي دارند. چادر بندري که در جنوب کشور جزو جدايي ناپذير لباس زنان است، در سه رنگ قهوه اي، خردلي، خاکستري مايل به آبي وجود دارد و به شيوه هاي مختلف بسته مي شود. شلوار بندري زنان جنوبي هم از زانو تا مچ پا تنگ و با گلدوزي تزيين شده است. برقع را که نشانه تاهل است، زنان بعد از ازدواج استفاده مي کنند. لباس مردان هرمزگان از جمله لباس هاي محلي ايران است که کم و بيش ميان مردان در تمام مناطق جنوب مشترک و پوششي است که شامل دشداشه، خاچيه، کوفيه و عقال مي شود.
قشقایی ها
بيشتر قشقايي ها ساکن دشت هاي استان فارس هستند. لباس محلي اهالي اين منطقه که ترک زبان هستند هم جزو شاخص ترين لباس هاي محلي ايران است. لباس زنان قشقايي متشکل از دامن هاي چندلايه بلند و رنگارنگ به همراه پيراهني به نام «قيناق» است که از در دو طرف چاک دارد. زنان قشقايي از روي موها کلاهي به نام «کلاقچه» به سر مي گذارند و چارقد يا روسري که حرير نازکي است و زير چانه بسته مي شود را روي کلاه به سر مي کنند. لباس مردان قشقايي نيز کلاه دوگوشي، ارخالق، شال کمر، شلوار و پيراهن است. نکته قابل اشاره اينکه مردان عشاير قشقايي هميشه بايد کلاه به سر داشته باشند، کلاه دوگوشي که نمدي است و از پشم لطيف بز در رنگ هاي نخودي و خاکستري بافته شده است. مردان قشقايي هميشه شال کمري را که طول آن 5 تا 6 متر و رنگش سفيد يا قهوه اي تيره است روي کمر خود مي بندند.
ابیانه ای ها
يکي از لباس هاي خاصي که نمي توان از آن گذشت، لباس محلي مردم ابيانه است. روستايي سرخ و خوش آب و هواي که مي توان از آن به عنوان بهشتي زميني ياد کرد. اهالي اين روستا که در حال حاضر يکي از کانون هاي مهم گردشگري ايران است، اصالت خود را همچنان حفظ کرده اند و با پوشش محلي خود نظر هر گردشگري را به خود جلب مي کنند. مشخصه لباس زنان در اين منطقه، چارقدهايي با زمينه سفيد و طرح گل هاي رنگارنگ است که همراه با دامن هايي تا زير زانو آن را به تن مي کنند. مردان هم شلوارهاي سياه و سفيد گشاد با جليقه و کلاه پشمي مي پوشند.
کردها
کردها از اقوامي هستند که همواره لباس هاي محلي بر تن دارند. با سفر به مناطق کردنشين کشور و ديدن لباس هاي رنگارنگ محلي که حس سرزندگي را به انسان منتقل مي کند، مطمئنا وسوسه مي شويد که لباسي محلي از اين ديار براي خود بخريد. لباس مناطق کردنشين ايران براساس منطقه نامگذاري مي شود مانند لباس اورامي، سقزي، مريواني و... . البته اين لباس ها شباهت زيادي به هم دارند و تفاوت هاي آن بسيار جزئي است. بخش اصلي لباس زنان کرد کراس(پيراهن بلند) است. نوعي از کراس که پرزرق و برق است، در جشن ها مورد استفاده قرار مي گيرد. زنان کرد روي کراس پوشش ديگري به نام کوا مي پوشند که پشت لباس را مي پوشاند. شال جزء جدايي ناپذير لباس هاي کردي است که روي کمر بسته مي شود. زنان کرد براي پوشش سر هم از پارچه هاي رنگي نفيس استفاده مي کنند. لباس کردي مردانه نيز مانند لباس زنان براساس منطقه نامگذاري شده است. اين لباس شامل يک نيم تنه کتاني يا پشمي است که به همان شلوار گشاد معروف کردي وصل مي شود. نيم تنه «چوخه» و شلوار «رانک» ناميده مي شوند. مردان کرد روي بخش اصلي لباس شان شال بلندي روي کمر مي بندند. روي آستين و در بخش مچ پوششي مثلثي به نام سوراني بسته مي شود. مردان کرد هم مانند بيشتر مناطق کشور براي سر کلاه يا دستار دارند. در اين منطقه در فصول سرد سال از فرنجي به عنوان بالاپوش استفاده مي شود. ساق بند روي شلوار هم يکي از شاخص هاي لباس مردان کرد به شمار مي رود که در فصول سرد نقش گرم کننده را دارد و در فصول گرم نيز پاها را در برابر نيش حشرات حفظ مي کند.