«نام آوران» که خبر اکتشاف و اضافه شدن آن به جغرافياي نفتي کشور از سوي رئيس جمهور اعلام و با توضيحات تکميلي وزير نفت درباره جزييات آن همراه شد، بارديگر نام ايران را در عرصه انرژي جهاني به عنوان يکي از بزرگ ترين دارندگان مجموع ذخاير نفت و گاز منطقه و جهان به رخ کشيد؛ مسيري که حاصل جمع تلاش کارکنان صنعت نفت است که با فعاليت شبانه روزي خود، رد طلاي سياه را از اعماق زمين کشف کرده و حالا يک مخزن نفتي را در گستره عظيمي از جنوب و غرب شهر اهواز( دردو طرف رودخانه کارون) بين ميدان هاي نفتي، منصوري، آب تيمور، سوسنگرد، جفير، سپهر و دارخوين به نام خود مي بينند.
نگاهي به سابقه اکتشاف نام آوران
اگر بخواهيم مروري بر فعاليت انجام شده در مسير اکتشاف دومين مخزن بزرگ نفتي در تاريخ ايران داشته باشيم، طبق توضيحات وزير نفت، «عمليات اکتشاف اين مخزن، با پيشرفته ترين روش هاي اکتشافي به عنوان يک اکتشاف فناورانه و کار جديد اکتشافي با سه حلقه چاه از سال 95 آغاز شده و با توجه به اينکه حدود 31 ميليارد بشکه اکتشاف هاي پيشين بوده است، حدود 22 ميليارد بشکه به ذخاير نفت درجاي کشور و 2.2 ميليارد بشکه به ذخاير نفت قابل برداشت کشور افزوده مي شود.»
در واقع مطالعه احتمال وجود نفت در حد فاصل ميدان هاي نفتي منصوري، آب تيمور، سوسنگرد، جفير و سپهر در جنوب غربي شهر اهواز و در دو سوي رودخانه کارون در اواخر سال 1395 آغاز شد و با حفاري چاه هاي اکتشافي آرمان(در شرق ميدان دارخوين)،منصوري غربي(حد فاصل ميادين منصوري و آب تيمور)و سپهر شرقي (در شرق ميدان سپهر) و استفاده از اطلاعات چاه تحديدي آب تيمور-53، در نيمه سال 1398 وجود نفت در گستره وسيع و يکپارچه مابين اين ميادين محرز شده است.
اکتشاف اخير نفتي ايران با تغيير روش هاي اکتشافي همراه بوده و به گفته سيدصالح هندي، مدير اکتشاف شرکت ملي نفت ايران، با توجه به اين واقعيت که دوران کشف تله هاي ساختماني و طاقديسي بتدريج به پايان مي رسد و بايد به دنبال روش هاي جديد مبتني بر تله هاي ترکيبي و چينه اي بود، از سال 1395 تغييراتي در رويکرد، نگاه و حتي ساختار خود اعمال کرده که اکتشاف هاي تازه يکي از نتايج تثبيت رويکرد جديد اکتشافي است. به اين صورت با تأکيد مديريت اکتشاف بر ضرورت مطالعه يکپارچه به جاي نگاه هاي بخشي و جزئي به يک منطقه، پروژه لرزه نگاري سپهر در دشت آبادان در دستور کار قرار گرفت و دستاوردهاي اين پروژه ثابت کرد که فعاليت هاي لرزه نگاري تا چه حد مي تواند در کسب موفقيت هاي اکتشافي مؤثر باشد. به اين ترتيب، ايده اي مطرح شد مبني بر اينکه ممکن است بين ميدان هاي قديمي نيز نفت وجود داشته باشد و اين ايده، راهبرد کشف ميان ميدان هاي بزرگ را پيش روي مديريت اکتشاف قرار داد. به اين منظور سه چاه اکتشافي، حفاري و از اطلاعات چاه آب تيمور 53 که به همت همکاران شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب حفاري شده بود، استفاده شد که قرار دادن مجموع اطلاعات حاصل از فعاليت هاي انجام شده و شبيه سازي و مدل سازي هاي صورت گرفته در کنار هم، مخزن بزرگي را با لايه زمين شناسي ايلام پيش روي آنان ترسيم کرد.
مخزني به وسعت تهران و لوکزامبورگ
براي اينکه بدانيد اهميت مخزن نفتي نام آوران چيست، به اين اعداد و ارقام توجه کنيد: حجم نفت درجاي «مخزن نام آوران» در اين ميادين، حدود 3/31ميليارد بشکه از قبل اعلام کشف شده بود که پس از مطالعات اخير و انجام موفقيت آميز فعاليت هاي حفاري اکتشافي، بر اساس آخرين نقشه هاي به روز شده از ميادين مذکور و محدوده بين اين ميدان ها، حجم نفت درجاي اين مخزن به3/53ميليارد بشکه افزايش پيدا کرد.
بدين ترتيب 22ميليارد بشکه به نفت درجاي اين مخزن اضافه مي شود که با احتساب ضريب بازيافت 10 درصد براي برداشت نفت از اين مخزن، 2/2ميليارد بشکه به ذخاير نفت قابل استحصال کشور افزوده مي شود. مقدار بازيافت، در مرحله نخست مربوط به مشخصات مخزن بوده و با استفاده از فناوري هاي ازدياد برداشت مي توان اين ضريب را افزايش داد.
اگر بخواهيد وسعت مخزن نام آوران را پيش رويتان ترسيم کنيد، کلانشهر تهران يا لوکزامبورگ و يا سه برابر کشور بحرين را در نظر بگيريد. مخزن جديد نفتي کشف شده به همين وسعت و مساحت است. از بستان آغاز مي شود و تا نزديکي اميديه ادامه دارد. وسعت اين ميدان 2400 کيلومتر مربع است و 80 متر ضخامت دارد.مساحت اين محدوده 2400 کيلومتر مربع و متوسط ضخامت اين لايه 80 متر و عمق آن به طور متوسط 3100 متر است که عنوان دومي بزرگترين مخزن نفتي ايران را در اختيار گرفته است. زنگنه گفت که تاکنون از اين مخزن 53 ميليارد بشکه نفت درجا کشف شده است که احتمال گسترش اين مخزن به سمت جنوب غربي و جنوب شرقي به طور قابل توجهي وجود دارد. نخستين لايه بزرگ، لايه آسماري گچساران با 54 ميليارد بشکه ذخيره نفت درجا بوده و پس از نام آوران-لايه ايلام نيز مارون-لايه آسماري با 40.5 ميليارد بشکه و آزادگان-لايه سروک با حدود 40 ميليارد بشکه ذخيره نفت درجا در رتبه هاي بعدي قرار گرفته اند.
نکته مهم ديگر آنکه طبق توضيح زنگنه با هر يک درصد بهبود ضريب بازيافت از اين 53 ميليارد بشکه نفت، 530 ميليون بشکه نفت حاصل مي شود که با قيمت کنوني، 32 ميليارد دلار ثروت به کشور اضافه مي شود، بنابراين بايد همه، اهتمام خود را در بحث توسعه فناوري و تحقيقات و پژوهش و فناوري در بخش بالادست نفت متوجه افزايش ضريب بازيافت کنيم. در زمينه امکان افزايش ضريب بازيافت اين مخزن، وزير نفت با اشاره به اينکه ضريب بازيافت در دنيا به دليل رشد فناوري در حال افزايش است، اعلام کرد که ايران از دو روش مي تواند ضريب بازيافت ميدان هاي نفتي خود را افزايش دهد. نخست تکيه بر فناوري داخلي است که اين فناوري مي تواند با استفاده از کمک دانشگاه ها ارتقا يابد و ديگري همکاري با شرکت هاي بزرگ نفتي جهان و صاحب فناوري است.
گنجي به نام ايران
فعاليت هاي اکتشافي «مخزن نفتي نام آوران» در سه جبهه شمالي، شرقي و جنوبي ادامه داشته و پيش بيني مي شود با حفاري حداقل چهار حلقه چاه اکتشافي– تحديدي ديگر، مقدار قابل توجهي به حجم نفت درجاي اين مخزن افزوده شود. اکتشاف هاي سالانه نشان مي دهد که همچنان ظرفيت اکتشاف در کشور بالاست و منابع کشف نشده زيادي وجود دارد.در اين راستا تلاش بي وقفه مديريت اکتشاف شرکت ملي نفت در اکتشاف منابع هيدروکربوني نواحي مختلف ايران ادامه دارد.
ايران در تمام سال هاي پس از انقلاب غير از دوران جنگ، هر سال کشف جديدي داشته و در اين مدت در مجموع 73 ميدان مشتمل بر 36 ميدان نفتي و 37 ميدان گازي کشف شده که از اين ميان، 26 ميدان مرزي و مشترک بوده اند. طبق اعلام مديريت اکتشاف شرکت ملي نفت ايران، «تمام نفت برداشت شده در کشور در چهار دهه اخير با اکتشاف هاي انجام شده جايگزين شده و در حوزه گاز شرايط به مراتب بهتر است. در بخش گاز تقريباً 8 برابر ميزان گازي که مصرف شده، مخزن کشف شده جايگزين کرده ايم.» نکته مهم آنکه اين کشف نفتي، آخرين نيست و همچنان رويکرد و ريل گذاري جديد اکتشاف که منتهي به اين کشف شده است، ادامه مي يابد.
وزير نفت با قدرداني از کارکنان و مديران مديريت اکتشاف و مناطق نفت خيز جنوب گفت: کشف اين مخزن را در آستانه اين اعياد به مردم ايران تبريک مي گويم که اين ثروت خدادادي را از دل اين زمين در اين شرايط سخت به ما نماياند.