روايت سخت گذرترين خط لوله انتقال نفت خام کشور در حوزه عملياتي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان
مارون در پیچ و خم های سخت گذر
سعيد محمدبيگي خطوط لوله انتقال نفت و گاز، حکم شريان هاي حياتي را دارند که در بدن انسان خون رساني مي کنند. اين خطوط در سراسرکشورگسترده شده است تا آنجا که دورترين نقاط روستايي درمناطق سخت و کوهستاني نيز از ثمرات آن بي بهره نمانده اند. هم اکنون بيش از14هزارکيلومترخط لوله با راهبري شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران، همچون شريان هاي بدن انسان عمل مي کنند و انتقال نفت خام و فراورده هاي نفتي به نقاط مختلف کشور را انجام مي دهند. دراين ميان، برخي خطوط، ويژگي هايي دارند و شاخصه هايي و خط لوله انتقال نفت خام مارون درحوزه عملياتي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان، ازآن جمله است. اين خط لوله که ابتدايش خوزستان است وانتهايش استان اصفهان، ويژگي هاي خاصي دارد؛ ويژگي هايي همچون، ظرفيت انتقال، طولاني بودن مسير و سخت گذر بودن که آن رابه دومين خط لوله مهم دنيا پس از آلاسکا و نخستين درکشور بدل کرده است. دراين نوشتارباپيمايش نزديک به يک هزارکيلومتر راه جاده اي و کوهستاني وعبوراز مناطقي همچون «تنگ لير و اوند»، تلاش شده است سختي گذر از مسيري پرپيچ وخم با شيب هاي تند اين خط لوله، آن گونه که شايسته ودست مريزادي به احداث کنندگان و بهره برداران آن باشد، به رشته تحريردرآيد.
سوزصبحگاهي آبان ماه در محوطه فرودگاه اصفهان که فاصله نسبتا زيادي هم از شهر دارد، کمي مورمورم مي کند، اما به محض ورود به خودروي مستاجران، راننده خودرو و روشن شدن بخاري، گرماي دلچسبي حاکم مي شود.
برنامه نوشته و زمان بندي شده است؛مو هم لاي درزش نمي رود. طوري که حتي فرصت نوشيدن يک فنجان چاي و اندکي نان که ذخيره ساز انرژي براي پيمودن مسيري طولاني باشد، نيست.
حرکت از فرودگاه به سمت تلمبه خانه شماره 5، بازديد ازتلمبه خانه شماره 4، حرکت به طرف تنگ ليرواوند وبازديد از مسير سخت گذر و. . . مواردي هستند که در برنامه روابط عمومي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان به آنها اشاره شده است. نقشه راه است، نقشه راهي که شايد اگر شروعش از اهواز بود، عملي مي نمود. بگذريم.
اصفهان، چهارمحال و بختياري و خوزستان، استان هايي هستند که خط لوله انتقال نفت مارون از آنها عبور مي کند. اين خط لوله باگذر از ارتفاعات رشته کوه هاي زاگرس و رودخانه هاي همجواربا دوسد کارون3 و4، مسيري 435 کيلومتري راطي مي کند تا نفت خام ازجنوبي ترين نقطه کشور (اميديه) به مصرف کنندگاني همچون پالايشگاه اصفهان که دراين مسير واقع شده اند، برسد.
عبور طلاي سياه از تلمبه خانه شماره 5
دراين مسيرنسبتا طولاني هشت تلمبه خانه احداث شده که پمپاژطلاي سياه و سيال درون خط لوله مارون را انجام مي دهند وتلمبه خانه شماره5 يا همان يادگارامام(ره)، يکي ازآنهاست. تلمبه خانه اي در10کيلومتري جنوب شرق شهرستان «دهدز» استان خوزستان که براي رسيدن به آن بايد مسيري پنج ساعته که زمان نسبتا زيادي است، پيموده شود. تابلوهاي راهنماي جاده اي با اعداد نوشته شده روي آنها نيزبه همين نکته اشاره دارند. اهواز432کيلومتر. البته قرارنهايي، تلمبه خانه شماره4در شهرستان «ايذه» است.
باگذر از هر تابلو، کيلومتر اعداد نيز تغيير مي کنند و نزديک شدن به مقصد اوليه (تلمبه خانه شماره 5) را نويد مي دهند. مستاجران(راننده خودرو)پا بر پدال گاز، گاه درسکوت وگاه باحرف زدن با لهجه شيرين اصفهاني، پيش مي راند وجاده ها را در مي نوردد. گذر از تونل ها يکي پس ازديگري و کوه هايي که نگاهت مي کنند تا صلابت وايستادگي را يادآور باشند.
روزبه نيمه رسيده است وتلمبه خانه شماره 5مارون، چند کيلومتر آن سوتر از شهرستان دهدز، دردل رشته کوه هاي زاگرس، هويدا مي شود. تاسيساتي درانتهايي ترين نقطه استان خوزستان، در منطقه اي معروف به بلوط بلند که کمک مي کند نفت خام مارون ازاين نقطه به ديگرتلمبه خانه احداث شده درمسير منتقل و از آنجا به مبادي مصرف هدايت شود. مسؤوليت اداره اين تلمبه خانه بامجيد شفيعي است. حضور22ساله اودر صنعت نفت که هفت سال آن به خطوط لوله و مخابرات نفت ايران مربوط مي شود، از وي فردي باتجربه ساخته است.
صرف غذا و اندکي استراحت در استراحتگاه تلمبه خانه، اندکي از خستگي ناشي از زود بيداري وطي مسير هوايي و زميني را مي کاهد و اين امکان را مي دهد تا انرژي تحليل رفته براي ادامه کار و گفت وگو باشفيعي بازيابي شود.
مناطق عملياتي شکل و شمائل خاص خود را دارند و کمتر به يک دفتر اداري شهري شباهت دارند، چون کاروآمادگي هميشگي براي انجام آن چنين ايجاب مي کند. يک ميز ساده، رايانه اي روشن براي رصد جريان انتقال نفت خام، تلفني که کمتربي صداست و برگه هاي کاغذ که برخي درخواست است و برخي دستورعمل.
شفيعي که تجربه کار در تلمبه خانه شماره 6 را دارد و ازسال 96 اداره تلمبه خانه شماره 5به عهده اوگذارده شده است، مي گويد: اين تلمبه خانه معروف به يادگارامام (ره) با حدود1700ارتفاع از سطح دريا، درکيلومتر834+190 خط لوله انتقال نفت خام اصفهان که يکي ازخط لوله هاي مهم کشور و دنيا به شمار مي آيد، واقع شده است.
وي با بيان اين که حوزه استحفاظي تلمبه خانه شماره 5 ازکيلومتر 180 تاکيلومتر201 است، ادامه مي دهد: بخشي ازخط لوله قديم مارون در منطقه اي بانام «تلف گير»، با احداث سدکارون، زيرآب رفت؛ بنابراين، پروژه جديدي به نام «تغييرمسيرخط لوله مارون» کليد خورد.
شفيعي با بيان اين که تاسيسات تلمبه خانه شماره 5 در زميني به مساحت پنج هکتار بنا شده است، فاصله تلمبه خانه شماره 5 را تا تلمبه خانه قبلي شماره 4 (شهيدمرزبان) را نزديک به17کيلومتر و اين فاصله تاتلمبه خانه بعدي (شماره 6يا جبارزارع) را42 کيلومتر اعلام و اظهار مي کند: اين مسير به ظاهر کوتاه، ازمسيري سخت گذر و کوهستاني عبورکرده و حفاظت و حراست آن باتوجه به شرايط جغرافيايي و اقليمي منطقه خوزستان، کاري بسيارسخت ودشواراست؛ اما نيروهاي عملياتي اين تلمبه خانه، همه توان خودرابه کار گرفته اند تا عمليات انتقال نفت لحظه اي ازحرکت بازنايستد و انتقال اين سيال، پيوسته و مستمر انجام شود. رئيس تلمبه خانه شماره 5 مارون در ادامه مي گويد: تلمبه خانه شماره 4 حدود700متر پايين تر از تلمبه خانه شماره5 قرارگرفته و اين اختلاف ارتفاع کار را بسيارحساس وسخت کرده است. شفيعي با اشاره به فعاليت توربين ها در اين تاسيسات اظهار مي کند: توربين هاي اين تلمبه خانه اگرچه به لحاظ سني قدمت دارند، اما با بهينه سازي انجام شده روي آنها، همچنان بدون مشکل فعاليت مي کنند و اين در شرايط کنوني مصداق تحقق اقتصاد مقاومتي است. وي همچنين بابيان اين که اختلاف ارتفاع اين تلمبه خانه درمقايسه با ديگرتلمبه خانه هاي خط انتقال مارون، بيشتراست، ادامه مي دهد: طراحي تلمبه خانه هاي مسيرخط لوله انتقال نفت مارون شبيه به هم است وفقط از نظرارتفاع ازسطح دريا بايکديگر تفاوت دارند. بيشترين اختلاف ارتفاع مربوط به تلمبه خانه شماره 5 است و با بهينه سازي هاي انجام شده روي توربوپمپ هاي تلمبه خانه هاي مسير، تلاش شده انتقال سيال داخل خط لوله مارون به نحوي مطلوب انجام شود. اما برقي (الکتروپمپ) شدن توربين ها مي تواند اين جريان انتقال را بهتر و اقتصادي تر کند.
شماره 5، آس تلمبه خانه ها
رئيس تلمبه خانه شماره5همچنين فضاي سبزمنطقه، درختان زيتون و انواع درخت ميوه را نقطه قوت تلمبه خانه شماره5 مي داند و مي گويد: در اين تاسيسات، حدود دوهزار اصله درخت زيتون وجود دارد که درمنطقه کم نظيراست.
شفيعي ادامه مي دهد: «آس» تلمبه خانه هاي ايران، شماره 5 ياهمان يادگار امام(ره)است. اين تلمبه خانه که به نوعي مرزي محسوب مي شود، نفت خام را ازجنوب مي گيرد و به شمال ارسال مي کند. اوهمچنين قدردان نيروهايي است که وي با آنها همکاري مي کند و مي گويد: نيروهاي عملياتي همگي خلق وخوي خاص ونسبت به وظيفه اي که به آنهامحول مي شود، تعصب دارند. آنها هميشه و در هرشرايطي آماده اند. کاردرچنين محيط هايي شب و روزنمي شناسد وعمليات بايد در هرشرايطي انجام شود. نيروهاي عملياتي دراين تلمبه خانه نيزچنين عمل مي کنند تا هيچ توربيني ازحرکت بازنايستد و فرايند انتقال نفت خام درمسير خط لوله مارون، به گونه اي مستمر انجام شود.
استرس کار و دوري از خانواده
وي دوري ازخانواده واسترس هاي کاري را بخش هاي جدايي ناپذير کار درمحيط هاي عملياتي برمي شمارد و مي افزايد: من در23 سال فعاليت در صنعت نفت سال هاست که با اين شرايط زندگي کرده ام و اين موارد در درازمدت تاثيرهاي خود برجاي گذاشته اند که اميدوارم خدا بخير کند.
شفيعي پرانرژي و بذله گو که دربخش هاي مختلف صنعت نفت (گاز، پتروشيمي، شرکت ملي نفت) فعاليت کرده است، با خنده مي گويد: من تابع شرايط خانه و خانواده هستم و مي خواهم ازخطوط لوله بروم و شايد تادوسه ماه ديگراينجا نباشم. نمي دانم اين حرف اوجدي بود يا شوخي. باپايان گفت وگو با شفيعي، بخش نخست کارهم خاتمه مي يابد. غروب شده است ونورخورشيد به سرخي مي زند. ديدن پل کابلي احداث شده روي سد کارون4به عنوان يکي ازشاهکارهاي سازندگان ايراني، پيشنهادي خارج از برنامه است که از سوي شفيعي مطرح و از آن استقبال مي شود. ازايستگاه شماره 5 تاپل کابلي، حدود يک ساعت کوهستاني راه است، اما ارزش ديدن دارد. مسيري پرپيچ وخمي پيموده شد. تاآنجا که تقريبا نور رفته بود وکم کم تاريکي از راه مي رسيد. اما اين چيزي راعوض نمي کرد. عظمتي بود اين پل کابلي. درياچه پشت سد، کوه و پلي که نماد باورايراني است، تصوير زيبايي را خلق کرده بود؛ درست مثل يک تابلوي نقاشي.
ساخت اين پل400متري باتوجه به احداث و آبگيري سدکارون4 و زيرآب رفتن بخشي از خط لوله مارون-اصفهان دراين درياچه، ازسوي وزارت نيرو انجام شده است. عبورايمن نفت خام از روي درياچه سدکارون4 براي پالايشگاه هاي تهران، تبريز و اصفهان، احداث گذرگاه ايمن براي عشاير کوچ رومنطقه که با زيرآب رفتن پل قديمي«مرواريد» دچارمشکل شده بودند، کاهش خطرهاي زيست محيطي در زمان عبورنفت خام از بستر درياچه، همچنين اتصال روستاهاي دو طرف درياچه سد وانتقال گازبه روستاهاي دوطرف درياچه سدکارون4 در دورافتاده ترين مناطق استان هاي خوزستان و چهارمحال و بختياري، از اهداف مهم اين پل کابلي هستند.
اين پل که به منظورانتقال نفت مارون به اصفهان، روي درياچه سدکارون4دراستان چهارمحال وبختياري احداث شده است، حدود دو هزار تن وزن دارد.
هوا ديگر تاريک شده است. مقصدبعدي تلمبه خانه شماره4(شهيد مرزبان) درحومه ايذه است که البته فاصله چنداني باتلمبه خانه شماره 5 ندارد. شايد يک ساعت ونيم تا دوساعت البته غيراز مسافت پيموده شده براي ديدپل کابلي.