آرامش از ديدگاه آموزه هاي ديني (بخش هشتم)
ديدار با خانه خدا
آرامش، گمشده بشر امروز است. بعيد است در محفلي و مکاني صحبت از آرامش نباشد. در سلسله مطالبي که تاکنون 8 شماره از آن را خوانده ايد، تلاش کرديم تا آرامش و آرامش داشتن را از منظر آموزه هاي ديني به شما معرفي کنيم. اين بار و در شماره هشتم از اين سلسله مطالب، تاثير فريضه حج بر آرامش را بررسي کرده ايم.
حج، بريدن از خلق و رويکردي به سوي حق است؛ سفر از خلق به حق و دور شدن از غير خدا. انسان با رفتن به حج، مزه اي از ملکوت مي چشد. او خموشي است که به بارگاه نور، بهجت و سرور راه يافته است. حج گزار به سوي خدا فرار مي کند. سلوک حج منازل و مقام هايي دارد که ديدار حق، اوج آن است. حج راه رستگاري و فوز عظيم است.
عصاره همه عبادت ها
هر عبادتي مخصوص کاري است، اما حج تنها عبادتي است که تمام عبادت ها را دربر مي گيرد. در حج نماز، استغفار و زهد معنا مي شود. فلسفه اشک در حج نمودار مي شود. راز و نياز با خدا، نجوا و همنشيني با او در کنار خانه اش به اوج مي رسد. زائر چون ستاره اي درخشان در آسمان تاريکي ها مي درخشد و نامش در دفتر خدا ثبت مي شود. انساني که به حج مي رود، ميهمان خداست و خدا از او ميزباني مي کند. زيارت خانه خدا، جمع کردن سنگريزه ها، رفتن به عرفات، ورود به صحراي محشر، گام نهادن در سرزمين پررمزوراز منا و گردش به دور خانه يار، همه و همه غذاهايي است که خداي سبحان بر سر سفره خود نهاده است تا باريافتگان ملکوت از آن بهره بگيرند.
حکمت عبوديت در حج به کمال مي رسد؛ حج عفو گنهکاران است، حج آزمون انسان هاست، حج نشانه عظمت بي پايان الهي است، دين خدا با حج زنده است، تجديد خاطره با رسول خدا(ص)، سرزمين وحي و اهل بيت عصمت(ع) در حج شکل مي گيرد و حج ذکر خداست. حج بازار خداست و حاجي در اين بازار با خدا معامله مي کند و از او مزد مي ستاند. کسي که تارک حج باشد، کوري است که در قيامت اعمي محشور مي شود. حج جهاد ضعفاست، حج لبيک گفتن به دعوت ابراهيم خليل(ع) است و حج ديدار خداست. حج منشا سکونت و کاهنده آلام، دلهره ها و نگراني هاست:الْحَجُّ تَسْكِينُ الْقُلُوب؛ حج، آرامش بخش دل هاست.از اين حديث امام باقر(ع) به دست مي آيد که حج منشا آرامش دل است. اين مطلب را مي توان به عنوان مقدمه اي در نظر گرفت و مضمون ديگر را به عنوان مقدمه دوم به آن افزود: هر کس با آرامش حج گزارد، خداوند تمامي گناهان او را مي بخشد:مَنْ دَخَلَ مَكَّةَ بِسَكِينَةٍ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ؛ کسي که همراه با آرامش وارد مکه شود، خداوند گناهان او را خواهد بخشيد.مراد از «انزال سکينه» ايجاد آن است. قلب مومنين در شرايطي آرام نيست و خداوند بر اساس مصالح خويش، دل هاي مومنان را محل استقرار طمانينه و ثبات قرار مي دهد. انسان به حکم فطرت اعمال و افعالي انجام مي دهد.
اعمال فطري
اعمال فطري از آنجا که از منشا فطرت الهي سرچشمه مي گيرند در سعادت و سرنوشت انسان تاثيرگذارند. رفتارهاي فطري، خالي از اضطراب و تزلزل است، اما اگر انسان از فطرت خدايي خود فاصله گيرد و به زمين بچسبد و از هواهاي نفساني تبعيت کند، وارد تخيلات و اوهام مي شود و در اين صورت به ترديدها، اضطراب ها و تشويش ها گرفتار مي شود؛ از اين رو ايمان که امري فطري است براي انسان آرامش و سکونت به ارمغان مي آورد و اضطراب، ترديد و تزلزل نتيجه کفر، شرک و ولايت شيطان است. اگر کسي مرده بود و خداوند او را زنده کرد، خداوند به او نوري داده که با آن حق را از باطل تمييز مي دهد. کافر نصيبي از اين حيات و نور ندارد؛ از اين رو در درياي ظلمت ها و تاريکي ها دست وپا مي زند و طبعا حياتي آرام و زيستني همراه با اطمينان و خيالي آسوده نخواهد داشت.شرط نزول سکينه و آرامش ايمان است که اهليت و قابليت مي خواهد. سکينه بدون طهارت به دست نمي آيد. اگر خدا بخواهد قلبي را آرام و سکينه را به آن وارد کند، بايد آن قلب پاک و باصفا باشد.
آرامش در مکه
قلب مکدر و ناپاک، محل نزول سکينه نيست؛ نخست بايد از مخالفت خدا دست کشيد، تائب شد تا جان انسان، قابليت نزول سکينه بيابد.در برخي روايات از حقيقت سکينه سوال شده است، امام صادق(ع) فرمود: «انسان با سکينه وارد مکه نمي شود، مگر آنکه گناهانش آمرزيده شود. راوي از امام(ع) سوال مي کند سکينه چيست؟ امام(ع)مي فرمايد: تواضع است.»همچنين در حديث ديگري از امام صادق(ع) نقل است که فرمود: «هر کس با آرامش وارد مکه شود آمرزيده مي شود. پرسيدم: چگونه با آرامش وارد آن شود؟ فرمود: بدون حالت تکبر و غرور وارد شود.»در روايت ديگري با صراحت و وضوح بيشتري به همين نکته اشاره شده است، امام صادق(ع) فرمود: «کسي که بدون کبر وارد مکه شود، گناهانش آمرزيده مي شود. راوي از حقيقت کبر سوال مي کند، امام مي فرمايد: کبر يعني بي اعتنايي به خلق و جهالت به حق. راوي مي پرسد چگونه ممکن است؟ امام مي فرمايد: او به حق جاهل است و به اهل حق طعنه مي زند.کبر آن است که انسان براي خود جايگاه و رتبه اي فوق ديگران ببيند، در واقع خود را نسبت به ديگران مقايسه کند و براي خودش نسبت به آنها مزيت و برتري معتقد باشد. به عبارتي کبر، برتري بيني است و تکبر رفتاري است که از اين حالت و خلق باطني از انسان سر مي زند. در حديث قدسي است که خداوند فرمود: «کبريا، رداي من است و عظمت، پوشش من، هر کس با من در اين امر منازعه کند، او را به جهنم مي افکنم.»
ديدار مشاور فرهنگي وزير نفت با استانداران هرمزگان و کرمان
دکتر احمد مجيدي نسب، مشاور فرهنگي وزير نفت در دو جلسه جداگانه با فريدون همتي و محمدجواد فدايي، استانداران استان هاي هرمزگان و کرمان، ديدار و تبادل نظر کرد. احمد مجيدي نسب در اين ديدار با بيان اينکه تأسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس نقطه عطفي در توسعه برنامه هاي فرهنگي وزارت نفت در سه استان هرمزگان، کرمان و سيستان و بلوچستان است، دستاوردهاي شوراري فرهنگي و ستاد اقامه نماز وزارت نفت در مسائل فرهنگي و ساماندهي امر روحانيون را تشرح کرد. رئيس ستاد اقامه نماز وزارت نفت، تاسيس قرارگاه هاي فرهنگي صنعت نفت را اقدامي مهم براي مقابله با شبيخون فرهنگي دانست و تعامل بيشتر صنعت نفت با بافت پيراموني خود، هماهنگي با مقام هاي استاني به ويژه نمايندگان ولي فقيه و استانداران، هماهنگي و هم افزايي بيشتر شرکت هاي وابسته به وزارت نفت در امور فرهنگي و اجتماعي را از جمله اهداف تشکيل قرارگاه هاي فرهنگي صنعت نفت دانست. مجيدي با اشاره به اهميت پالايشگاه هاي مستقر در استان هرمزگان بويژه پالايشگاه خليج فارس، تأسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس را نقطه عطفي در توسعه برنامه هاي فرهنگي وزارت نفت در سه استان هرمزگان، کرمان و سيستان و بلوچستان دانست.
مشاور فرهنگي وزير نفت ضمن معرفي رئيس اين قرارگاه، خواستار همکاري بيشتر مسؤولان استان به ويژه استاندار با اين قرارگاه شد. فريدون همتي، استاندار هرمزگان نيز، از اقدام هاي فرهنگي مجموعه فرهنگي وزارت نفت تجليل کرد و تاسيس قرارگاه فرهنگي را اقدامي ارزشمند در منطقه خواند. وي تاکيد کرد از اين قرارگاه حمايت کامل خواهد کرد.فريدون همتي همچنين در ديداري ديگر با استاندار کرمان، در مورد مسائل فرهنگي گفت وگو کرد.
احمد مجيدي نسب همچنين در ديدار استاندار کرمان ضمن اعلام خبر افتتاح قرارگاه فرهنگي خليج فارس صنعت نفت گزارشي از فعاليت هاي صنعت نفت در استان کرمان ارايه داد.محمدجواد فدايي نيز ضمن تجليل از فعاليت هاي فرهنگي وزارت نفت و تاسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس در سه استان هرمزگان، کرمان و سيستان و بلوچستان، خواستار هماهنگي بيشتار با بخش هاي فرهنگي استان شد.
تقدير نماينده ولي فقيه از تاسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس
حجت الاسلام حسن عليدادي سليماني، در ديدار مشاور فرهنگي وزير نفت از فعاليت هاي فرهنگي در صنعت نفت و تاسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس تقدير کرد. نماينده ولي فقيه و امام جمعه کرمان در ديدار با مشاور فرهنگي وزير، مسوول دفتر ارتباطات حوزوي وزارت نفت، مسوول قرارگاه فرهنگي خليج فارس صنعت نفت، رابط فرهنگي و امور روحانيون کرمان و مسوول بازرسي و نظارت دفتر ارتباطات حوزوي وزارت نفت، از فعاليت هاي فرهنگي صورت گرفته در اين وزارتخانه و تاسيس قرارگاه فرهنگي خليج فارس در سه استان هرمزگان، کرمان و سيستان و بلوچستان تقدير کرد. عليدادي سليماني حوزه ماموريتي تعريف شده را بسيار مناسب دانست و روند اين فعاليت ها را در يک وزارتخانه صنعتي خوب و رو به رشد عنوان کرد. وي خطاب به مجيدي گفت: همچنان که وزارت نفت سير تحول و تکاملي داشته است، اکنون با مسووليت حضرتعالي، جريان معنوي مذهبي شکل گرفته مسير خود را به خوبي پيش مي رود که اميدواريم به الگويي براي ساير وزارتخانه ها تبديل شود. امام جمعه کرمان افزود: مساله بعدي در مورد مسووليت هاي اجتماعي وزارت نفت است که بايد ساختارمندتر شود. وظيفه شما در مورد مسووليت هاي اجتماعي سنگين تر است تا کمک خوبي به فرهنگ کشور شود. وي از اقدام هاي دفتر ارتباطات حوزوي وزارت نفت در مورد گزينش روحانيون تجليل کرد و آنها را سبب خوش بيني مديران نفتي به روحانيت دانست.
در اين ديدار حجت الاسلام ثقفي، مسوول دفتر ارتباطات حوزوي و مجيدي، مشاور فرهنگي وزير و دبير ستاد اقامه نماز وزارت نفت، گزارشي از فعاليت هاي خود ارائه دادند.
شهيد محمد دارايي
شهيد محمد دارايي 9 شهريور 1342 در شهر بوشهر متولد شد. او متاهل بود و دو فرزند داشت. شهيد دارايي سال 1363 همکاري اش را با شرکت ملي نفت آغاز کرد و در 17 مرداد 1367 در اروند رود خوزستان بر اثر اصابت ترکش خمپاره به فيض عظيم شهادت نائل آمد. شهيد دارايي که در خانواده اي مذهبي و کم توقع به دنيا آمد، فردي پرتلاش و کوشا بود که در خدمتگزاري به دوستان و بستگان شهره بود. وي با اينکه از نظر مالي در خانواده اي نه چندان توانمند زندگي مي کرد، اما همواره دستگيري از مستمندان را فراموش نمي کرد. با آغاز جنگ تحميلي تاب ماندن در خود نديد و بارها در جبهه هاي نبرد، حضوري فعال داشت و به گفته همرزمان و فرماندهانش، سري نترس داشت.
هشت فايده در مسجد رفتن
امام حسن(ع) فرمود: هر کس فرصت هايي از شب و روز خود را در مسجد قرار دهد، يکي از هشت فايده شاملش مي شود: برهان و نشانه اي(براي معرفت)، دوست و برادري سودمند، دانش و اطلاعاتي جامع، رحمت و محبت عمومي، سخن و مطلبي که او را هدايت گر باشد، توفيق اجباري در ترک گناه به جهت شرم از مردم و يا به جهت ترس از عقاب.
منبع: تحف العقول ص235
سبک زندگي توحيدي و موفقيت الهي
کتاب سبک زندگي توحيدي و موفقيت الهي(جلد سوم؛ بخشش) را محمدتقي فعالي گردآوري کرده است. اين کتاب به کوشش نشر تيماس در سال 1396 و در 306 صفحه منتشر شده است. در اين اثر سعي شده است نکات قرآني در باب بخشش فراروي خوانندگان قرار گيرد. ضمن آنکه در آن از مثال، جمله هاي کوتاه، ترسيم جداول و کلمات قصار استفاده شده است.سازماندهي نگاشته حاضر در دو فصل انجام شده است؛ فصل اول به معناشناسي، تعريف، رويکردها و رهيافت ها نظر دارد. در فصل دوم اصول، آثار، نشانه ها، روش ها و عوامل برجسته شده اند تا از اين طريق نگاهي جامع به موضوع «بخشش» داشت.
يک نکته اخلاقي عميق
عَن اَبي ذَرٍّ (سَلامُ اللّهِ عَلَيهِ) اَنَّ النَّبيَّ (صَلَّي اللّهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) قالَ يا اَبا ذَرٍّ اِنّي اُحِبُّ لَکَ ما اُحِبُّ لِنَفسي اِنّي اَراکَ ضَعيفاً فَلا تُؤَمَّرَنَّ عَلي ِثنَينِ وَ لا تَوَلَّيَنَّ مالَ يَتيم.از ابوذر روايت است که رسول خدا(ص) فرمود: اي ابوذر! من آنچه براي خود دوست مي دارم، براي تو نيز دوست مي دارم؛ همانا تو را ناتوان مي بينم، پس هيچگاه به دو نفر امر نکن و به هيچ وجه عهده دار مال يتيم مباش.»
قالَ يا اَبا ذَرٍّ اِنّي اُحِبُّ لَکَ ما اُحِبُّ لِنَفسي
ابو ذر اين توصيه پيغمبر به خود را ذکر مي کند؛ براي ما هم درس است، درس بسيار بزرگي است. حضرت به او فرمود: من هر چه براي خودم دوست مي دارم، براي تو هم دوست مي دارم؛ يعني آن چيزي که مي خواهم به تو بگويم، از روي کمال محبت است؛ چون انسان به خودش کمال محبت را دارد. حالا آن حرفي که حضرت مي خواهد به ابو ذر بزند، چيست؟
اِنّي اَراکَ ضَعيفا
من شما را در مديريت، ضعيف مي بينم. خيلي آدم خوبي هستي، مجاهد في سبيل اللّه، رُک گو و آسمان بر راست گوتر از او سايه نيفکنده، زمين راست گوتر از او را بر خودش حمل نکرده؛ اينها همه به جاي خود محفوظ، اما آدم ضعيفي هستي.
فَلا تُؤَمَّرَنَّ عَلي اِثنَين
حالا که آدم ضعيفي هستي، مواظب باش بر دو نفر هم رياست نکني! يعني پيداست آن ضعفي هم که حضرت فرمودند، ضعف در مديريت است؛ يعني تو آدمي هستي که مديريت نداري؛ اگر چنانچه بر دو نفر يا بيشتر رياست پيدا کني، نمي تواني کار آنها را به سامان برساني.
وَ لا تَوَلَّيَنَّ مالَ يَتيم
هيچ مال يتيمي را هم به عهده نگير، نه از باب اينکه احتمال اين وجود دارد که خداي نکرده مثلا ايشان دست درازي مي کند به مال يتيم.
مقام ابو ذر خيلي بالاتر از اين حرف هاست، نزديک مقام عصمت است مقام او؛ پس اين احتمال در او نيست. علت اينکه مي گويند توليت مال يتيم را قبول نکن، اين است که نمي تواني حق يتيم را به او بدهي؛ ديگران مي آيند دست درازي مي کنند، جنابعالي هم آدم ضعيفي هستي. برجستگي هاي نظام اسلامي و نظام ارزش هاي اسلامي اينهاست؛ يعني در درجه اول، من و شما خودمان مسووليم که ببينيم اين کار را قبول بکنيم، نکنيم؟ مي توانيم، نمي توانيم؟ اين بسيار مساله مهمي است.
بي ارزش کردن خود
امام علي (ع) فرمود :آن كه جان را با طمع ورزى بپوشاند خود را پَست كرده و آن كه راز سختى هاى خود را آشكار سازد خود را خوار كرده و آن كه زبان را بر خود حاكم كند خود را بى ارزش كرده است.
منبع: نهج البلاغه، حکمت دوم