پاي درد دل شرکت هاي کاتاليستي با مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي
حواسمان به سهم کاتالیست ها از جهش پتروشیمی هست؟
مشعل کاتاليست ها؛ موادي شيميايي، مفيد و البته گران و راهبردي هستند و با آنکه چند دهه از تولدشان در صنعت و به خصوص صنعت نفت نمي گذرد، اما به بخشي جدايي ناپذير از صنعت تبديل شده اند. رشد و خودکفايي و تحولات در بازار کاتاليست ها جذاب و چشمگير بوده است و همين رشد روزافزون باعث شده تا سرمايه گذاران مختلفي براي ورود به اين بازار و گرفتن بخشي از آن رقابت هايي جدي داشته باشند.
آنطور که معاون وزير نفت در امور پتروشيمي مي گويد، ارزش فروش انواع کاتاليست هاي مصرفي در دنيا هم اکنون سالانه 33.5 ميليارد دلار است که سهم کاتاليست هاي پتروشيمي و پالايش از اين ميزان 54 درصد معادل 18 ميليارد دلار است، اما سهم ايران از اين رقم سالانه تنها 2.2 درصد يعني 400 ميليون دلار است. اگر چه اين رقم قابل توجه نيست، اما حرکت شتابنده بازار و فناوري و به ويژه اهتمام صنعت و بخش خصوصي به سمت اين بازار، افزايش سهم را نويد مي دهد. اگرچه اين بازار مهم چندان بزرگ نيست، اما حدود 18 شرکتي که در اين حوزه فعال هستند، با وجود سختي ها و ناملايمات در همکاري و همراهي با شرکت ملي صنايع پتروشيمي و زيرمجموعه فعالش يعني شرکت پژوهش و فناوري پتروشيمي توانسته اند از بين حدود 40 گروه کاتاليستي، از مرز توليد 16 کاتاليست بگذرند و سراغ گروه هاي سخت و حساس تر کاتاليست ها بروند و قرار است تا سال 1400، 9 گروه کاتاليستي ديگر هم وارد چرخه توليد شوند.
آنچه بيش از همه شرکت هاي کاتاليستي در اين شرايط سخت پيشروي در جنگ اقتصادي برايشان اهميت دارد و نياز دارند تا برايشان اندکي مسير باز شود، چه مواردي هستند. اين شرکت هاي کاتاليستي که تقريبا همه آنها جزو شرکت هاي نوآور و دانش بنيان دسته بندي مي شوند، با معاون وزير نفت در امور پتروشيمي ديدار کردند و نشستي صميمي داشتند. نشستي که براي اولين بار مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي، ميزبان شرکت هاي کاتاليستي خصوصي سرمايه گذار و مستقل از دولتي ها بود و به حرف ها و درد دل هاي آنها گوش داد.
درخواست هايي براي ادامه مسير
در ميان درخواست هايي که شرکت هاي کاتاليستي مطرح کردند، چندين مورد بيشترين فراواني را دارد. مواردي همچون تاکيد به شرکت هاي پتروشيمي و زيرمجموعه هاي آنان تا در صورت توليد کاتاليست ها در داخل خريد خود را از اين شرکت ها انجام دهند و به دنبال راه آسان و ثبت سفارش خارجي با هزينه بالاتر نباشند. آنها قبول دارند که استفاده از محصولي جديد در مجموعه پتروشيمي ريسک بالايي دارد، اما وقتي شرکتي يکباره 100 تن سفارش خارجي مي دهد، در واقع شرايط بازار را براي شرکت هاي داخلي سخت مي کند.
به عنوان نمونه درخواست اصلي شجاعي زاده، مديرعامل يکي از شرکت هاي توليدکننده اين است که الزام يا تاکيدي براي مديران عامل شرکت هاي پتروشيمي وجود داشته باشد و به مرور فرهنگ خريد داخل به آنها گوشزد شود. او مي گويد درست است که الزام قانوني براي اين خريد وجود ندارد، اما مي توان فشار مديريتي را در اين مورد در نظر گرفت و از آنها خواست تا از صنايع داخلي حمايت کنند.
کريمي، يکي ديگر از مديران عامل شرکت هاي خصوصي داخلي نيز مي گويد: حالا ديگر تمام شرکت هاي پتروشيمي ها، پالايشگاه ها و صنايع فولاد به ما اعتماد کرده اند، اما هنوز هم در در تامين مواد اوليه مشکل داريم. او مي گويد: تهيه سيمان نسوز و انواع آلومينا يکي از مشکلات شرکت هاي کاتاليستي است که توليداتي شبيه به ما دارند. اگر از سوي NPC شرايطي فراهم شود که دسترسي ما به مواد اوليه را راحت تر کنند، بهترين کمک براي ما خواهد بود. او مي گويد کاتاليست توليدي اين شرکت کاتاليستي خاص است که مواد اوليه مصرفي خاص هم مي طلبد و به همين دليل، تامين مواد اوليه به سختي انجام مي شود.
او با توجه به سابقه فعاليت شرکت هاي کاتاليستي مي گويد که ديگر تابوي توليد کاتاليست در کشور شکسته است؛ زماني شرکت هاي توليدي کاتاليست و شرکت هاي پتروشيمي و پالايشگاهي و فولاد با ترس و لرز و اکراه به اين سمت مي رفتند، اما حالا در بخش توليد و مصرف به حدي از اطمينان و بلوغ و دانش رسيده اند که کار را راحت مي کند.
مهدي سقفي، نماينده يکي از شرکت هاي توليدکننده نيز درباره اين موضوع مي گويد که رقابت بين شرکت هاي کاتاليستي ممکن است آنها را از اهداف دور کند و يا باعث به هدر رفتن سرمايه و انرژي شود و مي افزايد: با توجه به هزينه هاي کارهاي تحقيقاتي اگر براي توليد و ساخت ماشين آلات و محصولات اطلاع رساني شود، ديگر شرکت ها مي دانند بايد روي چه محصولات ديگري فعاليت کنند و روند رقابت ها مشخص مي شود.
حسيني انيسي، يکي ديگر از نمايندگان شرکت هاي ايراني نيز همانند ساير همکارانش از مشکلات در خريد محصولات صحبت مي کند. او مي گويد: محصولاتمان در حال حاضر در پتروشيمي آريا ساسول و انرژي پارس و مارون استفاده مي شود ولي هنوز بسياري از پتروشيمي ها اصرار دارند از محصولات خارجي استفاده کنند. او مي گويد: اگر براي شرکت هاي کاتاليستي داخلي امتياز خاصي قائل شوند، شرايط براي فروش محصولات بهتر خواهد شد.
امير وفايي در تکميل اين موضوع مي گويد: بايد سياست گذاري کلان و در سطح بالايي وجود داشته باشد تا از حرکت هاي موازي شرکت هاي کاتاليستي جلوگيري کند. شرکت هاي مختلفي با توانمندي هاي مختلف فعال هستند، اما تمرکزي روي توليد و تقسيم کار نداريم و گاهي شرکت ها در رقابت با هم توليدات تکراري دارند و انرژي و هزينه تلف مي شود.
خانم عسگري که از سال 83 فعال است در تکميل مشکلاتي که در مورد بازار فروش وجود دارد، مي گويد: مدتهاست که ديگر قراردادهاي طولاني مدت نداريم و بيشتر شرکت ها مواد اوليه مورد نياز را وارد کشور کرده اند و اگر مواد اوليه کم بياورند، ممکن است به ما رجوع کنند؛ در حالي که قبلا قرارداد طولاني مدت با حجم بالا داشتيم و مي توانستيم برنامه ريزي داشته باشيم.
يکي ديگر از مشکلات مشابه در مورد اين شرکت ها هم مسائلي در ارتباط با تامين منابع مالي بود. بيشتر اين شرکت ها تاکيد داشتند که براي تهيه LC به کمک نياز دارند چرا که بانک ها همکاري لازم را نمي کنند و وثيقه هاي سنگين از توليد کننده داخلي مي خواهند در حالي که خريد از شرکت هاي خارجي سختي هاي خريد از داخل را ندارد.
جليل سبحاني، مديرعامل هلدينگ HNT که تعداد زيادي از شرکت هاي دانش بنيان را زيرمجموعه خود دارد، در تکميل اين شرايط تامين مالي مي گويد: شرکت هاي پتروشيمي بعد از برجام براي شرکت هاي خارجي و سفارش هايشان تنها با يک گارانتي و بدون اينکه تضميني براي دادن کالا يا برگشت پول داشته باشند، خريدهايشان را انجام دادند و هنوز هم همين روند ادامه دارد اما براي شرکت هاي داخلي چندين مدل تضامين محکم و سخت، حسن انجام کار و... را مي خواهند و اين اجحافي در مورد سازندگان داخلي است.
او مي گويد: اگر مجموعه صنعت پتروشيمي و شرکت هاي فعال در آن، شرکت هاي کاتاليستي را قبول دارند، پس بايد همکاري کنندو مي افزايد: در اين سال ها هيچ شرکت توليد کننده کاتاليست پتروشيمي و پالايشگاهي يا فولادي عملکرد ناقص يا بدقولي نداشته است و عملکردها همواره خوب و به موقع بوده است و به همين دليل ما از مسؤولان مرتبط مي خواهيم مراعات بيشتري براي ما داشته باشند؛ يعني اگر سفارشي با ما برخورد نمي شود، حداقل کمتر از خارجي ها هم با ما برخورد نکنند.
در اين جلسه همچنين نماينده شرکت پژوهش و فناوري پتروشيمي هم به عنوان مجموعه اي همراه و همکار با شرکت هاي کاتاليستي درباره زمينه هاي همکاري با شرکت هاي کاتاليستي توضيحاتي ارائه کرد. او با اعلام اينکه طرحهاي اولويت دار پژوهشي که براي NPC-RT تعريف شده است، در هفت حوزه الفين، متانول، PVM، توليد الفين هاي سبک از متانول، پلي پروپيلن، پلي اتيلن و آمونياک است و از سال 84 تا 97 بيش از 250 اختراع در زمينه هاي مختلف دانش فني و کاتاليست در کشور ثبت شده که قابل عرضه به همه شرکت ها خواهد بود.
*به ما مي گفتند برويد پيچ بسازيد
اما شايد حرف هاي مهم و نگراني هاي ديگر شرکت هاي کاتاليستي را سيد علي ميرمحمدي، دبير انجمن توليدکنندگان کاتاليست ايران در اين نشست گفت. او با اشاره به بي توجهي هايي که در گذشته در سطوح بالاي مديريتي در مورد کاتاليست ها و شرکت هاي کاتاليستي وجود داشته مي گويد: با سختي بسيار نامه براي توليد 30 تا 35 کاتاليست را از هيات وزيران گرفته ايم، اما معاون قبلي وزير نفت نامه نوشت که محدوديت قائل شوند، اما در اين دوره اين جلسه برگزار شد و شاهد همکاريهاي خوبي هستيم و شما هم قول مساعدت و همکاري داده ايد و ما اين قول را به فال نيک مي گيريم.
او گفت که با توجه به برنامه جهش دوم و سوم صنعت پتروشيمي و قانون برنامه ششم که سهم قابل توجهي براي صنعت پتروشيمي قائل شده است، به همه توليدکنندگان کاتاليستي اعلام کرده ايم که خودشان را براي 1400 و بعد از آن آماده کنند. از سال 1379 که با مخالفت هاي بسيار، توليد کاتاليست را شروع کرديم، بسياري به ما مي خنديدند و مي گفتند شما برويد پيچ بسازيد. اما ما اين کار را با کمک بخش خصوصي و دانشگاه ها ادامه داديم و با همين دو امروز در اين عرصه پيشرو هستيم.
او با اعلام اينکه در حال حاضر شرکت هاي داخلي 100 مدل کاتاليست با 120 هزار تن ظرفيت در بخش هاي کاتاليست هاي پتروشيمي، پالايشي، فولاد و البته خودرو توليد مي کنند، تصريح مي کند: بايد روي باور ايراني کار کنيم؛ چرا هنوز روي کاتاليستي که 10 سال است توليد مي شود و هيچ خطايي نداشته با شک نگاه و خريد مي شود؟ گاهي مناقصه ها دو سال طول مي کشد و در اين فاصله شرکت خارجي اروپايي چند مدل جديد از آن کاتاليست را عرضه مي کند. اگر قرار است اين صنعت توسعه داشته باشد، بايد به ما کمک شود.
دبير انجمن توليدکنندگان کاتاليست ايران با اشاره به قانون حمايت از توليد داخل مي گويد: قانون جديد و خوبي است و ما اميدواريم که شرکت ها را براي خريد داخل و حمايت از شرکت هاي دانش بنيان حمايت کنند. اما در کنار آن لازم است تا فرهنگ خريد خارج را به ساخت داخل تغيير دهيم؛ اگر اين حمايت نباشد و خريد از اين شرکت هاي کاتاليستي با وجود کيفيت و تلاششان صورت نگيرد، بدانيد که اينها هم مثل بسياري از صنايع متوقف مي شوند و زمينه براي بيکاري فراهم مي شود. نياز است که جسارتي براي اين عرصه وجود داشته باشد تا اين محصولات در صنعت مورد استفاده قرار گيرد.او پيشنهاد مي دهد که در کنار زنجيره مهندسي پروژه، تدارکات و پژوهش، زنجيره مهندسي ساخت هم در مجتمع هاي پتروشيمي شکل بگيرد و در توضيح بيشتر مي گويد: در حال حاضر بخش ساخت بايد بيشتر حمايت شود و مهندسي ساخت را نهادينه کنيم؛ وقتي اين بخش فعال شود، ديگر مجتمع ها اجازه ندارند با يک دستور به تدارکات، دستور خريد از خارج بدهند. ميرمحمدي در عين حال تاکيد مي کند که لازم است مديران بالادستي پتروشيمي و مديران عامل شرکت ها از شرکت هاي توليدکننده کاتاليست بازديد کنند چرا که مي دانيم هنوز بسياري از آنها حتي نمي دانند چه نمونه هايي از کاتاليست ها در داخل توليد مي شود.
بهزاد محمدي، معاون وزير نفت در امور پتروشيمي، تاکيد کرد که مديران شرکت هاي پتروشيمي بايد ريسک استفاده از توان داخلي را بپذيرند و شرکت ملي صنايع پتروشيمي تا حد امکان از توليدکنندگان حمايت و همراهي داشته باشد.
بهزاد محمدي به شرکت ها يادآور مي شود که رقيب آنها نيستند و شرکت پژوهش و فناوري پتروشيمي به عنوان زيرمجموعه شرکت ملي صنايع پتروشيمي با همه امکاناتش در خدمت شماست و اين راهبردي است که در شرکت ملي صنايع پتروشيمي پياده سازي و بر آن تأکيد مي شود و وظيفه ما زمينه سازي براي توسعه صنعت کاتاليست در کشور است.