تشریح برنامه های ذخیره سازی گاز در گفت و گو با مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران
طنین امنیت از اعماق زمین
ذخيره سازي گاز عملياتي زيرزميني است که در ابعاد بسيار بزرگ و با بهره گيري از فناوري هاي پيشرفته انجام مي شود تا با ذخيره انرژي در زيرزمين بتوان از اين گنجينه هاي امنيت بخش در مواقع مورد نياز و هنگام اوج مصرف استفاده كرد. بديهي است كه سرمايه گذاري بر روي اين موضوع و گسترش كانون هاي ذخيره گاز در گستره ميهن براي كشور ما كه بسيار به اين انرژي توسعه بخش متكي است، يك ضرورت انكار ناپذير است. مكانيزم كلي كار در صنعت ذخيره سازي به اين صورت است كه در طول فصول گرم، گاز به مخازن مورد نظر تزريق و در فصل سرد از آن برداشت مي شود. كار در صنعت ذخيره سازي به معناي مواجهه با پيچيدگي هاي فناورانه و چالش هاي مهندسي ، دانشي و به كارگيري تجهيزات خاص است كه با توجه به عدم قطعيت هاي فراوان و غيرقابل پيش بيني بودن رفتار مخزن، يكي از ماموريت هاي حساس شركت ملي گاز محسوب مي شود. كاركنان شاغل در تاسيسات ذخيره سازي گاز طبيعي با فشاري بسيار بالاتر از فشار خطوط لوله سر و كار دارند كه اين مهم ضرورت رعايت موازين ايمني و مجهز شدن به دانش روز دنيا در اين عرصه را دوچندان مي كند.حسن منتظر تربتي معاون وزير نفت و مديرعامل شركت ملي گاز ايران، معتقد است كه ذخيره سازي گاز طبيعي به واسطه ايجاد مزيت هاي اقتصادي، ايمن بودن و دسترسي آسان يک امتياز استراتژيك براي کشور ايجاد مي کند و دستيابي به اين مهم براي کشور ما که تامين بنيادي ترين نيازهاي مردم به اين انرژي پاک و ارزان وابسته است، يک الزام به شمار مي آيد. در ادامه گفتگوي مشعل با مديرعامل شركت ملي گاز ايران را مي خوانيد.
***
در ابتدا از ضرورت هاي ذخيره سازي گاز و ويژگي هاي اين صنعت راهبردي بيشتر بگوييد ؟
اغلب مخازن هيدروکربوري ايران در نيمه جنوبي كشور واقع شده اند كه داراي اقليم گرمسيري است. در حالي كه كانون هاي بزرگ جمعيتي كشور در شمال و شمال شرق، در مناطق سردسير و به دوراز منابع توليد واقع شده اند لذا ما براي تامين پايدار انرژي در اين نواحي بايد پشتوانه اي قوي ايجاد كنيم كه براي مردم و صنايع اطمينان بخش و آرامش آفرين باشد.وقايع عبرت آموز زمستان 86 در شمال كشور به روشني به ما آموخت كه ما نبايد به منابع عظيم گازي كه در جنوب كشور قرار دارند دل خوش كنيم بلكه براي پايدارسازي امنيت انرژي در اقصي نقاط كشور، از راهكارهايي مطمئن استفاده كنيم كه در مواقع بروز مشكل، تضمين كننده امنيت انرژي باشند. در اين ميان ذخيره سازي گاز طبيعي علاوه بر برتري اقتصادي در قياس با احداث خطوط لوله، راهي قابل اتكا است كه آسودگي خاطر را در فصل سرد براي مردم به ارمغان مي آورد.ذخيره کردن گاز در مخازن زيرزميني براي اطمينان از تامين انرژي در زمان اوج مصرف يکي از مزيت هاي اصلي صنعت ذخيره سازي است. در زمستان ها که مصارف (خانگي) چند برابر مي شود، نيازمند منابعي مازاد بر ذخاير موجود هستيم تا بتوانيم پاسخگوي نيازهاي مصرف کنندگان در زمان اوج مصرف باشيم. ضمن آنكه اگر خطوط لوله بر اثر حوادث غيرمترقبه و بلاياي طبيعي همچون سيل يا زلزله دچار آسيب شود نمي توان تامين گاز شهرها و کلانشهرها را تا برطرف شدن اساسي مشکل متوقف کرد. ميادين ذخيره سازي که در حوالي شهرهاي بزرگ احداث مي شوند در مواقع بحران به كمك مي آيند و ما با برداشت از اين مخازن مي توانيم گاز شهرها را در بازه کوتاه مدت و تا زمان برطرف شدن قطعي مشکل تامين کنيم.
به شمال شرق اشاره داشتيد ، با توجه به حساسيت هاي موجود در اين منطقه و قطع گاز وارداتي چه برنامه هايي در دست اجرا داريد؟
يکي از برنامه هاي جبران كمبود گاز در شمال شرق کشور، طرح توسعه ذخيره سازي در ميدان شوريجه است. پس از اتمام موفقيت آميز فاز اول ذخيره سازي شوريجه، فاز دوم و توسعه ميدان ذخيره سازي شوريجه در دستور کار قرار گرفت. برخلاف فاز اول که به روش EPC انجام شد، در فاز دوم به روش BOT(ساخت، بهره برداري و انتقال) اجرا خواهد شد. ضمن آنكه حفاري اولين چاه ارزيابي در ميدان گازي قزل تپه در 20 كيلومتري شمال غرب گنبد كاووس آغاز شده است كه اميدواريم گامي بلند در مسير حفظ و تحكيم پايداري گاز ساكنان خوب اين ديار باشد. در اهميت توسعه ميادين ذخيره سازي اين مناطق همين بس که پياده سازي اين پروژه ها، شرکت گاز را از اجراي خطوط لوله جديد، بي نياز و عدم نياز به واردات گاز را بيش از پيش تقويت مي کند.
براي ديگر نواحي كشور چه تدابيري انديشيده شده است؟
در غرب كشور مطالعات بر روي ميادين بانکول و باباقير با حفر يك حلقه چاه طبيعي آغاز مي شود. جالب است بدانيد كه ارزيابي هاي اوليه عمليات حفاري اکتشافي روي ميادين بانکول در سال 51 و با هدف برآورد ذخاير نفتي آغاز شد که پس از حفر يک حلقه چاه در ميدان بانکول و دو حلقه چاه در ميدان باباقير به علت گازي بودن مخازن، چاه ها متروکه اعلام شد.مطالعات پيش امکان سنجي ذخيره سازي گاز طبيعي در اين ميادين سال 96 انجام شد. بر اساس نتايج حاصل از اين ارزيابي مقرر شد به منظور بررسي امکان ذخيره سازي گاز در ميدان بانکول، يک حلقه چاه ارزيابي حفر شود و همچنين يک حلقه چاه ارزيابي براي بررسي امکان برداشت گاز و ميعانات گازي در ميدان باباقير(به علت ترش بودن مخزن) حفر شود.عمليات امکان سنجي ذخيره سازي گاز و ارايه طرح توسعه ميدان بانكول از ابتداي سال 98 در دستور كار قرار گرفته و تا اوايل سال 1402 پايان مي يابد. عمليات امكان سنجي و تدوين طرح توسعه ميدان باباقير هم با تلاش دست اندركاران در همين تاريخ به اتمام مي رسد.
آيا براي ذخيره سازي گاز از ساختارهاي نمكي نيز استفاده مي شود؟
ساختار نمکي نصرآباد کاشان در حد فاصل 50 كيلومتري قم - كاشان واقع شده است. با توجه به اقدامات اكتشافي در اين گنبد نمكي، ساختارهايي يافت شد كه قابليت توسعه داشت. در مرحله بعد، حفاري يک حلقه چاه و سپس مغزه گيري از نمک در ساختار نمکي نصرآباد کاشان انجام شد که با تحليل مشخصات شيميايي، ژئومکانيکي و درجه خلوص نمک، مي توانيم قابليت ساختار براي ذخيره سازي گاز طبيعي را ارزيابي کنيم. نتايج اين مطالعات به زودي اعلام مي شود اميدوارم ساختار نمکي نصرآباد کاشان بتواند سهم قابل توجهي در آينده ذخيره سازي کشور داشته باشد.
آيا تكنولوژي لازم براي اجراي موفق اين پروژه ها را در اختيار داريد؟
همانطور كه مي دانيد گزينه هاي ما براي ذخيره سازي گاز در زير زمين شما مخازن هيدروکربوري، سفره هاي آب زيرزميني و گنبدهاي نمکي است. هم اکنون در داخل کشور از توان فناورانه قوي در فعاليت هاي اجرايي چاه ها و ذخيره سازي در مخازن هيدروکربوري برخورداريم اما در موضوع تجهيزات و ذخيره سازي در سفره هاي آب و گنبدهاي نمکي نياز به افزايش دانش و تكنولوژي داريم که در همين زمينه پيمانکاران را ملزم به استفاده از شرکاي خارجي صاحب تکنولوژي کرده ايم.