نگاهی به مستندهایی جذاب و چند کتاب تاریخی خواندنی
بخوانید و ببینید از تاریخ پرستاری تا جعفر گنزالس
علي بهرامي حالا که فعلا کرونا هست و گويا قرار نيست به اين زودي ها از کره خاکي محو شود. ما هم نمي توانيم خودمان را از ديدن تصاوير جذاب و خواندن صفحات آگاهي بخش در دو قالب مستند و کتاب هاي تاريخي، محروم کنيم. اين روزها با وجود اپليکيشن ها و سايت هاي پخش آنلاين فيلم و سريال، به راحتي مي توانيم بدون کوچکترين ريسک پذيري درباره ابتلا به ويروس کرونا که با رفتن به سينما و يا حضور در کتاب خانه و کتابفروشي ايجاد مي شود، از محصولات فرهنگي استفاده کنيم. اين هفته هم با شما خواهيم بود تا چند فيلم مستند جذاب معرفي کنيم و چند کتاب تاريخي و خواندني که از خواندنشان لذت بسيار زيادي خواهيد برد را به شما بشناسانيم. با ما همراه باشيد.
ارتفاع 437
تا پيش از اينکه در دهه هشتاد خورشيدي برجي به نام «ميلاد» متولد شود و چشم تهراني ها تقريبا از هر جاي اين شهر آن را ببيند، «برج آزادي» نماد تام و تمام پايتخت بود. حالا اما «برج ميلاد» براي «برج آزادي» شاخ و شانه مي کشد و حسابي توي چشم ها رفته است. بد نيست اگر نمي رسيد يا نمي توانيد با اين سازه عظيم آشنا شويد، مستندي درباره آن ببينيد. اين برج تا اين لحظه چهارمين برج مرتفع دنيا شناخته شده و نکات ريز و درشت بسيار زيادي دارد. مستند«در ارتفاع 437» روايت گر ساخته شدن اين برج است. ديدن اين مستند مي تواند شما را با دنياي مهندسان و معماران اين سازه بين المللي آشنا کند. مستند «ارتفاع 437» را محسن خان جهاني در سال 1385 کارگرداني کرده است.
بازتاب فيل ها
شيريني پا فيلي، پف فيل، ضرب المثل هايي که فيل در آنها نقش دارد و سپاه هندي ها در برابر نادرشاه که فيل هاي زيادي داشت يا کارتون دامبو فيلِ پرنده و ... خلاصه هزار نماد و نمود ديگر در ذهن داريم که رد پايي از «فيل ها» در آن هست. البته احتمالا شما هم از آن بچه هايي باشيد که در سال هاي دور روي خرطوم فيل هاي باغ وحش وکيل آباد مشهد مقدس عکس داشته باشيد. به هر حال مي خواهيم از پس اين همه «فيل» شما را با مستند بسيار زيبايي به نام «بازتاب فيل ها» آشنا کنيم. مستندي بسيار جذاب که زندگي اين حيوان عظيم الجثه را در دل جنگل هاي آفريقا دنبال کرده است. پس اگر دوست داريد کمي بيشتر درباره زندگي اين حيوان دوست داشتني بدانيد، حتما اين مستند را ببينيد. مستند «بازتاب فيل ها» را درک ژوبرت در سال 1994 ساخته است.
بي شناسنامه ها
شايد تصورش کمي سخت باشد و البته به نظر محال برسد که کسي در ايران بدون شناسنامه زندگي کند. شناسنامه که نداشته باشي يعني هويتي نداري و به مشکلات شهروندي بسيار زيادي بر خواهي خورد. با اينکه تصورش هم واقعا سخت است اما اين اتفاق در شرق کشورمان به تعداد بسيار بالايي پيش آمده است. مستند «بي شناسنامه ها» مي کوشد تا روايت گر بي شناسنامه هايي باشد که در استان سيستان و بلوچستان ايران زندگي مي کنند. عوامل اين مستند درباره آن نوشته اند:«اين مستند روايتي است از ساکنان بي شناسنامه شرق کشور که بيشتر در منطقه بلوچستان مرکزي زندگي مي کنند و به دليل دور بودن محل زندگي خود از مراکز دولتي، زندگي در کوهستان، نبود امکانات براي جابه جايي و همچنين تامين نيازهاي روزانه توسط خودشان، شناسنامه نگرفته اند؛ حالا پس از گذشت سال ها و بروز خشکسالي، نيازمند يارانه و کمک دولتي، اما شناسنامه اي براي ارائه ندارند». مستند بي شناسنامه ها به کارگرداني فرهاد ورهرام در سال 1394 ساخته شده است.
نسل سوم
نارنجي رنگ قشنگي است نه؟ خيلي ها اين رنگ را دوست دارند و البته خيلي آدم را به ياد ميوه هاي نارنجي رنگ مي اندازد. ميوه هايي خوشمزه که خيلي هم براي بدن مقوي هستند. اما همه ماهيت رنگ نارنجي در همين چيزها خلاصه نمي شود. ويتنام و جنگ بيست ساله عجيب و غريب اش که از سال 1955 تا 1975 ميلادي طول کشيد، به رنگ نارنجي معناي ديگري داده است. اگر مي خواهيد در اين باره بيشتر بدانيد، مستند «نسل سوم» را ببينيد مستندي که نشان مي دهد چگونه کودکان و نسل هاي مختلف ويتنامي قرباني يک نوع سلاح بسيار دهشتناک شيميايي به نام «عامل نارنجي» شدند. سلاحي مرگ بار که توسط آمريکايي ها در جنگ بيست ساله اين کشور استفاده شد. عوامل اين مستند درباره آن نوشته اند:«اين فيلم به نمايش زندگي کودکان و نوجوانان نسل سوم و قرباني سلاح هاي شيميايي امريکا، موسوم به عامل نارنجي مي پردازد که در موسسه خانه صلح در شهر هوشي مين ويتنام زندگي مي کنند». اين مستند را محمدعلي رخشاني در سال 1394 در ژانر سياسي – تاريخي کارگرداني کرده است.
عکس العمل
خوب که دقت کنيد و اطرفتان را ببينيد، متوجه مي شويد که خانواده ها کم جمعيت تر شده اند و خيلي کمتر پيش مي آيد که صداي بوق شادي کاروان عروسي را در خيابان هاي شهرمان بشنويم. يادتان هست که از کنار اين کاروان هاي شادي مي گذشتيم، کمي در ترافيک معطل مي شديم اما حتما لخندي مي زديم و شايد ما هم دستي براي عروس و داماد تکان مي داديم و در شادي شان شريک مي شديم. خلاصه خبري از فرزندآوري هاي متعدد و عروسي هاي شلوغ و شاد نيست. اينها همه دلائلي دارد که اگر مستند«عکس العمل» را ببينيد شايد به برخي از آنها پي ببريد. اين مستند کوشيده است تا بحران جمعيتي ايران را بررسي کند و بحران کاهش ازدواج در ايران را مورد واکاوي قراردهد. نکته جالب اينجاست که اين مستند در سال 1393 خورشيدي کارگرداني شده و با اينکه شش سال از زمان کنوني مان عقب تر است اما انگار که امروز ساخته شده است. کارگردان مستند«عکس العمل» مهدي محمودي است.
جعفر گنزالس
اگر مي خواهيد يک مستند جذاب و عجيب و غريب درباره يک شخصيت بسيار جالب ببنيد مستند «جعفر گنزالس» پيشنهاد اصلي ماست. مردي سياسي که سالها کمونيست بود و فعاليت جدي داشت. او عليه حکومت فاشيستي اسپانيا مبارزه هاي طولاني داشت. گنزالس بعد از مدت ها فعاليت سياسي تسميم مي گيرد که براي کشف و شهود به دل طبيعت و جنگل برود. در آنجا طي تحولات روحي که برايش پيش مي اورد به دين اسلام مشرف شده و نام خود را از رائول به جعفر تغيير مي دهد. تلاش او در جهت کسب معارف اسلامي به جايي مي رسد که قرآن را به زبان اسپانيايي ترجمه مي کند و... مستند جذاب و ديدني «جعفر گنزالس» توسط مرکز مستند سوره هنري در سال 1393 ساخته شده است.
کتاب ها
روزي روزگاري فوتبال
اين روزها که کمي فوتبال در ايران و جهان کم رنگ تر شده و کمتر از هر زمان ديگري ديده مي شود، بهتر است اگر به فوتبال علاقه مند هستيد، درباره آن مطالعه کنيد. براي اين منظور کتاب بسيار خوب «حميدرضا صدر» با نام «روزي روزگاري فوتبال» که سال 1379 منتشر شده، مي تواند خيلي مناسب باشد. پشت جلد اين کتاب نوشته شده:« اين کتاب نگاهي تاريخي و جامعه شناسانه نسبت به بازي فوتبال دارد. اين کتاب تأثير فوتبال در مختصات جغرافيايي مختلف را پوشش مي دهد و نگاه مشتاق طرفداران بازي فوتبال از زمين هاي خاکي تهران تا ترکيه، از ايتاليا و اسپانيا تا آلمان و انگليس، از برزيل و آرژانتين تا مکزيک را به تصوير مي کشد. «حميدرضا صدر»، بر اساس سال ها تجربه اش از ميدان هاي ورزشي و حضور در برنامه هاي تلويزيوني اين کتاب را با تحليل و ريزبيني هاي دقيق در طول سه سال نوشت. اين کتاب زنجيره اي از فرهنگ هاي مختلف است که بازي نفس گير و جنجالي فوتبال آن ها را به يکديگر وصل کرده است ».
تاريخ پرستاري
کسي نمي تواند منکر شود که در اين دوران کرونايي پرستاران چه زحمات طاقت فرسايي را متحمل شدند و چه شهداي عزيزي را در راه سلامت کشورمان تقديم اين آب و خاک کردند. البته که پرستاران هميشه زحمت کش بوده اند و مردم همواره قدردان آنها، اما حالا که به اهميت کار اين بخش از کادر درمان کشور بيشتر پي برده ايم بد نيست کمي درباره پرستاري مطالعه کنيم. براي اين منظور ما کتاب «تاريخ پرستاري» را به شما معرفي مي کنيم. در پشت جلد اين کتاب آمده است:«پرستاري هنر است و اگر هنر است، پرستار مثل هر هنرمند ديگري، از جمله نقاشان و پيکرتراشان، بايد با تعهدي همه جانبه براي دوره هاي دشوار آمادگي داشته باشد؛ اما سروکار داشتن با بوم هاي نقاشي يا سنگ مرمر بي جان را چطور مي توان با مراقبت از بدن هاي زنده اي که معبدي براي روح خداوندي هستند، مقايسه کرد؟ من همواره گفته ام: پرستاري يکي از هنرهاي ظريف است؛ و ظريف ترينِ آن ها. اين جملات را فلورانس نايتينگل (1820-1910)، يکي از معروف ترين و تأثيرگذارترين پرستاران جهان، گفته است. تاريخچه پرستاري داستاني طولاني، رنگارنگ و معمولاً سرشار از احساسات مهيج است. پرستاري به شکلي که ما امروزه آن را مي شناسيم ــ حرفه اي براي افراد آموزش ديده و مستقل از پزشکان ــ در قرن نوزدهم ميلادي شکل رسمي به خود گرفت و سرانجام با تلاش هاي مستمر خانم نايتينگل اين حرفه رسميت يافت. اما نقش مراقبت از بيماران، افراد زخمي، فقرا و بينوايان همواره بخشي از زندگي انساني از زمان پيدايش جوامع انساني اوليه بوده است» .
تاريخ برده داري
خيلي از ما با جنبش هاي گاه و بي گاه سياهپوستان و رنگين پوستان در امريکا و اروپا، آشنا هستيم و بالاخره به هر شکلي که شده صدايي از آنها به گوشمان مي رسد. نمونه اش همين جنبش اخير نژادي در آمريکا. به هر حال مي خواهيم به شما يک کتاب معرفي کنيم تا که ريشه هاي نژاد پرستي و برده داري را بهتر بشناسيد. کتابي که با خواندن آن از بسياري زواياي تاريک تاريخ جهان، اطلاع پيدا کنيد. پشت جلد کتاب «تاريخ برده داري» نوشته شده است: «کتاب تاريخ برده داري» اثر مشترک نورمن ال. ماخت و مري هال در سال 1997 به زبان انگليسي منتشر شد. اين کتاب با نگاهي همه جانبه، ظهور و علت برده داري در سراسر تاريخ را بررسي مي کند و از آن به عنوان يک پديده همه گير ياد مي کند. برده داري از جمله ناعدالتي هاي رخ داده در طول تاريخ است که وابسته به نژاد يا جغرافياي خاصي نيست و جوامع مختلف از چين تا اروپا، سرخ پوستان و سفيدپوستان از آن استفاده کرده اند. کتاب تاريخ برده داري عمل برده داري را آن گونه که در تمدن هاي مديترانه ي قديم، قرون وسطا، آفريقا و بين سرخپوستان در قاره آمريکا و ايالات متحده وجود داشته، بررسي مي کند».