بهبود بازار نفت چالش ها و سناریوهای پیش رو
شعیب بهمن بازار نفت در سال های اخیر با بزرگترین بحران خود روبه رو بوده است؛ زیرا ابعاد منفی همه گیری ویروس کرونا و پیش از آن، جنگ قیمت بین عربستان سعودی و روسیه به نحوی قابل توجهی بر بازارهای جهانی تاثیر گذاشت. شوک های ناشی از این رویدادها به حدی بود که بازارهای جهانی انرژی به شکل بی سابقه ای حتی با ارقام نفی برای فروش نفت مواجه شدند. از سوی دیگر شیوع کرونا فقط برکاهش مصرف و افت قیمت ها تاثیرگذار نبود، بلکه شرکت های بزرگ نفتی را ناگزیر به توقف یا کاهش هزینه های سرمایه ای، به ویژه در زمینه اکتشاف و توسعه میادین جدید کرد. با توجه به دوره پر تنشی که بازارهای جهانی انرژی طی ماه های گذشته طی کرده اند، همچنان این پرسش وجود دارد که چه زمانی چالش های موجود رفع خواهند شد و بازار مجددا به نقطه تعادل خود بازخواهد گشت.
چالش های موجود
1- میزان تأثیرپذیری بازارهای جهانی انرژی از بحران فعلی را می توان در حوزه های زیر مشاهده کرد:
کاهش سطح سرمایه گذاری: بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی ناگزیر شده اند هزینه های سرمایه ای خود را به نحو چشمگیری کاهش دهند.به عنوان مثال، شرکت ایتالیایی انی قصد دارد علاوه بر میادین نفتی در عراق، سطح سرمایه گذاری خود در پروژه های اکتشاف، تولید و توسعه در مصر، امارات و اندونزی را نیز به میزان 30 درصد کاهش دهد. این وضعیت در بخش نفت شیل به مراتب بدتر است. به نحوی که انتظار می رود هزینه ها و سرمایه گذاری ها تا پایان سال 2020، حدود 40 درصد کاهش یابند. به طور کلی پیش بینی می شود که سرمایه گذاری های کلان شرکت های اکتشافی و تولیدی در سال 2020، حدود 32 درصد کاهش یابد که پایین ترین سطح در 13 سال گذشته است.
2- کاهش تولید: با توجه به افت محسوس قیمت نفت، برخی از شرکت ها تمایل دارند که تولید خود را کاهش دهند. به عنوان مثال، شرکت آمریکایی و چند ملیتی کونوکو فیلیپس اعلام کرده تولید خود را 225 هزار بشکه در روز کاهش داده است که این بزرگترین کاهش تولید عمده نفت شیل برای مقابله با کاهش بی سابقه تقاضا محسوب می شود. شرکت ملی نفت برزیل نیز از کاهش تولید 100 هزار بشکه ای خود تا پایان سال 2020 خبر داده است. این در حالی است که راه اندازی مجدد چاه های معلق، به زمان طولانی و هزینه زیادی نیاز دارد.
3- به تعویق انداختن و تعطیلی برخی پروژه ها: بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی یا پروژه های خود را به تعویق انداخته یا آنها را کاملا تعطیل کرده اند. به عنوان مثال، شرکت آمریکایی کنتیننتال رسورس از تعطیلی ناگهانی برخی از میدان ها در ایالت های اوکلاهما و داکوتای شمالی خبر داده و اعلام کرده که به دلیل ضعف اقتصادی نمی تواند محموله های خام را به مشتریان تحویل دهد. شرکت انگلیسی ساند انرژی که دارای مجوز تولید در میدان گازی تیندارا در شرق مراکش است، امضای قرارداد نهایی اکتشاف و تولید با دولت مراکش را به اواخر ژوئن 2020 موکول کرده است.
4-افت شدید سود شرکت های انرژی: در ماه های اخیر بسیاری از شرکت های بزرگ که در حوزه انرژی فعال هستند، با کاهش شدیدی در کسب سود و منفعت اقتصادی خود مواجه شده اند. بریتیش پترولیوم اعلام کرده که به دلیل پیامدهای جنگ قیمت و تأثیر ویروس کرونا، سود این شرکت در سه ماهه اول سال 2020، دو سوم کاهش یافته است. اکوینور غول نفتی نروژی نیز از کاهش دو سومی سود سهام سه ماهه خود خبر داده است.
5-تعدیل اجباری نیروی کار: اکثر شرکت های اکتشافی و تولیدی و شرکت های ارائه دهنده خدمات در زمینه میادین نفتی مجبور شدند به دلیل صرفه جویی در هزینه ها، بسیاری از کارگران خود را تعدیل کنند. بریتیش پترولیوم حدود 15 درصد از نیروی کار خود را در پاسخ به بحران همه گیری ویروس کرونا کاهش داد. شرکت آمریکایی آپاچینیز اعلام کرد 85 نفر را در دفتر خود در میدلند از کار برکنار می کند.
6-کاهش فعالیت کارگران و کارمندان: برخی از شرکت های فعال در حوزه انرژی به خاطر کاهش هزینه های خود ناگزیر شدند کارگران و کارمندان را از سفرهای خارجی منع کنند. به عنوان مثال، رویال داچ شل یکی از اولین شرکت هایی بود که سفر کارمندان و مدیران خود به خارج از کشور را به حال تعلیق درآورد. شرکت آمریکایی شورون نیز از کارمندان خود خواست که سفرها را به تعویق بیندازند. این شرکت از کارمندان خود در لندن درخواست کرد که به ایالات متحده بازگردند. همچنین شرکت خدمات نفتی هالیبرتون آمریکا 3500 نفر از کارکنان خود را به خاطر سقوط قیمت نفت به مرخصی فرستاد.
سناریوهای آینده
صنعت نفت در حال حاضر از عدم اطمینان نسبت به آینده قیمت ها رنج می برد. به خصوص پس از سقوط قیمت ها در ماه آوریل سال 2020 و عدم اطمینان در مورد آینده بازار، با توجه به شاخص های فعلی می توان وقوع دو سناریو را انتظار داشت:
سناریوی اول؛ بهبود قیمت ها: کاهش سرمایه گذاری ها در بخش نفت کاهش تولید در اوپک پلاس و کاهش داوطلبانه تولید در میان برخی از کشورهای تولیدکننده می تواند به کاهش عرضه منجر شود. این امر همراه با احتمال افزایش تقاضا در میان مدت به دلیل بهبود شرایط ناشی از بحران کرونا، زمینه را برای رشد قیمت فراهم می کند. البته این روند به سرعت اتفاق نخواهد افتاد و به احتمال زیاد تا اواسط سال 2021، نفت در محدوده قیمتی 30 الی 40 دلار باقی خواهد ماند.
سناریوی دوم؛ سقوط کامل قیمت نفت: در صورت ادامه عملیات ذخیره سازی توسط کشورهای مصرف کننده، تولید اجباری برخی از تولیدکنندگان به دلیل عدم توانایی در متوقف کردن تولید، کاهش تقاضای مصرف نفت برای مدت طولانی به واسطه تداوم تأثیر منفی اقتصادی بحران کرونا می توان انتظار فلج شدن بازارهای انرژی و در پی آن، سقوط بهای نفت را داشت.
به رغم وجود شواهد و دلایلی برای وقوع هر یک از سناریوهای فوق، با این حال سناریوی اول با توجه به تمایل بسیاری از کشورها برای بازگشایی بخش های اقتصادی خود، محتمل تر است، زیرا راه اندازی کسب و کارها به خودی خود موجب افزایش تقاضای جهانی برای مصرف نفت خواهد شد و این امر با توجه به توافق های موجود برای کاهش سطح تولید در اوپک پلاس و همچنین توقف روند سرمایه گذاری در حوزه انرژی، منجر به بهبود قیمت ها می شود.