ايران وارد باشگاه سازندگان تجاری توربين گازي دنيا شد
عرض اندام توربين مــــلی در برابر رقبای جهانی
كشورهاي معدودي در دنيا از توانايي ساخت توربين گازي، اين تجهيز استراتژيك و داراي فناوري پيشرفته برخوردارند. فناوري ساخت توربين عمدتا در اختيار كمپاني هاي مطرح آمريكايي، آلماني، ايتاليايي، ژاپني و روسي است و ايران در سال هاي اخير به لطف تلاش هاي فناوران و مهندسان با انگيزه خود به باشگاه صاحبان فناوري ساخت اين تجهيز پيوسته است. شركت ملي گاز ايران با حمايت همه جانبه از سازندگان داخلي توربين، نقش اساسي در اين فرآيند افتخارآميز داشته و با طرح ريزي و اجراي راهبردهاي دقيق به نحوي برنامه ها را به نتيجه رسانده است كه رونق اين شركت ها سبب كاهش خروج ارز، افزايش اشتغال، صرفه جويي چشمگير و افزايش اعتماد به نفس ملي شده است. محسن مظلوم فارسي باف، مدير پژوهش و فناوري شركت ملي گاز ايران در اين مصاحبه ضمن برشمردن مواهب بومي سازي اين تجهيز، برنامه هاي اين مجموعه براي بهبود مستمر توربين ملي را تشريح كرده است.
از ديدگاه فناوري، توربين چه وظيفه اي بر عهده دارد؟
يك توربوكمپرسور از دو جزء اصلي توربين و كمپرسور تشكيل شده است. بنابراين توربوكمپرسور يك دستگاه با دو واحد فناوري و كاركرد متفاوت است كه هر كدام از اين ها در راستاي تقويت يكديگر عملياتي را انجام مي دهند كه در مجموع منجر به فشار افزايي گاز ورودي به ايستگاه و خروج آن در قالب گاز تقويت شده و فشار بالا مي شود. اين عمليات در نهايت سبب جلوگيري از افت فشار در مسير خط لوله گاز مي شود.
شركت ملي گاز چه فعاليت هايي براي داخلي سازي توربين ملي داشته است؟
پروژه اي تحت عنوان توربين ملي در مديريت پژوهش و فناوري تعريف شد تا اين تجهيز براساس تكنولوژي SGT600 زيمنس آلمان، داخلي سازي شود. پروژه طراحي و ساخت توربين گازي 25 مگاوات ايراني با عنوان IGT25 با حمايت شركت ملي گاز و اجراي موثر گروه شركت هاي توربوكمپرسور نفت به موفقيت دست يافت و در سال 94، اولين دستگاه ايراني در تاسيسات دهق بر روي خط چهارم سراسري نصب شد كه كارآيي بسيار خوبي داشته است.
آيا برنامه هاي تعميراتي بر روي اين كمپرسور انجام شده است؟
در سال گذشته مجوز سطح تعميرات يك براي اين دستگاه از شركت انتقال گاز اخذ شد. توربوکمپرسور نصب شده با بیش از 20 هزار ساعت کارکرد موثر و بدون عیب و نقص مطابق قرارداد اولیه توسط شرکت سازنده،( OTC ) با موفقیت کامل تعمیر و اورهال شده و اکنون آماده سرویس دهی در شرایط زمستانی است.
براي بازطراحي توربين ملي چه برنامه هايي داريد؟
با توجه به اينكه اين توربين براساس تكنولوژي هاي چند سال قبل ساخته شده بود و از سال 94 در مدار قرار داشت، لازم بود به طور متناوب، اصلاحاتي با هدف ارتقاي فناوري در آن انجام شود وگرنه كمپاني هاي پيشرو با ارائه محصولات كارآمدتر بازار را در اختيار گرفته و عرصه را براي رقابت توربين ايراني تنگ مي كنند. اين نكته ما را بر آن داشت كه با كسب مجوز از هيئت مديره، طرح ارتقاي توربين ملي را در دستور كار قرار دهيم. موضوع بازآرايي از سال 98 آغاز شد.
كار در شرايط محيطي گرم چه مشكلاتي براي توربين پديد مي آورد و چه راه حلي براي آن انديشيده شده است؟
همانطور كه مي دانيد جريان انتقال گاز در ايران بیشتر از جنوب به شمال است و اغلب ايستگاه هاي راهبردي در نواحي گرمسير یا كويري قرار دارند. مطالعات انجام شده نشان داد كه توربين ها در دماي بالا بين 10 - 15 درصد افت توان پيدا مي كنند بنابراين پروژه ارتقاء توربين ملي به منظور افزايش عملكرد در دماهاي بالا با عنوان (HAS)(High Ambient Solution) در دستور كار قرار گرفت. در اين پروژه كه از سال گذشته آغاز شد راهكارهاي غلبه بر هواي گرم بررسي شد و در مهرماه سال جاري و پس از توليد نسخه به روز شده و انجام آزمون هاي عملياتي اكنون اين توربين آماده حمل به ايستگاه خورموج است. از اين پس در ايستگاه هاي جديد نواحي گرمسير و واحدهای تکمیلی آنها از اين نوع توربين ارتقاء يافته استفاده مي شود.
در طراحي توربين متناسب با شرايط نواحي سردسير كشور چه برنامه هايي را به اجرا گذاشته ايد؟
در مطالعات انجام شده به اين نكته برخورديم كه توربين ملي در نواحي بسيار سرد و شرايط زمستاني نيز با افت توان مواجه مي شود. علت بروز اين مشكل آن است كه در هنگام برودت شديد هوا، ذرات ميكروسكوپي هواي يخ زده وارد جريان كمپرسور هوا مي شود. در حالي كه اين تجهيز اساسا براي فشرده كردن جريان گازي طراحي شده است و جريان جامد مشكلات بسياري همچون خوردگي و پيامدهاي مكانيكي داشته و در نهايت به كاهش راندمان توربين منجر مي شود. از اين رو برخي تغييرات در توربين موجود انجام شد و توربين اصلاح شده با عنوان (IGT25-Anti Icing)پس از پشت سرگذاشتن آزمون هاي عملياتي، آماده ارسال به ايستگاه هاي مرتبط در هواي سرد زمستاني است. بنابراين در مجموع مي توان گفت تاكنون دو نوع توربين متناسب با دو اقليم سرد و گرم كشور اصلاح شده و ارتقاء يافته است.
براي ارتقاء توان توربين IGT25 چه برنامه هايي در دست اجرا داريد؟
برنامه اصلي ارتقاي توربين ملي از 25 به حداقل 28.5 مگاوات است. نكته مهم آنكه اين ارتقاء، بدون تغییر کلی سايز توربين انجام مي شود تا نياز به انجام تغييرات زيرساختي در تاسيسات نباشد. طبق برنامه پيش بيني شده تا اواخر سال جاري كارهاي آزمايشي انجام و توربين ارتقاء يافته در سال آينده وارد مدار توليد تجاري خواهد شد. اين ارتقاء كلان، مطابق با آخرين فناوري زيمنس در حال انجام است و باعث مي شود ايران در رقابت فناورانه همچنان همپاي رقباي مطرح خود حركت كند و از قافله تكنولوژي روز دنيا عقب نماند.
براي تقويت موتور اصلي(كمپرسور) توربين چه برنامه هايي در نظر گرفته شده است؟
عليرغم اجراي برنامه هاي متعدد براي ارتقاء توربين، ارتقاء كمپرسور تاكنون انجام نشده بود از اين رو بازطراحي مجدد فناوري آن در دستور كار قرار گرفت تا راندمان موتور از 82 به 90 درصد برسد. دستيابي به راندمان 90 درصد براي كمپرسور برابر با آخرين پيشرفت هاي جهاني اين عرصه است. اين افزايش راندمان سبب ايجاد تغييرات بزرگي در تاسيسات تقويت فشار مي شود. از اين پس و با افزايش قابل توجه توان، مي توانيم تقويت فشار گاز را با به كار انداختن توربين هاي كمتري محقق كنيم. فعاليت واحدهاي كمتر در ايستگاه ها به معناي استهلاك كمتر، كاهش هزينه هاي عمليات و عوامل جانبي همچون برق، سوخت، روغن و كابل كشي خواهد بود. در يك نگاه كلان تر، ارتقاء همزمان توربين و كمپرسور مي تواند آرايش ايستگاه ها را از 3+1 به 2+1 تغيير دهد. تغيير آرايش مواهب بسياري براي ايستگاه ها دارد و صرفه جويي ميليون دلاري به ارمغان مي آورد. احداث ايستگاه كوچك تر به معناي كاهش چشمگير نياز به زمين ، تحصيل اراضي و سرمايه گذاري خواهد بود. طبق برنامه پيش بيني شده ارتقاء موتور در تيرماه 1400 محقق خواهد شد.
با توجه به همه موفقيت هاي حاصل شده، مي توان گفت به طور كامل فناوري ايراني در اختيار داريم؟
با اطمينان مي توان گفت دانش طراحي، بازطراحي، مهندسي و تعميرات كاملا داخلي شده است و ايران هم رديف معدود كشورهاي پيشرفته جهان است كه صاحب تكنولوژي ساخت توربين گازي هستند.