پاکسازی اتاقک ها در محیط های خطرناک
صنعت نفت از صنايع پيچيده و با ريسک بالاست که بروز حوادث در آن می تواند خسارت های جاني و مالي جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در طول تاريخ، حوادث زيادي در اين صنعت رخ داده که پيامدهاي فراواني دربر داشته است؛ از این رو اهميت درس آموزی از حوادث و سوانح در اين صنعت، براي شناسايي مناطق پر ريسک چند برابر می شود. همانطور که می دانید، دانش به دست آمده در مورد علل حادثه، می تواند اجازه استقرار اقدام هاي پيشگيرانه و کاهش دهنده حوادث در محل را صادر کند، ضمن آنکه بازخورد ناشي از آن می تواند باعث بهبود رفتار ايمني در افراد مستقر در فضاي صنعت نفت شود. با بهره مندی از نکات «درس آموزی از حوادث»، می توان از نوع وقايع ناخواسته تشدیدکننده و بازدارنده آن، عواقب احتمالي وقايع ناخواسته و... به اقدام هاي کنترلي که می تواند عواقب ناشي از حوادث را محدود کند، دست يافت. به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» قصد دارد با چاپ برخي «درس آموزی از حوادث صنعت نفت ايران و جهان»، گامي در مسير کاهش حوادث بردارد. در ادامه، درس آموزی از دو حادثه «واکنش های غیرقابل كنترل به علت آلودگي» را می خوانید:
حادثه اول: در یک خط لوله، باقیمانده های مواد آلی ناشی از فرایند تقطیر و همچنین مایعات تخلیه شده از سیستم ونت وجود داشت و از طریق بستن ولو ایزوله شده بود. به منظور جلوگیری از تبلور مواد باقیمانده، خط لوله دارای سیستم گرمایش از طریق بخار بود. در تعطیلی آخر هفته پس از توقف واحد، این خط لوله منفجر شد که خوشبختانه به دلیل تعطیلی کسی آسیب ندید و میزان خسارات ناچیز و جزئی بود.
حادثه دوم: تانکری در راه آهن، محتوی ماده شیمیایی از طریق دریچه های ایمنی به محیط تخلیه می شد. پس از مدت کوتاهی، تانکر منفجر و خسارات قابل توجهی به محیط اطراف وارد آمد. خوشبختانه در این حادثه نیز آسیبی به افراد وارد نشد.
چه اتفاقی رخ داد؟
وقوع بیشتر حوادث دارای چند علت است. در هر دو حادثه فوق، آلودگی به نوعی در بروز حادثه دخیل بوده است.
حادثه اول: کنترل تنظیم درجه حرارت در سیستم گرمایش مختل شده و به همین دلیل درجه حرارت افزایش یافته است. افزایش این درجه حرارت نباید باعث تجزیه و انفجار باقیمانده مواد شیمایی شده باشد؛ اما آلودگی این مواد و حضور یک درصد آب می تواند باعث آن باشد. بخار آب ناشی از تجهیزات فرایندی به صورت کندانس درآمده و از طریق سیستم تخلیه با مواد باقیمانده مخلوط شده است. تست های آزمایشگاهی نشان داده که حضور در سیستم گرمایش و بالا رفتن درجه حرارت به اندازه کفایت بوده تا فرایند تجزیه صورت گیرد. پلیمریزاسیون
حادثه دوم: در کارخانه های تولید متاکریلیک اسید فرایند (MAA) به گونه ای است که اسیدهای معدنی قوی در محصول وجود داشته که می تواند سبب خوردگی در فولاد شود. فلز حل شده ناشی از خوردگی، تمایل تولید MAA را به پلیمر شدن افزایش می دهد. به نظر می رسد که MAA در پوشش دیواره های داخلی تانکر باقی می ماند؛ اما در این حادثه جنس دیواره مخزن فولاد بدون پوشش بوده است. علاوه بر این، مواد بازدارند برای جلوگیری ازپلیمریزاسیون MAA اضافه نشده بود. حتی در زمان خلوص MAA، اضافه کردن بازدارنده، سبب تثبیت و کاهش سرعت پیلیمریزاسیون خواهد شد. احتمالا فلز تولید شده ناشی از خوردگی باعث تسهیل پلیمریزاسیون، کاهش غلظت بازدارنده، کاهش ثبات MAA و در نهایت پیلیمریزه شدن غیرقابل کنترل و وقوع انفجار شده است.
شما چه کاری می توانید انجام دهید؟
هنگامی که مستندات و اطلاعات ایمنی مواد موجود (برگه ایمنی مواد –SDS، دستورعمل های عملیاتی و غیره) را بررسی می کنید، امکان تجزیه شدن یا پیلمریزاسیون این مواد را به علت آلایندگی، مورد توجه قرار دهید و موادی را که باعث این آلایندگی می شود، شناسایی کنید.
برخی مواد متداول که می تواند این آلایندگی را ایجاد کند، شامل این مواد است: زنگ زدگی، آب، مایعات انتقال حرارت، روان کننده ها، فلزات و سایر موادی که به دلیل خوردگی در خطوط لوله ایجاد می شوند. اگر هر یک از مواد در فرایند شما وجود دارد، آنها را شناسایی کنید.
حتی مقدار بسیار کمی از این آلاینده ها می تواند به واکنش خطرناکی منجر شود.
از تمامی دستورعمل ها به منظور حذف آلاینده ها در واحد و تجهیزات خود پیروی کنید. قبل از تخلیه مواد به مخازن یا سایر تجهیزات، دوباره مواد را بررسی و از صحت آن اطمینان حاصل کنید.
هنگام انجام تعمیرات، همیشه از تجهیزات و قطعات مناسب استفاده کنید.
مطمئن شوید که جنس مواد به کار رفته در ساخت تجهیزاتی مانند مخازن ریلی، تانکرها و سایر ظروف صحیح باشد.
اطمینان یابید که خطوط لوله، تجهیزات و ظروف قابل حملی که استفاده می کنید، تمیز است. منظور از «تمیزی» عاری از هرگونه مواد رسوب شده یا سایر آلاینده هایی است که بر اساس دستورعمل های واحد می تواند وجود داشته باشد.