موزه نفت سوزها، نخستین موزه صنعتی- اجتماعی در کشور در آستانه بازگشایی
فرهنگ و نفت در قاب کرمانی
دو سال کار مداوم به مدد نیروهای خستگی ناپذیر مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت رو به پایان است. در آخرین صفحات تقویم سال 99 در آخرین روزهای سده سی شمسی، تولد پنجمین نسل از موزه های صنعت نفت ثبت خواهد شد تا هر ساله یادآور دورانی باشد که در کشور تاریخ ساز بود. در مطلب پیش رو با مختصات و ویژگی های موزه نفت سوزهای کرمان آشنا می شوید.
***
مقدمات آماده سازی موزه نفت سوزها در کرمان برای افتتاح که به گفته مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، نخستین موزه صنعتی-اجتماعی در کشور است، با سرعت هرچه تمام تر آغاز شده و اقدام های نهایی از جمله چیدمان آن رو به پایان است و دست درکاران موزه ها هریک با به دوش کشیدن مسوولیتی دشوار در تلاشند تا شهروندان ایران زمین به ویژه شهروندان خونگرم خطه کرمان، سال نو را با موزه ای نو که نماد آن زینت و روشنایی بخش سفره های هفت سین آنها بود، جشن بگیرند. چندی پیش اکبر نعمت الهی، مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، به منظور نظارت بر پیشرفت کار و اقدام های انجام شده به کرمان سفر کرد تا با حضور خود، گره گشای چالش ها و مشکلات فراروی گشایش هرچه سریع تر موزه باشد. این مهم فرصتی دست داد تا از نزدیک با وی گفت و گو کنیم و با جزئیات فرآیند کار، اهداف، چالش ها، موانع و همچنین رویکرد دیگر متولیان که در بخش های بعدی گزارش به آن خواهیم پرداخت، بیشتر آشنا شویم.
شعله هایی که با نفت می سوزد
اکبر نعمت الهی، مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت درباره علت انتخاب موضوع نفت سوزها برای موزه ای که به زودی در عمارت موسوم به «باغ آقا» در کرمان گشایش خواهد یافت، گفت: علت اصلی این انتخاب، ملموس بودن این موضوع از نظر مردم و آشنایی نزدیک آنها با تجهیزات نفت سوز بود. اگرچه ما کشوری نفت خیز هستیم، اما آشنایی مردم با نفت به پیش از اکتشاف و به یک قرن و نیم گذشته در کشور یعنی واردات نفت سیاه و تجهیزات نفت سوز از کشور همسایه یعنی آذربایجان بازمی گردد. اگرچه دوره استفاده از نفت سوزها به پایان رسیده، اما در گذشته این وسایل نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم داشتند و ادامه زندگی، گاهی بدون آنها ناممکن بود.
نفت سوزها، شاهدی بر تداوم توسعه صنعت
نعمت الهی هدف از تشکیل موزه های صنعت نفت را حفظ آثار به جای مانده و مرتبط با صنعت نفت و معرفی آن به نسل های آینده خواند و گفت: با راه اندازی این موزه، داستان نفت سوزها و کاربرد آن در زندگی مردم دوباره زنده و از نو روایت خواهد شد. چه بسا که با گردآوری و نمایش انواع کم نظیر و حتی بی نظیر از آنها در این موزه، این میراث کهن و به جای مانده از صنعت نفت با نگهداری در موزه نفت سوزها از گزند در امان خواهند ماند و مهم تر آن که بازدیدکنندگان به ویژه نسل جوان با روند رشد فناوری در صنعت نفت سوزها و به دنبال آن صنعت نفت آشنا می شوند.
در راه شهرت جهانی
مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت از موزه نفت سوزها به عنوان پروژه ای موفق و منحصربه فرد در صنعت نفت و در کارنامه مدیریت موزه ها یاد و اظهار کرد: ما برای راه اندازی این موزه با چالش ها و موانع مختلفی روبه رو بودیم که مهم ترین آن عدم دسترسی به هرگونه شیء و سند مرتبط با موضوع بود. عمارت موسوم به «باغ آقا» که در دوره ای در اختیار کنسولگری انگلستان و سپس شرکت نفت انگلیس و ایران و در نهایت شرکت ملی نفت قرار گرفت، خالی از هرگونه اثر ملموس تاریخی بود. از سوی دیگر، موزه های نفت همچون بنزین خانه و کارآموزان صنعت نفت آبادان، پمپ بنزین دروازه دولت تهران و حتی صنعت پخش سبزوار، بخشی از میراث به جای مانده از گذشته را با خود یدک می کشیدند، اما موزه نفت سوزها، نتیجه روزها و ماه ها تحقیق و پژوهش، سفرهای طولانی و پی درپی به اقصی نقاط کشور و رایزنی با موزه ها و مراکز فرهنگی و آرشیوی در سراسر دنیاست. به بیان دیگر، این موزه از پایه، بنیان گذاری شد و در زمینه موزه داری این کار بسیار درخشان است. وی تاکید کرد: به قاطعیت می توان گفت موزه ای با محتوا و رویکرد مشابه نظیر موزه نفت سوزها و تنوع اشیای به نمایش درآمده در آن، در ایران، خاورمیانه و حتی در دنیا وجود ندارد.
بازگشایی در فاز نخست
اکبر نعمت الهی در ادامه به علت حضور خود در کرمان و بازدید از موزه نفت سوزها اشاره کرد و گفت: در این بازدید، ضمن برگزاری نشست های متعدد با همکاران و همچنین مسوولان شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی کرمان، تصمیم های نهایی گرفته شد و راهکارهای لازم و جزئیات برگزاری مراسم افتتاحیه با توجه به شرایط و محدودیت های موجود مورد بررسی و رایزنی قرار گرفت. وی افزود: با گشایش موزه نفت سوزها، در فاز اول، تنها محوطه یا همان فضای بسته موزه یعنی عمارت و اتاق های منسوب به آن، متشکل از آثار به نمایش درآمده با موضوع نفت سوزها و تاریخچه عمارت در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت.نعمت الهی همچنین از ادامه پروژه و آماده سازی محوطه بیرونی مشتمل بر آثار مربوط به توزیع و پخش فرآورده های نفتی در منطقه کرمان در فاز بعدی و پس از گشایش موزه خبر داد.
ضربانی که از حرکت باز نایستاد
مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت با اظهار خرسندی از روند پیشرفت پروژه در فاز اول افزود: خوشبختانه بیش از 90 درصد از برنامه های پیش بینی شده در حوزه های اجرایی و عملیاتی انجام شده و تنها چیدمان بخشی از اتاق ها، رنگ آمیزی نمازخانه و تابلوهای راهنما باقی مانده است. وی در ادامه به چالش ها و موانع موجود در ابتدای کار و به دنبال آن تاخیر در تاریخ گشایش موزه اشاره و تصریح کرد: عدم ثبات اقتصادی در کشور به دلیل تحریم ها و به دنبال آن شیوع بیماری کرونا، برنامه ریزی های انجام شده را تحت الشعاع قرار داد. نعمت الهی درباره محورهای گفت وگو با شهردار و مدیرکل میراث فرهنگی منطقه کرمان در نشست های اخیر گفت: خوشحالیم که مسوولان دو ارگان مهم و کلیدی منطقه کرمان نگاهی مثبت و سازنده به موزه های صنعت نفت به ویژه نفت سوزها دارند. طی نشستی که با شهردار محترم منطقه انجام شد، زمینه های همکاری در خصوص نحوه برگزاری مراسم افتتاحیه موزه در ابتدای اسفندماه سال جاری با توجه به محدودیت های کرونایی همچنین آماده سازی زیرساخت های لازم جهت احداث پارک موزه انرژی در محل انبار پخش فرآورده های نفتی منطقه کرمان مورد بررسی قرار گرفت و این ارگان جهت هرگونه همکاری اعلام آمادگی کرد. مدیرکل میراث فرهنگی کرمان نیز طی بازدید از فرآیند پیشرفت کار، در ایجاد بسترهای لازم جهت معرفی هرچه بیشتر این موزه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری منطقه کرمان به ویژه در ایام نوروز قول مساعد داد.
جدیت در رفع مشکل موزه کرمانشاه
نعمت الهی از راه اندازی موزه اکتشاف، حفاری و تولید مسجدسلیمان به عنوان اولویت دوم برنامه مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت بعد از موزه نفت سوزها جهت آماده سازی نهایی نام برد و در ادامه در توضیح وضعیت زمین موزه کارخانه حلب سازی و حلب پرکنی کرمانشاه گفت: پس از واگذاری پالایشگاه کرمانشاه به بخش خصوصی، محوطه مربوط به موزه کارخانه حلب سازی و حلب پرکنی که در این پالایشگاه قرار دارد، در بلاتکلیفی قرار گرفت.
وی افزود: با انعقاد قرارداد میان سازمان خصوصی سازی و پالایشگاه کرمانشاه، محوطه موزه به ابعاد 23 هزار مترمربع در اختیار وزارت نفت قرار گرفت اما با وجود قرارداد منعقد شده، مسوولان پالایشگاه از انجام تعهدات خود سرباز زده و از در اختیار گذاشتن محل مورد نظر امتناع می ورزند.
با شکایت قضایی از سوی امور حقوقی وزارت نفت، پرونده در حال پیگیری است و امیدواریم با همکاری و دلسوزی بیشتر دست درکاران حقوقی وزارت نفت و همچنین سازمان خصوصی سازی کشور، احقاق حق صورت گرفته و این موزه نیز در جرگه موزه های افتتاح شده قرار گیرد.
در پایان، مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت از بیمه شدن کلیه ساختمان های موزه های نفت در سراسر کشور خبر داد و اظهار امیدواری کرد با این اقدام، موزه ها و کلیه مستندات موجود در آن از هرگونه آسیب احتمالی درامان بمانند.
تصویری از اولین جایگاه سوخت ایران
کارشناسان مرکز اسناد صنعت نفت به تازگی در بررسی اسناد تاریخی به عکسی دست یافته اند که نخستین جایگاه سوخت ایران را در دوره پهلوی اول (بر اساس نوع پوشش کارکنان آن) نشان می دهد. این عکس تاکنون قدیمی ترین تصویر به دست آمده از بنزین خانه آبادان به شمار می رود که به استناد برخی سوابق در سال 1306 شمسی (1927 میلادی) بنا شده است. این مکان که در حال حاضر از سوی مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت به موزه تبدیل شده، ابتدا جهت توزیع و فروش نفت سفید مورد استفاده قرار می گرفت و حلب های پرشده از مواد نفتی در آن به فروش می رسید.
دسترسی پژوهشگران به اسناد تاريخی صنعت نفت ايران آسان می شود
مديران شرکت پارس آذرخش، در بازدید از بخش های مختلف مرکز اسناد صنعت نفت، با تقدیر از اقدام های صورت گرفته در این مجموعه، این مرکز را یکی از مهم ترین مراكز دسترسی به منابع تاریخ نفت دانستند و ابراز امیدواری کردند که با دیجیتال سازی این منابع، اسناد و مدارک موجود در این مرکز، از اقصی نقاط دنیا قابل دسترس قرار گیرد. علیرضا اداوی، مدير بازرگانی و فروش و فرناز راستگار، مدیر پشتیبانی شرکت پارس آذرخش از مرکز اسناد و گنجینه های صنعت نفت بازدید کردند تا از نزدیک با امکانات و دستاوردهای این مرکز آشنا شوند و همکاری دوجانبه ای جهت تسریع در دیجیتال سازی منابع 100 و 10 ساله صنعت نفت، صورت گیرد. رئیس مرکز اسناد و گنجینه های صنعت نفت در معرفی مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت و اقدامات انجام شده طی هشت سال گذشته به مديران شرکت پارس آذرخش گفت: این مرکز، به زودی به مهم ترین منبع تاریخ نفت در کشور تبدیل خواهد شد. فرشید خدادادیان، مهم ترین وظیفه مراکز اسنادی را امانتداری مستندات برای نسل های آینده دانست و خط مشی این مرکز را در اشاعه تاریخ نفت ایران «شفافیت، بی طرفی و رایگانی» عنوان کرد. خدادادیان با تاکید بر اینکه کتابخانه های آینده، کتابخانه های دیجیتال خواهند بود، گفت: هدف مرکز اسناد صنعت نفت، تسهیل در دسترسی به اسناد تاریخ نفت ایران از سرتاسر دنیاست و هر پژوهشگری در هر جای دنیا باید بتواند در کمترین زمان ممکن، به اسناد دسترسی داشته باشد و مهم ترین گام، برای رسیدن به این منظور، دیجیتال سازی تمام منابع و در دسترس قرار دادن آنها برای عموم پژوهشگران است. پس از این نشست، مدعوین از بخش های تاریخ شفاهی و پژوهش، فهرست نویسی و مستند نگاری اسناد، مرمت و ضدعفونی اسناد مکتوب و آرشیو مطبوعات و کتابخانه، گنجینه ها و مخازن عکس و فیلم و تجهیزات مربوطه، بخش مرمت و نمایشگاه اشیا و اسناد بازدید کردند و در هر بخش، کارشناسان، ضمن تشریح فرایند کاری خود، به سوالات کارشناسان بازدید کننده پاسخ دادند. فرناز راستگار، مدیر پشتیبانی شرکت پارس آذرخش، در این بازدید، راهکارهایی برای تسهیل در امر دیجیتال سازی و بارگذاری منابع در پارس آذرخش به همکاران این بخش ارائه داد.
عکس نوشت
کلاه مقنعه ایمنی
کلاه ایمنی ضد اسید در آزمایشگاه ها و کارگاه های صنعتی در حین کار با مواد شیمیایی و قابل اشتعال، انواع اسیدها و قلیاها مورد استفاده قرار می گیرد. این مدل کلاه، دارای محافظ سر در قسمت هود و پارچه ضدمواد شیمایی و اسیدی در قسمت گردن و شانه متصل شده به کلاه است. همچنین در این مدل کلاه از محفظه شفاف ضدضربه و ضدمواد روبه روی صورت برای دید بهتر در حین انجام کار استفاده شده است.
قدمت: 40 سال
جنس: فایبرگلاس ضدضربه، پارچه ضدمواد شیمیایی، تلق شفاف ضدضربه
ابعاد: طول 21، عرض 21 و ارتفاع 58 سانتی متر
کشور سازنده: انگلیس
محل شناسایی: تأسیسات گاز دهق در نجف آباد اصفهان