دو سال پس از طرح «احداث پتروپالایشگاه ها با استفاده از سرمایه گذاری مردمی و روش تنفس خوراک»
موتور ساخت پتروپالایشگاه ها روشن است
مشعل ساخت پتروپالایشگاه ها که حاصل تجمیع واحد های پتروشیمی و پالایشگاهی است، از چند سال قبل در دستور کار وزارت نفت و صنعت پتروشیمی قرار گرفت و شرایط برای حضور سرمایه گذاران هم فراهم شد. پتروپالایشگاه ها مجموعه هایی هستند که درعین تولید محصول مورد نظر خود، می توانند خوراک مورد نیاز پتروشیمی ها را هم تامین کنند. این رویکرد در تقویت پروژه های پتروپالایشگاهی همسو با سیاست های کشور در مبارزه با تحریم ها و دور شدن از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر بوده است. به منظور حمایت از پروژه های پیشنهادی هم در این سالها گزینه های حمایتی زیادی مطرح شد که طرح «احداث پتروپالایشگاه ها با استفاده از سرمایه گذاری مردمی و روش تنفس خوراک» یکی از این طرحهای حمایتی بود که در سال 97 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، این طرح به طور مستقیم می تواند بر جلوگیری از خام فروشی، بی اثر کردن تحریم، ارزش افزوده و رونق اقتصادی منجر به توسعه و رشد صنعت نفت کشور تاثیر گذار باشد. در عین حال بررسیهای اقتصادی هم نشان داده که پتروپالایشگاه ها با توجه به دسترسی های موجود به خوراک و همنشینی با مجتمع های دیگر و دسترسی به مقاصد صادراتی در مقایسه با پالایشگاه ها می توانند حاشیه سود بالاتری داشته باشند.
یکی از موضوعات مهم در توسعه پتروپالایشگاه ها همانند بخش های دیگر صنعت نفت، مسئله دوگانه «تأمین مالی و فاینانس های خارجی» و شرایط قابل قبول باری بازار فروش است و به همین دلیل وزارت نفت تلاش کرد این مسئله را با ایجاد راه هایی برای تامین مالی داخلی برطرف کند تا خیلی زود پتروپالایشگاه ها بتوانند محصولات متنوع خود را به بازارهای مختلف بفروشند و ارزآوری موثری برای کشور داشته باشند. در این شرایط پتروپالایشگاه ها، نه تنها دارای توجیه مالی و فواید اشتغالزایی بسیار محسوب می شود، بلکه یک راه حل راهبردی برای کاهش آثار تحریم ها هستند. بررسی های اولیه در حوزه اقتصادی نشان می دهد که با تجمیع پتروشیمی و پالایشگاه، می توان هزینه های احداث و عملیاتی این مجتمع ها را کاهش داد، بنابراین تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی یا به اصطلاح احداث پتروپالایشگاه با هدف تنوع فرآورده، کاهش قیمت تمام شده محصولات، بهینه سازی راندمان، افزایش سودآوری و بهینه سازی مصرف انرژی پایه ریزی شده است.
آینده روشن پتروپالایشگاه ها از نگاه وزیر نفت
بیژن زنگنه ، وزیر نفت پس از مصوبه مجلس شورای اسلامی در حمایت از پتروپالایشگاه ها گفت که آينده نزديک و روشنی براي مجموعه هاي پتروپالايشي در راه است. او با اشاره به آغاز فرآيند ارزيابي و صدور مجوز براي پتروپالايشگاه ها افزود: پيش بيني مي شود نزديک به 20 ميليارد دلار جذب سرمايه در اين عرصه انجام شود. در ادامه هم هوشنگ فلاحتيان، معاون وزير نفت نيز با اشاره به زمینه های همکاری با پتروپالایش ها که قرار است با سرمایه های مردمی و از طریق بازار سرمایه تامین مالی شوند، تاکید کرد که تنس خوراک در واقع وام صندوق توسعه ملي است که مجوزهای لازم از این صندوق را هم می خواهد.
این مجوزهای لازم همان مواردی است که بیژن زنگنه در یکی دو سال گذشته بارها اعلام کرده که منتظر تائید از سوی صندوق توسعه ملی است. او قبلا گفته است: منتظر هستیم هیأت امنای صندوق توسعه ملی جلسه ای تشکیل دهند و زمان بندی تعهدات صندوق را در آن جلسه برای اعطای تنفس خوراک به پتروپالایشگاه ها اعلام کنند. شهریور امسال هم وزیر نفت در پاسخ به رئیس کمیسیون انرژی مجلس درباره اجرایی شدن این مصوبه تاکید کرد: «پذیرش ۲۰ طرح پیشنهادی برگزیده، طی ۱۶ فقره مکاتبه زودتر از موعد مقرر (در تاریخ های ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ و ۲۰ مرداد ۱۳۹۹) توسط معاونت برنامه ریزی وزارت نفت به متقاضیان اعلام شده است. با توجه به حکم ماده ۱۶ آیین نامه اجرایی قانون یاد شده و از آنجا که صدور مجوز خوراک برای طرح های یاد شده که این طرح ها را محق به استفاده از مزیت قانونی تنفس خوراک (اعطای تسهیلات مالی به طرح ها پس از شروع بهره برداری از آنها) می کند، منوط به تصویب جدول تنفس خوراک در هیئت امنای صندوق توسعه است، این وزارتخانه به منظور تسریع در تصویب جدول تنفس خوراک در طی نامه شماره ۲۳۵۶ /ص/م تاریخ ۳۱ تیر ۹۹ خطاب به رئیس جمهوری و نامه شماره ۳۶۶-۲۰.۲ تاریخ دوم شهریور ۹۹ خطاب به رئیس دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری درخواست تسریع در برگزاری جلسه هیئت امنای صندوق توسعه ملی را کرده است که پس از برگزاری جلسه آن صندوق و تصویب جدول یاد شده، صدور مجوز خوراک برای متقاضیان برگزیده صورت خواهد پذیرفت.»
مدل های جذب سرمایه پتروپالایشگاه ها باید جذاب باشد
موضوع مهم این است که با شروع این روند اجرایی تشویق و توجه سرمایه گذاران جلب شود و تنها دادن مجوز پتروپالایشگاه کافی نیست و باید یک مدل تجاری جذاب را به سرمایه گذار ارائه داد. باید به دنبال ایجاد مدل هایی باشیم که بتوان از آن مسیر، جذابیت سرمایه گذاری را در طرح های پتروپالایشگاهی را بالا برد. پالایشگاهی که محصولاتش مستقیم در پتروشیمی مصرف شود، ترکیب بسیار جذابی است؛ در پالایشگاه خوراک مایع وجود دارد و هر جا این خوراک باشد، تنوع محصول هم زیاد خواهد شد. به عبارت دیگر محصولاتی نظیر آروماتیک ها را می توانیم تولید کنیم و اتفاقات خوبی در پایین دست رخ دهد. در شرایطی که بخش قابل توجهی از صنعت پتروشیمی همچنان تک محصولی است و از گاز طبیعی تنها متانول و اوره تولید می کند، لازم است به دنبال طرح هایی برویم که با خوراک متنوع، محصولات بسیار متنوع تر تولید کند. این شرایط به تاب آوری بیشتر صنعت پتروشیمی و جذابیت محصولات در بازار رقابتی کمک می کند. مطالعات بازار آینده فراورده های پالایشی و پتروشیمیایی نفتی نشان می دهد که پتروپالایشگاه ها مزیت های قابل توجهی نسبت به پالایشگاه دارند و به همین دلیل بسیاری از پروژه های چند سال آینده در کشورهای نفتی و غیر نقتی مرتبط با پتروپالایشگاه ها هستند.
تولد اولین پتروپالایشگاه در میان موج انتقادها
اگرچه وزیر نفت که در این مدت در مورد عدم اجرای این مصوبه مورد نقد بوده، اما وظیفه خود را برای زودتر اجرایی شدن پتروپالایشگاه انجام داده و به قولی موتور ساخت پتروپالایشگاه ها روشن شده و در حال حاضر علاوه بر شروع عملیات اجرایی چند پتروپالایشگاه ، یکی از آنها یعنی پتروپالایش کنگان به بهره برداری رسمی رسیده است. پتروپالایش کنگان یکی از اولین طرح های پتروپالایشی و بزرگ ترین طرح تأمین خوراک پتروشیمی است که با سرمایه صندوق بازنشستگی صنعت نفت روز دوشنبه 11 اسفند با دستور رئیس جمهور افتتاح رسمی شد و قرار است سالانه یک میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی داشته باشد. درعین حال در این مدت عملیات اجرایی چندین پروژه پتروپالایشی همچون پتروپالایش پارسیان، پتروپالایش مکران، پتروپالایش دهلران، پتروپالایش آتلانتیک، پتروپالایش خورشید زاگرس و ... آغاز شده و بسیاری دیگر از این پروژه ها درحال ارزیابی فنی و مالی هستند که می توانند با رسیدن به مرحله اجرا در میان پروژه های جهش سوم صنعت پتروشیمی قراربگیرند. به نظر می رسد در شرایطی که تحریم ها و جنگ اقتصادی مستقیما صنعت نفت و به طور جداگانه صنعت پتروشیمی کشورمان را هدف قرار داده، لازم است همه گزینه های موجود برای جلوگیری از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده از تولیدات صنعت نفت را بررسی و اجرایی کنیم. در کشور ما که دسترسی به خوراک و محیط های صنعتی در دسترس برای احداث واحدهای جدید فراهم است، پروژه های جدید پتروپالایشی می توانند با سرمایه های مردمی و از طریق بازار سرمایه و صندوق های سرمایه گذاری مختلف اجرایی شوند. این همان راهکاری است که در سالهای اخیر و در زمان جای خالی دادن شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری پروژه های صنعت پتروشیمی کارساز بوده است. بسیاری از پروژهای بزرگ صنعت پتروشیمی امروز با سرمایه داخلی و سرمایه های مردم در بازار سرمایه اجرایی شده اند و چنانچه پنجره ای جدید در روابط خارجی باز شود و سرمایه گذاران خارجی هم وارد این بازار شوند، این روند رو به رشد چندین برابر می شود.