هدفگذاری نفتی برزیل فرصت ها، چالش ها و پیامدها
شعیب بهمن بنتو آلبوکرکه، وزیر معادن و انرژی برزیل از برنامه بلندپروازانه این کشور در خصوص افزایش تولید نفت در دهه جاری میلادی خبر داده و تاکید کرده که این کشور در سال ۲۰۳۰ به پنجمین صادرکننده بزرگ نفت جهان تبدیل خواهد شد. بنا به برنامه ریزی صورت گرفته از سوی دولت برزیل، این کشور باید در سال ۲۰۳۰، ظرفیت تولید نفت خود را به ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت افزایش دهد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، آنگاه برزیل به پنجمین صادرکننده بزرگ نفت جهان بدل خواهد شد. این برنامه بلندپروازانه برای ارتقای جایگاه برزیل به پنجمین صادرکننده نفت در جهان در حالی اعلام شده که این کشور در سال های گذشته، همواره سیاست توسعه میادین نفتی خود را دنبال کرده؛ اما در عین حال با چالش ها و مشکلاتی نیز مواجه بوده است. در حال حاضر تولید نفت و مایعات نفتی برزیل حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز است و این کشور در جمع ۱۰ صادرکننده بزرگ نفت جهان قرار ندارد. با این حال دولت برزیل امیدوار است با افزایش تولید در میدان های نفتی فراساحلی خود بتواند در سال های آینده به جمع پنج تولیدکننده برتر دنیا بپیوندد. بر اساس گزارش اویل پرایس، صادرات نفت برزیل در سال ۲۰۲۰ به رکورد ۱.۴ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرده که رشد ۱۶.۹ درصدی را نسبت به سال گذشته خود نشان می دهد. به نحوی که اگر همین روند رو به رشد در سال های آتی نیز حفظ شود، برزیل قادر خواهد بود به جمع پنج کشور برتر تولید کننده نفت در جهان بپیوندد.
بیش از نیمی از رشد تولید نفت برزیل از محل توسعه میادین لایه پیش نمکی زیر زمین در سواحل این کشور فراهم شده است. از این رو در سال های اخیر، میادین لایه پیش نمکی زمین یا پری سالت در سواحل برزیل مورد توجه بسیاری از شرکت های بزرگ قرار گرفته اند.
حجم ذخایر نفت در این میدان حدود 15 میلیارد بشکه برآورد شده که در جمع با سایر منابع این کشور، به حجم ذخایر نفت برزیل 30 میلیارد بشکه تخمین زده می شود. این میزان از ذخایر نفتی، برزیل را به پنجمین دارنده منابع نفت در جهان بدل کرده است. بر این اساس برزیل در سال های اخیر در حال جذب سرمایه گذار خصوصی برای بالا بردن تولید نفت و انرژی خود بوده است. همچنین این کشور با تغییر در قوانین خود، شرایط را برای ورود هر چه بیشتر شرکت های بزرگ نفتی و گازی تغییر داده است. در این بین، برزیل برای تحقق بلندپروازی نفتی خود دست کم با سه فرصت قابل توجه مواجه است:
فرصت نخست، میلیاردها بشکه از نفت این کشور است که در میادین نفتی باقی مانده و توجه شرکت های بزرگ نفتی جهان را به خود جلب کرده اند. چنانکه مطابق با برآوردها برزیل به همراه گویان، یکی از اصلی ترین پیش برندگان تولید نفت دریایی در آینده به حساب می آیند.
فرصت دوم، وجود بازار بزرگی به نام آسیا و در صدر آن چین است که اشتهای سیری ناپذیری نسبت به خرید نفت دارد. در سال 2020، برزیل حدود 70 درصد از نفت تولیدی خود را به چین صادر کرد و موفق شد به یکی از عمده ترین صادرکنندگان نفت به این کشور مبدل شود.
فرصت سوم آن است که برزیل هیچ گونه محدودیتی برای تولید و صادرات نفت خود در نظر نگرفته است. در واقع آنچه در شرایط فعلی، دست برزیل را برای تحقق چنین امری باز گذاشته، عدم حضور این کشور در جمع کشورهای اوپک پلاس است. بر این اساس در حالی که کشورهای عضو اوپک پلاس از طریق اعمال محدودیت هایی برای سقف تولید خود تلاش می کنند به بازارهای جهانی تعادل ببخشند و در این زمینه از افزایش تولید نفت سر باز می زنند؛ اما برزیل بدون هیچ محدودیتی اقدام به چنین امری کرده است. کما اینکه مطابق با آخرین گزارش ماهانه بازار نفت در ماه ژوئن، اوپک اعلام کرده که کشورهای کانادا، برزیل، چین و نروژ عامل اصلی رشد عرضه در سال ۲۰۲۱ خواهند بود. برخلاف این فرصت های چشمگیر؛ اما همچنان برزیل با چالش هایی نیز دست و پنجه نرم می کند. از جمله این چالش ها می توان به عدم مدیریت مصرف داخلی این کشور اشاره کرد که در برخی مقاطع، موجب ایجاد نوسان در صادرات شده است. علاوه بر این، چالش های جهانی همچون کرونا نیز قطعا بر صادرات نفت برزیل همانند کشورها موثر بوده است. کما اینکه در پی گسترش این همه گیری، شرکت دولتی نفتی پتروبراس برزیل از تصمیم برای کاهش ۲۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری خود به دلیل بحران مالی ناشی از شیوع کرونا خبر داد. در برنامه راهبردی این شرکت برای سال های 2021 الی 2025، سرمایه گذاری ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلاری برنامه ریزی شده بود که کاهش سرمایه گذاری قابل توجهی را در مقایسه با برنامه راهبردی این شرکت برای سال های ۲۰۲۰ الی ۲۰۲۴ نشان می داد. بر این اساس، یکی از چالش های عمده برزیل، مسأله جذب سرمایه و تکنولوژی در خصوص استخراج نفت از دریاست که می تواند تا حدی چالش زا باشد.
تاثیر بر بازارهای جهانی
هدف گذاری بلندپروازانه برزیل برای ارتقای جایگاه خود به پنجمین صادرکننده نفت جهان در سال ۲۰۳۰ دارای جنبه های اقتصادی و حتی سیاسی گسترده ای است. اگر شرایط اقتصادی و ذخایر نفتی این کشور اجازه دستیابی به این هدفگذاری را بدهد، آنگاه برزیل موفق خواهد شد به عنوان یک کشور غیر عضو اوپک، تاثیر قابل توجهی بر بازارهای جهانی بگذارد. به نحوی که در آینده، کارتل های نفتی همچون اوپک ناگزیر خواهند بود برای متوازن سازی بازار عرضه و تقاضا و ایجاد تعادل در قیمت ها، برزیل را نیز به عنوان یک کشور موثر در نظر گیرد؛ البته این نکته که برزیل تا چه حد با نهادی همچون اوپک همکاری کند یا خیر، بیش از همه به تحولات داخلی این کشور بستگی دارد. اگر راست گرایان در این کشور قدرت را در دست داشته باشند، آنگاه تمایل دارند سیاست های کلان خود را بیش از همه با آمریکا هماهنگ کنند؛ اما اگر قدرت در دست طیف های متمایل به چپ باشد، آنگاه احتمال همکاری برزیل با اوپک نیز قوت می یابد. از سوی دیگر همکاری برزیل با کشورهای آسیایی همچون چین و هند می تواند این بازار سنتی را از برخی کشورهای خلیج فارس برباید. بی تردید افزایش واردات نفت خام از برزیل، تا حد زیادی از وابستگی چین به نفت خاورمیانه می کاهد. این امر برای کشورهایی همچون چین و هند که در پی تنوع بخشی به واردات نفت خود هستند، از اهمیت راهبردی برخوردار است. در عین حال افزایش صادرات نفت برزیل به معنای تشدید رقابت های موجود میان تولیدکنندگان نفت برای حفظ و توسعه بازارهای صادراتی خود خواهد بود. این امر می تواند در آینده به معضلی جدی برای ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا مبدل شود.