گزارش «مشعل» از يک نيم روز کاري کارکنان منطقه تنگ بيجار
نفتـي ها در نقـطه صفـر مـرزي
مشعل سميه راهپيما اينجا منطقه تنگ بيجار است؛ جايي که جوانان کشورمان براي محافظت از ميدان گازي آن، جان فشاني هاي زيادي کرده اند تا چرخه توليد کشورمان بچرخد و از حرکت باز نايستد. همانطور که از نامش پيداست، تنگ بيجار در دل کوه محاصره شده و از طريق رشته کوه ها با کشور عراق هم مرز است. از اين رو براي محافظت از اين منطقه 32 جايگاه نگهباني دور تا دور آن مستقر هستند.تنگ بيجار در فاصله 10 کيلومتري نوار مرزي ايران و عراق و در 50 کيلومتري غرب شهرستان ايلام قرار گرفته است؛ ميدان گازي آن در سال 1345 کشف شد و فاز نخست آن سال 1386 به بهره برداري رسيد. ظرفيت اين مرکز، فرآورش 7 ميليون متر مکعب گاز در روز است که پس از جمع آوري، به پالايشگاه گاز ايلام ارسال و ميعانات گازي نيز از طريق يک خط لوله 6 اينچي به پالايشگاه ايلام منتقل مي شود. به دليل اهميت موقعيت جغرافيايي و حساسيت توليد منطقه تنگ بيجار، خبرنگار«مشعل» مسيري طولاني را از کرمانشاه طي کرده و با عبور از جاده هاي پر پيچ و خم و با پهناي بسيار کم، پاي صحبت کارکنان اين منطقه نشسته است. مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
واژه زمستان با خود کلمه سرما را به همراه دارد و اين دو در هم تنيده شده اند، اما برخي مناطق کشور در اين فصل از سال، هواي مطبوع بهاري را تجربه مي کنند. در يکي از روزهاي زمستاني به منطقه تنگ بيجار مي روم. وقتي از ماشين پياده مي شوم، نسيم ملايمي صورتم را نوازش مي کند و چشمم به آسمان آبي آن که مثل يک کارت پستال است، خيره مي شود. در اين زمان يکي از کارکنان مي گويد که روز گذشته گرد و غبار زيادي در اين منطقه بوده؛ اما امروز با وزش باد ملايم، خبري از آن نيست.به دفتر حسن براتيان، رئيس بهره برداري تنگ بيجار و نفت شهر که سابقه اي بيش از 30 سال کار دارد، مي روم و با او در مورد توليد و مسائل اين منطقه به گفت وگو مي نشينم. او مي گويد: واحد بهره برداري تنگ بيجار در سال 1386 ايجاد و در فاز اول آن 5 حلقه چاه در نظر گرفته شد و در حال حاضر، توان توليد اين مرکز 7 ميليون متر مکعب گاز در روز است که گاز توليدي به پالايشگاه ايلام، تحويل و از آنجا به خط سراسري ارسال و تزريق مي شود. همچنين در ميدان نفت شهر حدود 20 حلقه چاه داريم که روزانه تقريبا 4 هزار بشکه نفت از آن ميدان استخراج مي شود. وي ادامه مي دهد: مناطق نفت شهر و تنگ بيجار، جزو مناطق محروم هستند و کارکنان آن به صورت اقماري فعاليت مي کنند. کاستي هاي رفاهي و اقماري در همه جاي اين صنعت وجود دارد ، اما به نسبت خدمات ضعيف تري به کارکنان اين منطقه، براي اقامت و رفاه داده مي شود. در تنگ بيجار محل اسکان و امکانات خيلي خوبي نداريم، گرچه وضعيت اسکان در نفت شهر خيلي مطلوب نيست؛ اما در مقايسه با تنگ بيجار، امکانات آن بهتر است؛ زيرا مکاني که براي کمپ در نظر گرفته شده، از گذشته بوده و نسبت به تنگ بيجار امکانات بيشتري دارد، اما کمپ تنگ بيجار نوپاست و عده اي نيز روز کار هستند و هر روز در اين مسير سخت و پر پيچ و خم تردد مي کنند.باوجود تلاش مديران و پيگيري شرح نياز براي احداث كمپ استاندارد، به دليل تامين نشدن اعتبار موردنياز، هنوز احداث اين كمپ اجرايي نشده است. رئيس بهره برداري تنگ بيجار و نفت شهر خاطره اي از کار در اين منطقه تعريف مي کند و مي گويد: در طول سال هايي که به صورت اقماري کار کرده ام، تجربه هاي زيادي به دست آورده ام و به کساني که بتازگي کارشان را شروع کرده اند و از سختي کار و دوري از خانواده گلايه مند هستند، مي گويم که اوايل تاسيس اين منطقه، برخي کارکنان از کشورهاي اروپايي مي آمدند. آنها نيز مشکلاتي از جمله دوري از کشور، خانواده و بلد نبودن زبان کشورمان را داشتند. او با بيان اينکه شرايط کاري ام به گونه اي بوده که در طول سال هاي خدمتم در مناطق مختلف به صورت اقماري کار کرده ام، ادامه مي دهد: بهتر است خدمات بيشتري به اقماري ها داده شود. از آنجا که کارکنان اين منطقه در جاي محرومي کار مي کنند، انتظار دارند تسهيلات بيشتري به آنها تعلق گيرد. شايد خيلي ها توانايي کار اقماري براي مدتي طولاني را نداشته باشند. براتيان تعداد کارکنان در هر نوبت کاري را 150 تا 200 نفر بيان مي کند و مي گويد: کارکنان اقماري و روزکار در دو نوبت 12 ساعته کار مي کنند و مشکل عمده آن ها نداشتن تعطيلات است؛ زيرا به دليل انس و الفتي که بين ايرانيان حاکم است، مي خواهند روزهاي تعطيل در کنار خانواده هاي خود باشند، اما در مناطق اقماري اين امکان وجود ندارد. او دغدغه ديگر کارکنان را تعديل مدرک مي داند و مي گويد: برخي کارها به مدرک ديپلم و برخي ديگر به مدرک کارشناسي ارشد نياز دارد. در اين ميان وقتي کسي به دنبال ارتقاي مدرک در جايگاه کاري خود است، انتظار افزايش تسهيلات دارد، در صورتي که نمي توان اين کار را انجام داد. ما در اينجا به سمت هايي مانند اپراتور سرچاه و... نياز داريم، اما بعضي همكاران فکر مي کنند ما جلوي پيشرفت کارشان را گرفته ايم . همچنين در صنعت نفت، عده اي بدون بررسي به عنوان افراد نخبه جذب شده اند و به آنها امتيازهاي ويژه اي هم داده مي شود، اما در عمل کاري که بر عهده آنها گذاشته شده، ويژه نيست و گاه توانايي انجام آن كارها را ندارند.
تعميرات در گرم ترين ماه سال
بعد از صحبت با رئيس بهره برداري تنگ بيجار و نفت شهر، رئيس تعميرات اين منطقه را مخاطب قرار داده و گفت وگو را با او ادامه مي دهم. با 37 سال سابقه کار، کوله باري از تجربه دارد. از اين مدت 20 سال را در مناطق نفت خيز گذرانده و از 17 سال پيش، يعني از ابتداي تاسيس شركت نفت و گاز غرب در اين منطقه حضور دارد. او درباره کارش توضيح مي دهد: کار ما در زمينه انجام تعميرات پيشگيرانه، اضطراري و موردي در تجهيزات نفت شهر، تنگ بيجار و... است. علاوه بر آن حدود 3 تا 4 سالي است که انجام تعميرات پيشگيرانه و اساسي را به عهده مناطق عملياتي گذاشته ايم، يعني وظايفي علاوه بر شرح وظايف سازماني انجام مي دهيم که اگر برون سپاري شود، بايد ميلياردها تومان بابت اجراي تعميرات اساسي هزينه کنيم. ما در اينجا حجم بسياري از تعميرات اساسي را خودمان انجام مي دهيم و در صورت نياز، 10 تا 15 درصد را از بيرون سازمان و از شركت هاي داخلي کمک مي گيريم که اين كار و تلاش همكاران، صرفه جويي هاي ميلياردي براي شرکت نفت و گاز غرب به همراه دارد. خراساني ادامه مي دهد: از زمان خارج كردن و سرويس شدن دستگاه ها يک ماه فرصت داريم تا با تلاش شبانه روزي و بدون وقفه، تعميرات اساسي را انجام دهيم. علاوه بر آن براي بهينه سازي سيستم، برخي کارهاي پيشنهادي به مهندساني که با ما کار مي کنند، داده مي شود. همچنين تعميرات شيرهاي ايمني منطقه را نيز در مدت تعميرات اساسي به عهده داريم. به گفته او، پاداش هايي که قرار بود در زمان اورهال و طرح هاي اصلاحي به ما داده شود، با وجود مكاتبات مديران، هنوز داده نشده که اين مسئله به مرور باعث کم شدن انگيزه در ميان کارکنان مي شود. رئيس تعميرات منطقه تنگ بيجار به سختي هاي کار در اين منطقه اشاره مي کند و مي گويد: در اين منطقه، سولفيد هيدروژن (H2S) همراه گاز حدود 2000 PPM است. بنابراين اولين اشتباه، آخرين اشتباه خواهد بود. به دليل حجم زياد گاز در زمان تعميرات اورهال، هر اتفاقي، خسارت هاي زيادي به همراه خواهد داشت، از اين رو بايد با ايمني بسيار بالايي كارها انجام شود، همچنين اورهال ها در ماه مرداد هر سال، يعني در گرم ترين ماه تابستان و در دماي 50 درجه انجام مي شود؛ زيرا در زمستان كشور به گاز بيشتري نياز دارد، ضمن اين که تهيه کالاي مورد نياز در منطقه به دليل خاص بودن آن، بسيار زمان بر است.
تأمين قطعات تخصصي
به سمت کارگاه مرکزي شرکت بهره برداري تنگ بيجار مي روم. کارکنان تمام واحدها به کارگاه مرکزي آمده اند و منتظر ورود ما هستند تا پاي صحبت هاي شان بنشينيم. برديا کاظمي، جانشين کارگاه مرکزي تنگ بيجار، يکي از آنهاست که 12 سال سابقه کار دارد. او مي گويد: پشتيباني از توليد قطعات را به عهده داريم و سعي مي کنيم قطعاتي را که جنبه تخصصي دارند، تامين کنيم تا مشکلي در چرخه توليد گاز پيش نيايد. به گفته او، در همه کارها مشکلاتي وجود دارد، اما تلاش مي کنيم تا آن را به حداقل برسانيم. اوايل که شروع به کار کرده بوديم ، مشکلات بيشتري داشتيم، اما بتدريج بر کار مسلط شديم و مشکلات در حال حاضر کمتر شده است.
ساخت قطعات داخلي
رسول کاربريني، مسئول واحد ابزار دقيق تنگ بيجار و نفت شهر نيز در مورد سختي کارش مي گويد: رفت و آمد و دسترسي به منطقه تنگ بيجار، به دليل کوهستاني بودن منطقه مشکلات خاص خود را دارد؛ البته نوع کار اقماري، سختي هايي دارد که بدي آب و هوا و ريزگردها مزيد بر آن شده و سختي و مشقت زيادي را به کارکنان اين منطقه تحميل مي کند، همچنين تنگ بيجار، منطقه اي مرزي است که اين موقعيت جغرافيايي، مشکلات خاصي را از نظر نزديكي به کشور عراق ايجاد کرده است. به گفته او، سطح تحصيلات کارکنان اين واحد بالاست و سعي كرده ايم خودمان را به سمت ساخت و طراحي قطعات داخلي از سوي مهندسان منطقه سوق دهيم و سيستم ها را به صورت مهندسي معکوس تا حد امکان طراحي کنيم يا از روي قطعه اصلي، خودمان قطعات را بسازيم.کاربريني ادامه مي دهد: در اين واحد، دو دستگاه پمپ انتقال ميعانات داريم که ساخت يک شرکت آلماني است. ما در سال هاي گذشته مشكلاتي در مكانيكال سيل اين پمپ ها داشتيم كه خوشبختانه با تغييراتي كه روي اين قطعات انجام داديم، مشكل اين پمپ ها و نياز ما به كشورهاي خارجي در خصوص تامين اين قطعه رفع شد.
تعميرات با کمترين هزينه
پدارم، مسئول تعميرات مکانيک تنگ بيجار و نفت شهر نيز مي گويد: با بهره گيري از دانش نيروهاي تخصصي که در اين قسمت مشغول به فعاليت هستند و تجربه هاي زيادي که به دست آورده اند، هيچ کاري نيست که نتوانيم آن را انجام دهيم، ضمن اين که همکاران مان به اين سطح از دانش رسيده اند که برنامه اوليه دستگاه ها را در سطوح مختلف ارتقا دهند. او ادامه مي دهد: مرداني که در منطقه نفت شهر و تنگ بيجار کار مي کنند، در مقايسه با مناطق ديگر، ميانگين سني بسيار پاييني دارند و کارهايي انجام داده اند که نمونه آن در جاهاي ديگر نيست، به عبارت ديگر اين کارها مختص به نفت شهر و تنگ بيجار است. بارزترين نمونه آن تغيير در مكانيكال سيل پمپ هاي انتقال ميعانات گازي است، به طوري که در اين زمينه به جايي رسيده ايم که بدون دريافت هيچ گونه کمکي از شرکت هاي خارجي، توانسته ايم کارهاي تعميري، نگهداري و راه اندازي سيستم را به بهترين شکل و حتي بهتر از شرکت هاي خارجي و با صرف کمترين هزينه انجام دهيم.
انتقال ميعانات گازي
حجت عيش آبادي، مسئول تعميرات خط لوله نفت شهر و تنگ بيجار نيز مي گويد: يکي از مهم ترين مشكلات در انتقال ميعانات گازي در تاسيسات مختلف، مسير سخت گذر خطوط جرياني است. ما در اينجا بالغ بر 200 کيلومتر خط جرياني زير زميني داريم كه سايز آنها از 4 اينچ تا 6، 8، 10، 18 و 24 است و ميعانات گازي توليد شده از منطقه تنگ بيجار، از طريق پمپ به پالايشگاه ايلام انتقال مي يابد.به گفته او، تعميرات اين خطوط به عهده کارکنان منطقه است و يکي از معدود مناطقي است که در تعميرات اساسي، از هيچ نيرويي خارج از شرکت و يا پيمانکاران استفاده نمي شود، همچنين اين منطقه، سخت گذر و کوهستاني است و با ماشين کمک دار بسختي مي توان در آن تردد کرد. در چنين شرايطي بايد خطوط را تعمير يا تعويض کنيم. عيش آبادي ادامه مي دهد: تعويض خطوط، مشکلات خاص خود را دارد. محيط آلوده است و H2S بالايي در اين منطقه وجود دارد. خورندگي بالاست و برش کاري بايد به صورت سرد انجام شود؛ با اين حجم کار اما تا کنون هيچ اتفاق يا حادثه اي براي کسي پيش نيامده است.احمديان، مسئول حراست تنگ بيجار و نفت شهر نيز مي گويد: تنگ بيجار يک منطقه سخت گذر و کوهستاني است و حراست نيز در کنار کارکنان، وظيفه حفاظت و حراست از اموال، تاسيسات و کارکنان شرکت را به عهده دارد.
کار در دماي 50 درجه
واحد ايمني و آتش نشاني در سطح صنعت نفت از اهميت بسزايي برخوردار است؛ زيرا وقتي حادثه اي رخ مي دهد، نخستين کساني که دل به آتش مي زنند و جان خود را به خطر مي اندازند تا جلوي حوادث ناگوار و تلخ گرفته شود، کارکنان واحد ايمني و آتش نشاني هستند؛ يکي از کساني که در اين واحد فعاليت مي کند، محمدهادي دادگر، افسر ارشد ايمني و آتش نشاني منطقه تنگ بيجار است. او مي گويد: کار ما با سختي هاي زيادي رو به روست که يکي از آنها وجود H2S بالاست، گاز اين منطقه نزديک به 32 هزار H2S، PPM دارد و شرايط خطرناکي را براي کارکنان اين منطقه به وجود آورده است. به گفته دادگر، در مباحث ايمني بايد از قوانين، مقررات و تجهيزات لازم و دستگاه هاي حفاظت فردي استفاده کنيم تا براي کارکنان مشکل خاصي پيش نيايد. همچنين گرما در اين منطقه بالاست، به طوي که در فصل تابستان به حدود 50 درجه مي رسد.وي در ادامه به تجربه کاري خود اشاره مي کند و مي گويد: در تعميرات خطوط انتقال جرياني، برخي اوقات به علت سخت گذر بودن منطقه بايد مسير را پياده برويم و تجهيزات ايمني را انتقال دهيم؛ اما با اين حال ما تمام سختي ها را به جان مي خريم تا محيطي ايمن براي همكاران فراهم و از حوادث و نشت گاز جلوگيري کنيم.
ايستگاه آخر
به عقربه هاي ساعتم نگاه مي کنم، يک نيم روز کاري، با غيورمرداني همراه بودم که براي آسايش وطن خود از هيچ تلاش و کوششي دريغ نمي کنند و در دوران تحريم، با استفاده از مهندسي معکوس، نگذاشتند چرخه توليد در ميدان گازي تنگ بيجار از حرکت باز ايستد، آنها دوري از خانواده، کار در سرما و گرما و.... را به جان خريده اند تا گرما در فصل سرد زمستان، همنشين خانه هاي مردم سرزمين مان باشد. اين برگ از ماموريت «کارکنان» را در سفر به تنگ بيجار به پايان مي رسانم و با کوله باري از حرف هاي همکاران اين منطقه به سمت تهران و دفتر «مشعل» باز مي گردم و سعي مي کنم با وسواس ويژه اي، صحبت تک تک آنها را به رشته تحرير درآورم تا مبادا چيزي از قلم بيفتد. شايد با اين کار بتوانم قدمي هرچند کوچک، در انعکاس سختي هاي کار کارکنان اقماري صنعت عظيم نفت بردارم.