روايتي نو از عبور از تنگناها د ر پروژه راهبرد ي قوشه- د امغان
سوت قطار توسعه د ر هزارتوي سرزمين هاي شمالي
مشعل پروژه قوشه - د امغان با ايجاد منبع بزرگ انرژي و با توجه به فراواني آب، ظرفيت هاي توسعه صنايع را د ر استان مازند ران به فعليت خواهد رساند و با زمينه سازي براي رونق صنايع بزرگ و اشتغال زايي جوانان منطقه، علاوه بر استقلال گازي كشور،زمينه ساز رفاه و آرامش بيشتر مرد م مي شود .بيژن گرجيان، مد ير پروژه قوشه - د امغان، متولد شهر بند ري بابلسر د ر استان مازند ران و د انش آموخته د انشگاه صنعت نفت د ر رشته مهند سي مكانيك، فعاليتش را د ر شركت گاز، سال 69 د ر پروژه خط لوله نكا - رشت آغاز كرد و د ر سال 96 با مد يريت پروژه قوشه -د امغان موفق شد اين د و خط مهم را به هم پيوند د هد و ماموريتش را د ر ارتقاي رفاه و آرامش ساحل نشينان خزر تكميل كند .مد ير پروژه قوشه- د امغان د ر اين مصاحبه ضمن بيان چالش هاي فراوان اين پروژه راهبرد ي، مزيت ها و امتيازهاي بهره برد اري از آن را تشريح كرد ه است که د ر اد امه مي خوانيد .
آقاي گرجيان لطفاً د رباره چگونگي شكل گيري پروژه قوشه -د امغان بگوييد .
همه به خاطر د اريم كه زمستان سال هاي 85 و 86 چگونه هموطنان استان هاي شمالي د ر محاصره موج سهمگين برف و سرما قرار گرفتند و متعاقب آن با افت شد يد فشار گاز حتي معمولي ترين فعاليت هاي روزمره زند گي به كلي مختل شد ، خاطرم هست كه به د ليل قطع گاز حتي نانوايي ها نمي توانستند نان پخت كنند و زند گي مرد م به د ليل د سترسي ند اشتن به اساسي ترين نيازها و نيز برود ت شد يد هوا د ر معرض خطر جد ي قرار گرفته بود . اوضاع به قد ري وخيم شد ه بود كه ماشين هايي كه به سمت شمال مي رفتند آذوقه و مواد خوراكي را حمل كرد ه و به مرد م گرفتار د ر يخبند ان مي رساند ند . با قطع گاز، بخاري برقي به vwvكيميا بد ل شد و قيمتش د ر برخي مناطق بحران زد ه تا چند برابر افزايش يافت؛كرسي هاي قد يمي د ر روستاهاي مازند ران از پستوها بيرون آورد ه شد و اينكه زمستان بحراني و سرد سال86، جان چند تن از هموطنان را گرفت. مجموعه مصائب مصرف كنند گان خانگي و نيز تعطيلي طولاني مد ت توليد بسياري از صنايع و كارخانه هاي استان د ر زمستان 86، د ولت را مصمم كرد تا براي حل مشكل افت فشار گاز مازند ران و تثبيت گاز اين استان، اقد امي اساسي كند و احد اث خط جد يد ي را د ر د ستور كار قرار د هد .
خط قوشه -د امغان به لحاظ تنوع اقليم و توپوگرافي مناطق عبوري از د شوارترين و پرپيچ و خم ترين خطوط شركت گاز محسوب مي شود . د ر اين خصوص توضيح د هيد .
پس از انجام مطالعات فراوان و پيشنهاد چند مسير، نهايتا كريد وري تعريف شد كه از كوير سمنان تا كوهستان، جنگل و رود خانه د ر مازند ران را د ر بر مي گرفت. جغرافياي خاص منطقه سمنان، اقليمي بسيار سرد و سخت گذر د اشت؛ به طوري كه د ر منطقه فولاد محله كه د ر كيلومتر 28-27 واقع شد ه است، شد ت سرما به حد ي مي رسيد كه گازوييل يخ مي زد و به د ليل عد م تحرك ماشين آلات، عملا اجراي كار متوقف مي شد . د ر اد امه اين خط حد ود 14 كيلومتر از مسيري جنگلي عبور مي كرد ، سپس د ر يكي از كريد ورهايش از د هانه د و كوه مي گذشت كه رود خانه تجن از بين آنها رد مي شد .
رود خانه تجن با پيچ و خم هاي معروفش از جمله موانع طبيعي پروژه بود كه تا شهر ساري د ر امتد اد خط لوله جريان د اشت. چگونه تقاطع هاي متوالي اين رود خانه را رفع كرد يد ؟
رود خانه تجن حد ود 56 بار با خط لوله تقاطع د اشت و مشكلات بسياري را د ر مسير اجراي پروژه پد يد آورد . گذشته از پرآب بود ن و پرپيچ و خم بود ن رود خانه، تازه وقتي كه به كيلومتر 107 رسيد يم، علاوه بر مشكلات قبلي، آب پشت سد ساري هم به حجم آب رود خانه اضافه شد و د ر مابقي مسير (از كيلومتر 107 تا 130) د وباره اين رود خانه را كه حجم آبش به چند برابر افزايش يافته بود ، د ر چند مورد قطع كرد يم. با توجه به پيچيد گي طراحي و ضرورت عبور از عرض رود خانه، لوله ها د ر قطعات جد ا از هم كارگذاري شد و تست هاي هيد رواستاتيك براي همه آنها به اجرا د ر آمد . از سوي د يگر به د ليل اينكه بستر رود خانه از سنگ هاي سخت تشكيل شد ه بود ، حفاري بستر رود خانه با بيل هاي مكانيكي بزرگ و د ر عمق 5 متري و با سختي بسيار انجام مي شد .
گويا پروژه پس از چند بار توقف به علت محد ود يت هاي زيست محيطي و مالي د وباره به طور جد ي د ر د ستور كار قرار گرفت.د ر اين مورد توضيح د هيد .
از سال 92 و پس از اخذ مجوز از مراجع محيط زيست، پروژه كه پيش تر به د ليل عبور از پارك ملي حيات وحش متوقف شد ه بود ، از سر گرفته شد . سپس د ر سال 93 و د ر قالب PC پروژه پيمان سپاري شد . همچنين مشكل نقد ينگي و محد ود يت منابع مالي باعث چند نوبت توقف د ر مسير پروژه شد كه پس از ابلاغ شوراي عالي اعتبار به وزارت نفت مبني بر تامين هزينه ها، اين پروژه به صورت جد ي از سال 95 د ر د ستور كار قرار گرفت.
كشف ميراث فرهنگي د ر حين اجراي پروژه خط لوله از موارد ي بود كه بازتاب خبري بسياري د اشت و د ر همين حال، مشكلات جد يد ي را د ر مسير پد يد آورد . د ر اين باره توضيح د هيد .
برخورد خط لوله به منطقه ميراث فرهنگي، از جمله موارد بازد ارند ه د ر روند اجراي پروژه بود ؛ به طوري كه با توجه به محد ود يت فضاي عملياتي، تعريف كريد ور جايگزين و صد ور مجوزهاي مرتبط يك سال به طول انجاميد . جالب توجه اينكه هيچ كد ام از مراجع ذي ربط از جمله نمايند ه ميراث فرهنگي كه د ر جلسات پيشين پروژه حضور د اشتند ، اطلاعي از وجود چنين مناطقي ند اشتند ، اما پس از كشف، بلافاصله نيروهاي انتظامي براي حراست د ر منطقه مستقر شد ند و ما ناچار به توقف پروژه و ترك محل اجرا شد يم.
با توجه به نزد يكي محل اجراي پروژه به محد ود ه شهر ساري بگوييد چه چالش هايي بر سر راه قرار د اشت؟
د ر كيلومتر 134-133 به پارك ملي «سمسكند ه» برخورد كرد يم كه عبور خط لوله از آن مسير هم مورد مخالفت سازمان حفاظت از محيط زيست قرار گرفت چرا كه به اعتقاد اين سازمان اين پارك، تنها بوستان جنگلي نزد يك به شهر ساري و به نوعي خط قرمز آنها محسوب مي شد . پس از رايزني هاي فراوان د ر نهايت منطقه زغال چال د ر نزد يكي منطقه شهري ساري به عنوان كريد ور جايگزين تعريف شد كه مسئولان پروژه را با مشكلاتي عظيم د ر تحصيل اراضي و پرد اخت هزينه براي كسب رضايت صاحبان زمين روبه رو کرد . د ر اد امه براي ايمن سازي، حريم 40 خانه كه د ر محد ود ه خط لوله واقع شد ه بود ند ، آزاد شد . البته اين پايان كار نبود چرا كه تازه به ريل راه آهن كه د ر مجاورت خط لوله نفت قرار د اشتند ، رسيد ه بود يم.
با توجه به مجاورت خط لوله نفت و ريل راه آهن و د ستورعمل هاي سختگيرانه سازمان راه آهن د ر اين خصوص چطور به حل و فصل موضوع پرد اختيد ؟
معضل بزرگ ما د ر اين پروژه، اخذ مجوز از راه آهن براي احد اث خط لوله بود چرا كه خط لوله نفت پيش تر يك بار ريل را قطع كرد ه بود و مقررات د اخلي راه آهن ما را ملزم به اجراي خط لوله جد يد د ر شعاع يك كيلومتري مي كرد ، د ر حالي كه پروژه ما د ر محاصره محيط زيست، جنگل و بافت مسكوني قرار گرفته بود و راه د يگري وجود ند اشت. د ر هر صورت پس از رايزني هاي بسيار با راه آهن مقرر شد خط انتقال گاز د ر عمق 12 متري راه آهن قرار گيرد تا اصول ايمني طبق د ستورعمل هاي آنان رعايت شود . حد ود 85 متر از حفاري د ر اين مرحله به روش كيسينگ انجام شد و مابقي با حفاري و مهار زيرزميني. به د ليل فيزيك خاك اين منطقه استفاد ه از روش هاي مرسوم حفاري به هيچ وجه ميسر نبود و ريزش مستمر جد اره هاي كانال د ر آن منطقه، كار را با د شواري هاي بسيار همراه كرد ه بود .
د ر صحبت هايتان به اجراي پروژه د ر بافت مسكوني و مشكلات فراوان تحصيل اراضي اشاره كرد يد . با توجه به حساسيت كشاورزان و صاحبان منازل روي زمين، چگونه با مشكلات به وجود آمد ه كنار آمد يد ؟
سياست اصلي ما د ر اين پروژه بر تعامل تنگاتنگ با مرد م استوار بود . عملكرد قابل قبول كارشناسان زبد ه آن منطقه و نيز كارشناسان حقوقي شركت د ر حل و فصل نارضايتي هاي مرد م و القاي حسن نيت شركت د ر تامين منافع آنان، سبب شد د ر هماهنگي با د اد ستان منطقه بتوانيم د ر قيمت ها بازنگري كنيم و رضايت و اعتماد مرد م را به حد اكثر برسانيم. د رايت و سعه صد ر شركت د ر شنيد ن مطالبات مرد م و حل و فصل مسائل د ر شوراي تامين استان خوشبختانه نتيجه د اد و موضوع تحصيل اراضي اهالي كه مي توانست پروژه را با مشكلات اساسي روبه رو كند ، هموار شد . لازم است عنوان كنم كه به د ليل محد ود يت هاي اجرايي فراوان د ر بافت مسكوني، بخشي از اين پروژه با ويژگي هايي د ر حد لوله كشي شهري به انجام رسيد .
بخشي از اين خط لوله از زمين هاي كشاورزي و شاليزارهاي اهالي عبور مي كرد كه با توجه به ماهيت باتلاقي اين زمين ها پروژه را با مشكل مواجه مي كرد . د ر اين خصوص چه راهكارهايي به كار برد يد ؟
با رسيد ن پروژه به مناطق باتلاقي د ريافتيم كه سطح طراز آب، بالاتر از پيش بيني هاي انجام شد ه و نقشه هاي طراحي شد ه د ر مطالعات اوليه است. همان طور كه مي د انيد ، شاليزار بستري باتلاقي د ارد ؛ از اين رو براي تثبيت سطح خاك بايد بستر زمين با حجم متناسبي از مخروط(قلوه سنگ هاي د رشت) پوشاند ه شود تا ماشين آلات سنگين بتوانند از آن عبور كنند . از آنجا كه مسيرسازي اولين گام د ر بناي خط لوله به شمار مي آيد ، ما با محد ود يت هاي فراواني د ر برد اشت حجم مخروط د ر مازند ران مواجه بود يم؛ به گونه اي كه بايد مخروط كوهي را 50 تا 60 كيلومتري و از محلي د ر بهشهر تامين مي كرد يم. به همين د ليل تمهيد اتي براي كاهش حجم مخروط اند يشيد يم و براي اولين بار از سازه هاي ژئوگريد يا ژئوتكستايل استفاد ه كرد يم كه از ورق هاي مس با انعطاف بالا تشكيل شد ه است. پس از اخذ مجوزهاي لازم، اين روش نو كه تخريب زيست محيطي و هزينه كمتري د ارد د ر حد ود 50 تا 60 كيلومتر از مسير به كار گرفته شد .
به لحاظ حقوقي چه مشكلات و چالش هايي را د ر مسير اجراي پروژه پشت سر گذاشتيد ؟
اجراي بخش هايي از پروژه د ر بافت شهري و مسكوني و ارزش بالاي زمين د ر شمال كشور ما را با محد ود يت هاي قابل توجه مواجه ساخت و رقم پروژه را به شکل چشمگيري افزايش د اد . نكته قابل تامل آنكه هزينه هايي كه شركت براي تحصيل اراضي متحمل شد ، بسيار بيشتر از هزينه هاي اجرايي بود و صد البته ارزش پروژه براي مرد م و كشور آنقد ر بود كه هزينه ها و زحمت ها را توجيه پذير مي كرد . پس از تحصيل اراضي نيز، ريزش مد اوم كانال ها، تخليه خاك و آب و تعامل با كشاورزان خود ، نيازمند سعه صد ر زياد ي بود و البته تعد اد لوله هاي آب رو رقم بالايي د اشت كه فراتر از طراحي بود . بخش مهمي از پروژه د ر فصل شاليكاري اجرا شد و همه مي د انيم كه كشاورزان چقد ر د ر بحث آبگيري برنج زار حساسيت د ارند و همه اين مسائل با گفت وگوي رو د ر رو و مشاركت فعال د وستان حقوقي برطرف مي شد .
اين پروژه به د ليل اهميت راهبرد ي براي كشور همواره مورد رصد و پايش د ائمي مقام هاي و نهاد هاي عالي قرار د اشت كه مسئوليت اركان پروژه را د ر پاسخگويي و تسريع كار سنگين تر مي كرد . د ر اين خصوص توضيح د هيد .
ارد يبهشت 96 تعد اد ي از نمايند گان مجلس د ر نامه اي به وزير نفت تاكيد كرد ند كه با توجه به گزارش هاي رسيد ه، اين پروژه د ر زمان مقرر به بهره برد اري نخواهد رسيد . اين نامه د ر زماني به شركت گاز ابلاغ شد كه همكاران با انبوهي از مسائل ريز و د رشت د ر مسير اجرا مواجه بود ند و تنش ها و استرس ها به اوج رسيد ه بود ، اما حمايت مجموعه مد يران شركت گاز و مهند سي، مسئولان استاني، استاند اري، رئيس د اد گستري و... كمك كرد تا بتوانيم پروژه را طبق وعد ه به بهره برد اري برسانيم.
د ر پايان اگر صحبتي د اريد ، بگوييد .
د ر روند تكميل پروژه، هر روز د ر جلساتي با حضور مجري محترم، همكاران، پيمانكار و مشاور، اند ازه گيري مي كرد يم تا كجاي مسير را پيمود ه ايم و چالش ها و پيشنهاد ها را بررسي مي كرد يم و تا پاسي از شب براي رفع چالش ها به ايد ه پرد ازي و همفكري مي پرد اختيم تا اينكه موفق شد يم د ست به د ست هم د هيم و كار را به ثمر برسانيم. سرانجام وقتي كه كار انجام شد ، خستگي چند ين ماه كار شبانه روزي و طاقت فرسا از تن ما د ر رفت و از اينكه سهمي د ر حفظ آبرو و عمل به تعهد ات براي شرکت گاز و مهند سي و توسعه د اشته ايم، خرسند بود يم. از بهمن 95 اين پروژه از لحاظ اجرا، مالي و كالا روند افزايشي و رشد ي قابل توجه د اشت، چرا كه همه نيروها به اهد اف پروژه متعهد و پايبند بود ند و ارزش كاري كه براي كشور انجام مي د اد ند ، د ر لحظه لحظه پروژه پيش روي چشمان مان قرار د اشت.لازم است عنوان كنم يكي از مزيت هاي اين پروژه پيش بيني چند ين شير انشعاب د ر مسير خط لوله است به نحوي كه مي تواند خوراك لازم را براي تزريق به صنايع منطقه تامين كند . هم اكنون قابليتي بزرگ براي تزريق گاز به صنايع سيمان، نيروگاه نكا و د يگر صنايع منطقه ايجاد شد ه است، د ر حالي كه زمستان سال هاي گذشته به ناچار سوخت صنايع قطع مي شد و مراكز صنعتي براي جبران سوخت و جايگزيني مازوت ناگزير از تحميل هزينه هاي بيشتر و آلود گي محيط زيست بود ند .
اين پروژه علاوه بر موضوع استقلال گازي ايران كه واقعا باعث سربلند ي كشورمان د ر عرصه بين المللي شد ه، منبع انرژي پاك و ارزان را هم به مرد م شمال هد يه كرد ه است كه با توجه به فراواني آب مي تواند باعث تولد و رونق صنايع پتروشيمي و اشتغال جوانان مستعد استان باشد و اين د قيقا همان چيزي است كه خستگي كار شبانه روزي را از تن ما به د ر مي كند . مرد م سرزمين زيباي مازند ران با آن تمد ن كهن كه نشانه هايي از گنجينه هاي ارزشمند شان د ر اعماق تاريخ د ر جريان اين پروژه كشف شد لايق زند گي بهتر هستند و به تعبير فرد وسي بزرگ: مازند ران شهر ما ياد باد ! هميشه بر و بومش آباد باد .