نگاهی به عملکرد صنعت نفت ایران در دولت سیزدهم
آینده روشن است
مشعل افزایش صادرات نفت، توسعه و توليد از میادین گازی کشور، با اولویت ميدان گازي پارس جنوبي، توسعه و توليد از ميادين نفتی کشور با اولویت میادین مشترك، اجرا و پیگیری قراردادهاي توسعه میادین نفتي و گازی کشور، جمع آوری گازهاي مشعل با محوريت بخش غيردولتي، افزایش تعاملات بین المللی، تقويت ساخت داخل و حمايت از شركت هاي دانش بنیان و تقويت سرمايه انساني، خلاصه ای از عملکرد مثبت صنعت نفت کشور پس از استقرار دولت سیزدهم است.
با توجه به جایگاه ویژه صنعت نفت در توسعه اقتصاد كشور از جمله نقش اساسي آن در تحقق اهداف كلان اقتصاد ملي در افق چشم انداز 20 ساله، پيشبرد ديپلماسي اقتصادي و انرژي جمهوري اسلامي ايران و كمك به تضمين امنيت ملي كشور از طريق توسعه همکاری ها و تعاملات منطقه اي و بین المللی، سهمی مهم در توليد ناخالص داخلي و در آمدهاي ارزي و نيز سهم بيش از 95 در صدی در تامين انرژي اوليه موردنياز كشور. این صنعت استراتژیک، يكي از اصلی ترین مزیت های اقتصاد ايران به شمار می رود و مناسب است كه با تكيه بر آن، ضمن حفظ نسبي استقلال بودجه عمومي از درآمدهاي نفتي، زمينه توسعه اقتصادي پايدار كشور را فراهم کرد. دولت سیزدهم با در نظر داشتن جمیع این موارد، حرکت در این راه را آغاز کرده و در حال اجرا دارد. موضوع مورد مطالعه اين گزارش از سوی معاونت برنامه ریزی وزارت نفت، ارائه اهم دستاوردها و اقدامات انجام شده در وزارت نفت از ابتداي استقرار دولت سیزدهم در حوزه هاي مختلف بالادستي و پایین دستی صنعت نفت تا پايان سال 1400 است.
در یک نگاه، تحقق 114 درصدي سهم دولت از درآمدهاي ارزي حاصل از صادرات نفت خام، ميعانات گازي و خالص صادرات گاز طبيعي طی 9 ماه نخست سال 1400 (ناشي از افزايش فروش نفت)، به کارگیری روش های جدید صادرات نفت خام از قبیل تهاتر نفت با كالا يا تهاتر نفت با سرمايه گذاري در كشور و تهاتر نفت خام و ميعانات گازي با مطالبات پيمانكاران، فروش نفت با استفاده از تمامي ظرفيت ها و شناسايي بازارهاي جديد نفت و ورود به آنها، تحقق بیش از 150 درصدي تعهدات ارزي وزارت نفت (مطابق مصوبات شوراي عالي هماهنگي اقتصادي) در 10 ماه نخست سال 1400، عبور ظرفیت تولید گاز کشور از مرز یکهزار میلیون مترمکعب، افزایش 4 درصدی برداشت از پارس جنوبی در سال 1400 و رونق دیپلماسی انرژی را می توان بخشی از این عملکرد خواند.
عبور تولید گاز پارس جنوبی از مرز یکهزار میلیون مترمکعب
میدان گازی پارس جنوبی، بزرگ ترین منبع گازی جهان است که روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد و یکی از اصلی ترین منابع انرژی ایران به شمار می رود. مساحت این میدان 9700 کیلومترمربع است که نزدیک به 3 هزار و ۷۰۰ کیلومترمربع از این میدان مشترک، در آب های سرزمینی ایران و ۶ هزار کیلومترمربع از آن در آب های قطر واقع شده است. پارس جنوبی به عنوان بزرگ ترین میدان گازی جهان، 40 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی(21 درصد از کل گاز دنیا) و حدود ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی در خود ذخیره کرده است. پارس جنوبي، به عنوان مهم ترین و بزرگ ترین پروژه تاريخ صنعت نفت ايران، نتیجه بيش از چند دهه تلاش شبانه روزی در سنگر صنعت نفت است که تكميل حداکثری طرح های مربوط به فازهاي 28گانه اين ميدان مشترك از ماحصل این تلاش ها به شمار می رود و گام های عملي در مسير ايجاد ظرفيت توليد روزانه یکهزار ميليون مترمكعب گاز در كشور طی آینده نزديك برداشته شده است. امروز در نقطه ای ایستاده ایم که ایران از قطر که برداشت از مخزن مشترک پارس جنوبی را زودتر از ما آغاز کرده بود، پیشی گرفته و پیشتاز شده ایم. دولت سیزدهم با تمركز بر توسعه ميدان گازي پارس جنوبي، اتخاذ تمهيدات لازم و استفاده از تمامي ظرفيت هاي موجود براي افزايش توليد گاز غني از اين ميدان مشترك گازي را در برنامه قرار داد. در بیان عملکرد دولت سیزدهم در مقطع مورد بررسی در حوزه پارس جنوبی، باید اشاره داشت که ظرفیت تولید گاز خام کشور در سال ۱۴۰۰ برای نخستین بار از مرز یکهزار میلیون مترمکعب در روز عبور کرد و برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی هم نسبت به سال قبل از آن (۱۳۹۹) بیش از ۴ درصد افزایش یافت. میانگین تولید گاز غنی از میدان گازی مشترک پارس جنوبی در سال های اخیر، از روند افزایشی قابل توجهی برخوردار بوده و در دی ماه ۱۴۰۰ توانست به رکورد ۷۰۵ میلیون مترمکعب در روز برسد. این رقم در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل از آن (۱۳۹۹) بیش از ۴ درصد رشد داشته که با راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، میزان تأمین گاز کشور از این میدان در سال ۱۴۰۰ به حدود ۷۰ درصد ارتقا یافته است.
با بهره برداری از فازهاي میدان گازی پارس جنوبی، ميزان توليد گاز غني ايران از كشور قطر با وجود سهم دو برابري اين كشور از اين ميدان گازي مشترك، پيشي گرفته است. توسعه فازهاي 13 و 24-22 به اتمام رسيده و توسعه فاز 14 نیز با پیشرفت فیزیکی بیش از 91 درصد در انتهای سال 1400 در حال انجام است.
افزون بر آن، پیگیری اجرای فاز 11 طرح توسعه ميدان گازي پارس جنوبي و پیش بینی تولید اولیه از این طرح در سال 1401 (پيشرفت فيزيكي بیش از 34 درصد در انتهای سال 1400) در حال انجام است. از جمله اهداف طرح استخراج روزانه 2 ميليارد فوت مكعب گاز خام و ميعانات گازي همراه و ارسال گاز توليدي فاز 11 به پالايشگاه هاي فازهاي 6- 8 و 12 هر یک به میزان يك ميليارد فوت مكعب است. مشخصات كلي طرح شامل حفاری 24 حلقه چاه، 2 سکوی تولیدی هركدام به ظرفيت یک ميليارد فوت مكعب گاز ترش (معادل 28 ميليون مترمکعب در روز)، دو رشته خط لوله 32 اینچ دریایی به همراه خطوط 4 اينچ تزریق منو اتیلن گلایکول و تأسیسات اتصال به ورودی پالایشگاه فازهای 6، 7 و 8 و فاز 12 پارس جنوبی، طراحی، ساخت و نصب سکوی فشارافزایی برای حفظ و نگهداشت تولید و تأسیسات فشارافزایی به همراه متعلقات کامل است.
متوسط توليد گاز غني از ميدان گازي پارس جنوبي در سال های اخیر از روند افزايشي قابل توجهي برخوردار بوده و این رقم در سال 1400 نسبت به سال گذشته بیش از 4 درصد رشد داشته است. شایان ذکر است که با راه اندازي فازهاي جديد پارس جنوبي، ميزان تامين گاز كشور از اين ميدان در سال 1400 به حدود 70 درصد ارتقا يافته است.
افزون بر حوزه پارس جنوبی، پیگیری اجرای بسته طرح توسعه میادین گازی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران شامل طرح توسعه 11 میدان توسعه نیافته، توسعه فاز دوم میدان آغار و احداث ایستگاه تقویت فشار برای میادین سرخون و شانول در حال انجام است.