نهضت آبرسانی با محوریت نفت
مشعل کشورمان ایران، به لحاظ قرار گرفتن در اقلیم گرم و خشک، از دهه های گذشته تاکنون و با جریان عمومی گرمایش زمین و رشد سریع جمعیت، با مسأله مهم کاهش سرانه آب تجدیدشونده و به عبارت کلی، بی آبی مواجه است. سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از حدود 13 هزار متر مکعب در سال 1300 به کمتر از 1300 متر مکعب در پایان همین قرن رسید که این روند کاهش، همچنان ادامه دارد. طی این سال ها، روستاهای زیادی بر اثر بی آبی، بدون سکنه و تخلیه شده اند، روند مهاجرت شدت یافته و بسیاری از شهرها نیز با کمبود جدی منابع آبی رو به رو هستند. سال هاست که ساکنان روستاها و شهرهای مختلف کشور، بخصوص در استان های جنوبی و مرکزی با موضوع بی آبی شدید یا استفاده از آب های آلوده رو به رو هستند که دولت ها برای جبران آن، به دنبال راه های جایگزین کوتاه و بلند مدت بوده و اقداماتی هم در این مسیر اجرایی شده است. بخش های مختلف اجرایی دولت هم متناسب با وظایف خود یا در قبال مسؤولیت اجتماعی خود تلاش کرده اند، کمک هایی را برای کاهش خسارات بی آبی داشته باشند یا منابع آبی را برای ساکنان این مناطق تامین کنند.
بر پایه آمار وزارت نیرو، در تیر 1400 نیمی از جمعیت روستایی ایران، به آب سالم دسترسی ندارند و موضوع کاهش منابع آبی، یکی از مهم ترین بحران های بزرگ آینده ایران قلمداد می شود. چند موضوع مهم تغییرپذیری اقلیمی، توزیع نامناسب آب و برنامه های توسعه اقتصادی و جمعیتی دولت ها تاثیر مستقیمی بر بحران بی آبی داشته است. خشکسالی های مکرر همراه با برداشت بیش از حد آب های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت های هیدرولیک و چاه های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده است. خشک و نمکی شدن دریاچه ها، رودخانه ها و تالاب ها، کاهش سطح آب های زیرزمینی، شیوع و گسترش پدیده فرونشست زمین و فرسایش خاک و مهم تر از همه، گسترش داخلی و خارجی پدیده گرد و غبار از مهم ترین و بیشترین نمودهای بحران بی آبی در کشور و منطقه خاورمیانه به شمار می رود.
نکته قابل توجه این است که بدون آب، زندگی و جریان عادی آن در روستاها و شهرهای مختلف با اختلال جدی رو به رو می شود. بی آبی مستقیما زندگی عادی شهروندان، معیشت آنها و جریان به هم پیوسته کشاورزی و صنعت را با اختلال رو به رو می کند، به طوری که خشک شدن دریاچه ها و رودخانه های بزرگ در شهرهایی مثل اصفهان، کرمان و یزد طی سال های گذشته، شرایط سختی را برای ساکنان آنها به وجود آورده و کشاورزان را با ورشکستگی بزرگی رو به رو کرده است؛ اگرچه دولت ها در هر دوره اقداماتی برای کاهش اثرات نامطلوب خشکسالی و کاهش منابع آبی داشته اند؛ اما این روند به شکلی پیش رونده ادامه دارد. با این حال در اوج گرمای تابستان و شدت گرفتن گرما و بی آبی، مجموعه های دولتی مختلف متناسب با وظایف خود یا به شکل عمومی و بر اساس مسؤولیت اجتماعی خود با هدف کمک به مردم، اقدام به آبرسانی به مناطق مختلف می کنند.
از هیأت های مذهبی تا گروه های تخصصی به دنبال آبرسانی
طی سال های گذشته، جریان کمک و همرسانی آب و انتقال تانکر آب یا ایجاد مخازن دائمی آب برای روستاها و مناطق کم آب و کم برخوردار از منابع آبی، به عنوان یکی از مهم ترین فعالیت های مدنی، گسترش یافته و گروه های مختلفی با نذر آب و مخازن آب به دنبال کمک به هموطنان خود بوده اند. بسیاری از گروه های جهادی در دوره های زمانی مختلف سال، بخصوص درایام تابستان و در قالب گروه های اجرایی و خدماتی – حمل و نقلی یا خرید و تامین تجهیزات به دنبال جبران اثرات کم آبی در مناطق مختلف بوده اند. خرید و انتقال تجهیزات تلمبه خانه ای، موتورهای آب، انواع تجهیزات لوله کشی و تامین مخازن، ساخت مخازن بتنی و سیمانی، تامین سرویس های بهداشتی و حمام همراه با لوله کشی و انتقال تانکرهای بزرگ آب آشامیدنی در مناطق محروم ازآب آشامیدنی و ... از جمله اقدامات این گروه های مردمی و جهادی بوده که هنوز و در همین تابستان نیز ادامه دارد و خبرهای آن هر روز منتشر می شود. اما همه اینها در کنار اقداماتی است که ارگان های دولتی انجام می دهند و به عنوان مسؤولیت دائمی گزارش های عملکرد آنها منتشر می شود. مجموعه هایی همچون وزارت نیرو در تفاهمنامه و همکاری با مجموعه های عمومی و عام المنفعه دیگر،اقدامات اثر گذار زیادی داشته اند که به عنوان نمونه می توان به بهبود آبرسانی به ۸ هزار روستای مناطق محروم کشور در قالب پویش آبرسانی «باران مهر» اشاره کرد. چندی قبل هم محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی از اقدامات دولت در آبرسانی به مناطق محروم، بویزه روستاهای استان سیستان و بلوچستان تشکر کرد و گفت: مشخص است که دولت نسبت به تأمین آب برای روستاهای محروم استان سیستان و بلوجستان اهتمام دارد. مجلس نیز با جدیت این موضوع را پیگیری خواهد کرد و رساندن آب به روستاهای محروم سیستان و بلوچستان باید با جدیت دنبال شود.
نفت؛ پیشتاز آبرسانی در مناطق محروم
در میان ارگان های دولتی که مسؤولیت آبرسانی و کمک به این فرایند را به عهده دارند ، وزارت نفت یکی از مهم ترین و اصلی ترین ارگان هاست که از سال های گذشته تاکنون، سهم و حضوری بی بدیل در تامین آب مناطق محروم استان های جنوبی داشته و دارد. برنامه های آبرسانی شرکت های زیرمجموعه وزارت نفت در مناطق عملیاتی خود، زودهنگام و در همان ابتدای بهار با شروع فصل گرما در استان های جنوبی آغاز می شود. آبرسانی با تانکر، ارائه خدمات مهندسی تامین آب و کلر ، تامین مخازن سیمانی و بازسازی لوله کشی های زیرساخت ها و ... از اقدامات هر ساله زیرمجموعه های صنعت نفت به شمار می رود. شرکت های پتروشیمی خصوصی یا شرکت های دولتی زیرمجموعه شرکت نفت هر کدام در یک منطقه مشخص، برنامه آبرسانی دارند و این برنامه، به یک مسؤولیت اجتماعی دائمی برای آنها تبدیل شده که هر سال با اعتبار مشخصی در زمان مقرر اجرایی می شوند. غيزانيه، یکی از توابع کلانشهر اهواز و داراي 80 روستا با حدود 30 هزار نفر جمعيت است که از حداقل 5 سال گذشته، پروژه های مختلفی برای آبرساني، عمران، آموزش، محيط زيست و... در این محدوده اجرایی شده است. مجموعه نفت با مشارکت آبفای استان خوزستان این پروژه را هر سال اجرا می کند و با وجود مشکلات فراوان،همچنان پای کار مانده است. شادگان، یکی دیگر از شهرهای مهم کشور است که با توجه به کشاورزی قابل توجه در منطقه ، نیازمند آبرسانی ویژه است و نفت در این سال ها در کنار مردم شادگان بوده است و در مجموع می توان گفت در میان پروژه های بسیار نفت در مناطق عملیاتی جنوب کشور ، حداقل 28 پروژه مربوط به پروژه های آبرسانی به مناطق محروم و کم برخوردار بوده است. باید گفت که آبرسانی به روستاها و مناطق محروم استان های جنوبی و عملیاتی نفت، به صورت روزانه و مستمر انجام می شود. در این میان شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری، دارای تأسیسات آبرسانی مهمی است که برای تأمین آب تأسیسات، واحدهای عملیاتی و منازل سازمانی احداث شده اند؛ اما با هدف عمل به مسؤولیت های اجتماعی، حدود ۶۰ درصد آب تولیدی این شرکت به صورت مستمر و روزانه به شهرها و روستاهای مناطق پیرامونی اختصاص می یابد. تعداد ۳۰ روستا از توابع شهرستان های بهبهان، هندیجان و امیدیه هم به صورت روزانه و مستمر از آب تولیدی آبرسانی سردشت زیدون با مجموع دبی ۲۰ هزار مترمکعب بهره مند می شوند. از دیگر موارد آبرسانی شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری، انتقال حدود ۶ هزار مترمکعب آب به شهر جایزان و روستاهای تابع و شهرک آزادی است. تولید روزانه تاسیسات واحد آبرسانی چم نظامی ۱۸ هزار و ۵۰۰ مترمکعب است که ۳ هزار مترمکعب آن به مصرف روستاهای آب باران، سربند، کوی ابوذر، میانکوه و نمره یک میانکوه می رسد. این شرکت از سال ۹۷ با احداث ۲۳ کیلومتر خط لوله ۱۶ اینچ آب در مسیر جایزان به امیدیه و تأمین روزانه ۱۰ هزار مترمکعب آب برای مصارف شهری این شهرستان، به رفع معضل کم آبی کمک کرده و بتازگی نیز با تخصیص روزانه ۱۵ هزار مترمکعب آب تولیدی خود به شهرستان امیدیه، به این مشارکت تداوم بخشیده است. در مجموع، آب تولیدی روزانه از سوی آبرسانی های شرکت آغاجاری ۸۰ هزار مترمکعب است که از این مقدار، حدود ۵۵ درصد در اختیار امور آبفای مناطق همجوار تأسیسات برای توزیع در روستاها و شهرهای یادشده قرار می گیرد. آبرسانی به روستاهای بخش منصوری از سوی شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) و با توجه به وضع خشکسالی و تنش آبی در استان خوزستان، به منظور برطرف کردن بخشی از نیاز آبی روستاهای بخش منصوری انجام شده و تاکنون بیش از ۱۸۰ سرویس تانکر ۱۶ هزار لیتری آب آشامیدنی برای روستاهای این منطقه ارسال شده است. نهضت آبرسانی به مناطق محروم وکم برخوردار، موضوعی است که وزارت نفت دولت سیزدهم درکنار وظیفه اصلی خود، به آن نگاهی ویژه تر دارد و با خدمات رسانی در این بخش و دیگر بخش ها،تلاش می کند تا گام های بیشتری در حوزه مسؤولیت اجتماعی برداشته شود.