آنچه نباید از نظر دور داشت، آنکه همان میزان که این تفاهمنامه با تبدیل به قرارداد شدن می تواند برای ایران موثر باشد، برای روسیه هم حایز اهمیت است. کافی است نگاهی به این آمار وزارت توسعه اقتصادی روسیه داشته باشیم که اعلام کرده انتظار دارد تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2022 سالانه 7.8 درصد کاهش یابد. سرمایه گذاری در دارایی های ثابت ممکن است 19.4 درصد کاهش یابد و گردش مالی خرده فروشی ممکن است 8.7 درصد درسال جاری کاهش یابد. این وزارتخانه انتظار دارد، نرخ بیکاری از 4 درصد در سال گذشته، به 6.7 درصد افزایش یابد و درآمد واقعی قابل تصرف روس ها در سال جاری 6.8 درصد کاهش پیدا کند. پیش بینی می شود، تورم از 8.4 درصد در سال 2021 به 17 درصد در سال 2022 برسد. پس این تفاهم در ابعاد مختلف سرمایه گذاری، اشتغال و... برای طرف روسی موثر خواهد بود.
آنچه واضح است، اینکه تغییر شرایط بین المللی و نظم جدید دنیا، ایران و روسیه را در عمیق ترین مناسبات راهبردی در ابعاد مختلف قرار داده؛ موضوعی که برخی کارشناسان به آن اذعان دارند و در ادامه می آید.
ایران؛ مقصد جدید شرکت های روسی
محمدعلی خطیبی، مدیر پیشین امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران و نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک در ارزیابی تفاهمنامه 40 میلیارد دلاری میان ایران و روسیه به «مشعل» گفت: با توجه به اینکه در حال حاضر هر دو کشور ایران و روسیه تحت تحریم قرار داشته و فضای کار در عرصه های مختلف برای دو کشور محدود است، به نظر می آید همکاری های ایران و روسیه در ابعاد مختلف می تواند موثرتر از گذشته باشد.
او ادامه می دهد: از آنجا که روسیه بتازگی مشمول تحریم شده، نمی تواند فعالیت خود را متوقف کند؛ بلکه باید با حضور در پروژه های مختلف، فعالیت های توسعه ای داشته باشد که زمینه آن در ایران، با توجه به پروژه های بسیار متنوع، فراهم است و این کشور می تواند سرمایه گذاری کند.
مدیر پیشین امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران معتقد است: تحریم بودن دو کشور، باعث شده ایران و روسیه بهتر از قبل با هم همکاری کنند که در این میان، روسیه علاوه بر تجارت نفت و گاز در سطح بین الملل، در بخش توسعه ای نیز با تحریم های غرب روبه روست و برای ادامه فعالیت شرکت های خود به تعریف پروژه نیاز دارد، از این رو شرکت های روسی محدود شده اکنون انگیزه بیشتری برای فعالیت در ایران دارند.
او با اشاره به اینکه اگر این تفاهمنامه که امضا شد، به قرارداد تبدیل شود، می توانیم بیشتر درباره آثار آن صحبت کنیم، یادآور می شود: در هر حال در ارزیابی دیپلماسی انرژی ایران باید آن را موفقیت آمیز دانست.
نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک با بیان اینکه مصداق های موفقیت وزارت نفت دولت سیزدهم در زمینه دیپلماسی انرژی بسیار متنوع است که از ترکمنستان تا آمریکای لاتین، عمان و ... را در بر می گیرد، اشاره می کند: معتقدم عملکرد رئیس جمهور و همچنین وزیر نفت در زمینه دیپلماسی انرژی بسیار فعال و در سطح بالایی یوده و آقای رئیسی در نشست ها و جلسات مختلف، موضوع صنعت نفت و مسائل مرتبط با آن از جمله سرمایه گذاری را مطرح و پیگیری کرده اند.
او البته این نکته را گوشزد می کند که این مسائل باید در سطح پایین هم به شکل جدی مورد پیگیری قرار گیرد تا به قرارداد تبدیل شود. و همین تحرک در سطح بالا در زنجیره های پایین هم وجود داشته باشد. به هر رو عملکرد مثبت وزارت نفت دولت سیزدهم در بخش های مختلف سفر به آمریکای لاتین و امضای تفاهمنامه های مختلف، ملاقات و مذاکرات متعدد در اجلاس شانگهای، سفر اخیر پوتین به ترکمنستان و ... از عملکرد و کارنامه موفق این دوره به شمار می رود.
خطیبی با تأکید بر اینکه روسیه و ایران می توانند با یک رقابت سالم در آینده تأثیر زیادی بر بازارهای جهانی داشته باشند، می گوید: در حال حاضر کشور روسیه با خالی کردن بازارهای غربی در بسیاری از کشورهای غیرغربی نیز مشغول سرمایه گذاری است.
دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم مثبت است
حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران نیز در گفت وگو با «مشعل» در ارزیابی خود از روابط ایران و روسیه و تفاهمنامه 40 میلیارد دلاری اخیر که میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم به امضا رسید، می گوید: عملکرد دیپلماسی انرژی وزارت نفت دولت سیزدهم را مثبت می دانم.
او با اشاره به اینکه روس ها در روابط خود با ما (ایران) فراز و نشیب های زیادی داشته اند، اشاره می کند: در دوره کنونی، فصل جدید و متفاوتی میان روابط ایران و روسیه را شاهد هستیم. به آن دلیل که حالا روسیه هم مثل ما تحریم است و این قول را داده که این قرارداد را به مرحله اجرا برساند.
استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران ادامه می دهد: در این میان، خبر خوشی که منتشر شد، آنکه از موضوعات این تفاهمنامه 40 میلیارد دلاری، همکاری در زمینه ال ان جی بود. این موضوع برای کشورما از آن رو اهمیت دارد که در نگاه به عملکرد کشورهای مختلف در زمینه بهره گیری و توسعه ال ان جی، می بینیم که کشورهای همسایه و دنیا به این سمت رفته اند و پیشرفت های زیادی هم به دست آورده اند. این در حالی است که کشورما در این مسیر کاملا عقب مانده و با این تفاهمنامه، می توان آن را جبران کرد و به توسعه آن امیدوار بود؛ آن هم در شرایطی که حتی کشورهای مراکش، شاخ آفریقا و. .. به این مساله تجهیز شده اند.
مرادی معتقد است: با این تفاهمنامه 40 میلیارد دلاری که میان ایران و روسیه به امضا رسید، اگر روس ها بتوانند موضوع توسعه ال ان جی را در کشور ما به ثمر برسانند، به تحول بزرگی دست یافته اند که می تواند قدرت چانه زنی ما را نه تنها در سطح منطقه؛ بلکه در کل جهان ارتقا دهد و در فضای کنونی متاثر از ناآرامی های اوکراین و روسیه که مساله کمبود گاز برای کشورهای اروپایی را نشانه رفته است، هم برای ما و هم برای اروپا کارگشا باشد. در این صورت، نیازی به پیگیری مسیرهای مختلف خطوط لوله گاز هم نخواهد بود و محموله های گازی صادر خواهد شد.
او ادامه می دهد: در زمینه سفر پوتین به ایران نباید از این خبر خوش هم گذشت که روبل در بورس رفت و مبادلات ارزی کشورها می تواند دریچه ای به دنیای بهتر و به موازات آن مرتفع کننده مشکلات تحریمی باشد.
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه گفت و گو می گوید: به بهانه تفاهمنامه مذکور، این درخواست را هم از دست درکاران دولت بویژه بخش اقتصادی دارم که با توجه به اینکه فرصت ها مثل ابر و باد از دست می رود، از امروز تا زمستان چند ماه باقی نمانده، بنابراین باید از امروزخودمان را تجهیز کنیم تا در دنیای انرژی، حرفی برای گفتن داشته باشیم. از دولتمردان تقاضا دارم که از تمام توان خود استفاده کرده و مسیرهای در دسترس موجود از جمله ترکیه و... را دریابند تا گاز کشور را به مقصد اروپا روانه سازیم. اگر تلاش کنیم و از نیروهای توانمند داخلی استفاده کرده و به سرمایه داخلی تکیه کنیم، می توانیم بر مشکلات فائق آییم و در عرصه گاز جهان، حرف های زیادی برای گفتن داشته باشیم.