گزارشی از اقدامات پالایشگاه های نفت کشور با هدف بهینه سازی مصرف سوخت
حرکت به سمت بهینه سازی
مشعل هیچ یک از اعمال انسان، بازدهی 100 در صد ندارد، از این رو استفاده بهینه و ممانعت از هدررفت امکانات، امری است اساسی. این نکته زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که موضوع انرژی مطرح شود. منظور از بهینه سازی مصرف انرژی، انتخاب الگوها، همچنین اتخاذ و به کارگیری روش ها و سیاست هایی در مصرف درست انرژی است که از نقطه نظر اقتصاد ملی مطلوب باشد و استمرار وجود، دوام انرژی و ادامه حیات و حرکت را تضمین کند. استفاده درست و بجا از انرژی، نه تنها متضمن استمرار حیات و توسعه پایدار جامعه است؛ بلکه منجر به بقای انرژی برای همگان و نسل های آتی و مانعی برای تولید و گسترش آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف نادرست انرژی خواهد بود. از این رو تمام صنایع کشور از جمله پالایشگاه های نفت، برنامه هایی برای بهینه سازی مصرف سوخت دارند؛ موضوعی که جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران نیز بر آن تاکید دارد و گفته است: «با برنامه ریزی های انجام شده، باید دوره مصرف سوخت را مدیریت کنیم و پس از آن به دنبال ذخیره سازی آن باشیم.»
در این میان، پالایشگاه های نفت کشور، یکی از صنایعی هستند که بهینه سازی مصرف سوخت در آنها از اولویت های مهم و اساسی برخوردار است و این امر دستمایه گزارشی شده که در ادامه می خوانید:
پالایشگاه نفت، یک واحد صنعتی است که در آن، نفت خام به مواد مصرفي مانند سوخت جت، سوخت دیزل، نفت سفيد، بنزین، آسفالت، گازمایع و بسیاری دیگر از فراورده های نفتی تبدیل می شود. پالایشگاه های نفت به طور معمول، واحدهای صنعتی بزرگ و درهم پیچیده ای هستند که در آنها واحدهای مختلف با هم ارتباط دارند. پالایشگاه های نفت، بسته به نوع خوراکی که بر مبنای آن طراحی شده اند، دارای پیچیدگی های متفاوتی هستند که بر اساس آن، میزان و نوع محصولات، مختلف می شود و درجه پيچيدگي انرژي متفاوتي نيز خواهند داشت. پالايش نفت خام در تمام پالایشگاه های موجود در جهان و کشورمان از سه بخش تفکيک فيزيکي (تقطير، استخراج و آسفالت گيري)، بخش تبديل شيميايي (گرمایي و کاتاليستي) و بخش تصفيه و عمليات نهایي تشکيل شده است. هر کدام از پالایشگاه های نفت کشور، طرح هایی برای صرفه جویی انرژی در دستور کار دارند که از جمله آن می توان به مباحث زیست محیطی(بازیابی گازهای ارسالی به مشعل)، نصب سیستم های بازیافت حرارت برای مولدهای گازی، نصب مبدل های حرارتی با کارایی بالا به جای مبدل های پیش گرم خوراک بخش تبدیل واحد CRU، طراحی، ساخت و نصب پیش گرمکن هوا براي کوره واحد تقطیر اشاره کرد. دیگر طرح های بهینه سازی مصرف انرژی در پالایشگاه های کشور عبارتند از: تعویض نوع آمین مصرفی از MEA به MDEA، نصب واحد TGT(آلاينده هاي كوره آشغال سوز به حد مجاز و استاندارد تقليل خواهد يافت)، نصب بويلرهاي بازيافت حرارتي و مبدلهاي packinox در واحدهاي تبديل كاتاليستي و نصب اكونومايزر روي دیگ های بخار، نصب عایق های حرارتی مناسب روي کوره ها، نصب كنترل اتوماتيك زيرآب بويلرها و تعويض و بهینه کردن مشعل های كوره.
حرکت به سمت پالایشگاه سبز
توجه به مباحث زیست محیطی، یکی از موارد مهم در امر بهینه سازی مصرف سوخت به شمار می رود که پالایشگاه تهران در این زمینه توانسته از انتشار حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تن آلاینده SO2 و حدود ۵۰ هزار تن آلاینده CO2 به اتمسفر جلوگیری کند. نتیجه این اقدام، صرفه جویی غیرمستقیم ناشی از کاهش انتشار آلاینده های Co2 و So2 به اتمسفر و به دنبال آن کاهش هزینه های اجتماعی معادل سالانه یکهزار و ۲۰ میلیارد ریال بوده است.
به گفته حامد آرمان فر، مدیرعامل شرکت پالایش نفت تهران، « این پالایشگاه همسو با بهینه سازی مصرف سوخت، گام های موثری برداشته که مصداق این امر جایگزینی برق واحدهای کنترل یک شمالی از STG به GTG، تشکیل نشست های کارگروه عالی مدیریت انرژی به منظور پایش مداوم عملکرد انرژی شرکت، پیگیری و بررسی پروژه های بهینه سازی انرژی، بررسی هزینه های انرژی و سود ناخالص شرکت، پایش مداوم سوخت مایع مصرفی با هدف استفاده حداکثری از گاز طبیعی و حذف سوخت مایع، ارتقای داشبورد عملیات روزانه برای پایش های مداوم و روزانه شاخص های کلیدی عملکرد انرژی در سطح کلان و در سطح واحدهای عملیاتی است.» ضمن آنکه ایجاد مشوق های انگیزشی به منظور بهینه سازی مصرف انرژی در واحدهای عملیاتی به صورت ماهانه و پیاده سازی سامانه مدیریت انرژی بر اساس ویرایش تازهISO ۵۰۰۰۱:۲۰۱۸ از سوی کارکنان را می توان از کارهای انجام شده در شرکت پالایش نفت تهران برای کاهش مصرف انرژی از دیگر اقدام های انجام شده در خصوص بهینه سازی بیان کرد.
استفاده بهینه از تجهیزات موجود
با توجه به جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تولید و مصرف انرژی، ضرورت اجرای سیستم های نظام مند مدیریت انرژی با هدف دستیابی به شرایط بهینه تولید و مصرف انرژی بر همگان روشن است. بخش مدیریت انرژی در پالایشگاه نفت بندرعباس از جمله بخش های پالایشگاه است که وظیفه ارزیابی و ارائه راهکارهای مدیریت مصرف حامل های انرژی را برای دستیابی به بهینه ترین میزان مصرف در فرایندهای اصلی پالایشگاه به عهده دارد. محسن کارگربیده، رئیس مدیریت انرژی شرکت پالایش نفت بندرعباس در این زمینه گفته است: «در مقوله انرژی راهبرد نخست در این شرکت استفاده بهینه از تجهیزات موجود برای بهبود مصرف انرژی است، به این معنی که به جای تعریف پروژه های جدید و تحمیل هزینه به پالایشگاه، استفاده بهینه از تجهیزات موجود برای بهینه سازی مصرف انرژی را در اولویت قرار دهیم. رویکرد پیشگیرانه، دیگر راهبرد در نظر گرفته شده است که در پروژه مدیریت گازهای مشعل نیز لحاظ شد و بر اساس این رویکرد، به جای حرکت تدافعی در مدیریت انرژی، با اقدام های پیشگیرانه و با هزینه کمتر، در مسیر مدیریت انرژی حرکت کرده ایم. از دیگر کارهای مرتبط می توان به انجام تعمیرات پیشگیرانه تجهیزات انرژی بر که نقش موثری در کاهش مصرف انرژی دارند و همچنین فعالیت های تعمیراتی و اصلاحی مربوط به شبکه بخار پالایشگاه، بویژه تله های بخار و نیز عایقکاری های درون واحدهای فرایندی که با همکاری همکاران بهره برداری و تعمیرات به صورت مستمر انجام می شود، اشاره کرد.»
اجرای طرح بهبود فرايند
شرکت پالایش نفت لاوان نیز به منظور ارتقای كيفيت و كميت فراورده های نفتي، تغيير الگوي توليد و همچنين صيانت از محیط زیست، طرح بهبود فرايند و بهینه سازی ظرفيت، طرح كيفيت فراورده های توليدي شركت پالايش نفت لاوان بر اســاس استــاندارد ســـال 2005 اروپـــا را از سال های گذشته در دستور كار قرار داده است. این شرکت همچنین در طول سالیان گذشته از محیط زیست نیز غافل نشده و پروژه های فرایندی محیط زیستی را در دستور کار دارد که از جمله پروژه های زیست محیطی می توان به کاهش آلودگی هوا، خاک و آب از طریق کاهش 98.3 درصدی میزان گوگرد سوخت جت و 99.5 درصدی گوگرد در نفت گاز، بازیافت گوگرد از گازهای اسیدی، به میزان 99.5 درصد و جلوگیری از انتشار آلاینده ها در محیط زیست، کاهش میزان گازهای اسیدی در OFF GAS های خروجی از واحدهای فرایندی به میزان 99.99 درصد، تصفیه فاضلاب ترش واحدهای بالادستی به میزان 99.7 درصد و جلوگیری از انتشار آلاینده ها در محیط زیست اشاره کرد.
تصفیه فاضلاب شهری
شرکت پالایش نفت اصفهان، در سال های گذشته بیش از ۱.۴ میلیارد دلار در پروژه های بهینه سازی که همگی در زمینه حفظ محیط زیست هستند، هزینه کرده و امسال نیز با برنامه ریزی های ۵ ساله و ۲۰ ساله در حال حرکت در زنجیره ارزش افزوده است.
به گفته مدیرعامل شرکت پالایش نفت اصفهان، «با توسعه کسب وکار صنعت پتروپالایش و دستیابی به استانداردهای زیست محیطی، تولید محصولات دوستدار محیط زیست و مطابق استانداردهای یورو ۴ و ۵، در مسیر اقتصاد پایدار و اعتلای ایران اسلامی گام های بلندی بر خواهیم داشت.»
محسن قدیری می گوید: «برای نخستین بار در ایران، پروژه ملی زیست محیطی تصفیه و استفاده صنعتی از فاضلاب شهری در شرکت پالایش نفت اصفهان با رویکرد کاهش مصرف منابع (آب شرب) با ظرفیت ۷۵۰ مترمکعب در ساعت راه اندازی شد. این پروژه ظرف مدت ۲۴ ماه و صرف هزینه ای بالغ بر۱۰۰ میلیارد تومان در شرکت پالایش نفت اصفهان انجام شده است.» پیگیری احداث واحد پیش تصفیه فاضلاب شاهین شهر، انجام مطالعات اولیه امکان سنجی ساخت کولینگ هیبریدی که محاسبه میزان صرفه جویی آب در کولینگ هیبریدی حدود ۵۵ درصد (به مقدار ۱۷۱۴ میلیون مترمکعب در سال) و مدت زمان بازگشت سرمایه آن به میزان ۱۰.۵ سال خواهد بود، احداث واحد ZLD با هدف بازیابی و استفاده کامل از پساب تولیدی واحد RO بر اساس مطالعات انجام شده و پروژه احداث واحد HERO به منظور افزایش بازدهی واحد بازیافت (براساس خروجی مطالعات بازیابی آب های شور)، از دیگر اقدام های زیست محیطی پالایشگاه اصفهان است که اجرای آنها سبب کاهش بیش از نصف مصرف کنونی آب، قطع نیاز به آبرسانی درچه، تأمین آب موردنیاز مجموعه شهرک انرژی و در نهایت ایجاد فرصت صادرات آب می شود.
کاهش سوخت مصرفی
شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس، نه تنها کشور را از واردات بنزین بی نیاز کرد؛ بلکه توانست به نخستین صادرکننده فراورده استراتژیک بنزین در تاریخ صنعت نفت ایران بدل شود. این پالایشگاه با توجه به جوان بودن آن نسبت به دیگر پالایشگاه های موجود در کشور، طرح های بهینه سازی مصرف سوخت را در دستور کار خود قرار داده است. به گفته مدیرعامل شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس، «کاهش سوخت مصرفی و کاهش ضایعات را با جدیت دنبال می کنیم و برداشت صیانتی از منابع هیدروکربوری بر دوش ستاره خلیج فارس است و ما مجبوریم برای حفظ استمرار برداشت گاز، به هر نحو تولید را ادامه دهیم.» خاموشی گازهای مشعل از مهم ترین اقداماتی است که شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس در دستور کار خود قرار داده است.
بهبود کيفيت نفت گاز
شرکت پالایش نفت آبادان نیز از وادی بهینه سازی مصرف سوخت مستثنا نبوده و پروژه بهینه سازی و بهبود کيفيت محصولات را دنبال می کند. بهبود کيفيت محصولات، همسو با اهداف زیست محیطی و کاهش ميزان گوگرد در محصول گازوييل پالايشگاه، مطابق با استاندارد يورو 5 است که اين مهم با نصب واحدهاي ايزومريزاسيون و تصفيه ديزل محقق شده است. مديريت انرژي، کاهش سوخت و ضايعات و همچنين در نظرگيري نفت خام سنگين اين پالايشگاه (خوراک پالايشگاه) از نکات مهمي است که هنگام اجراي اين پروژه لحاظ شده است. افزايش توليد بنزين حدود 5 ميليون ليتر در روز علاوه بر ظرفيت موجود پالايشگاه و همچنين بهبود کيفيت نفت گاز مطابق با استاندارد يورو 5 با احداث واحدهاي جديد از جمله اهداف اين طرح بوده که به طور کامل راه اندازی شده و به بهره برداری رسيده است.
طرح بهینه سازی مصرف اسید مونوفسفات سدیم
شرکت پالایش نفت امام خمینی(ره) شازند نیز در میان 9 پالایشگاه موجود در کشور، بهینه سازی مصرف سوخت و اهمیت مسائل زیست محیطی را از محورهای مهم کار خود قرار داده و با همت و تلاش شبانه روزی متخصصان شرکت پالایش نفت امام خمینی(ره) شازند و با تکیه بر دانش بومی، طرح بهینه سازی مصرف اسید مونوفسفات سدیم را با هدف سلامت محیط زیست و صرفه اقتصادی در این شرکت، امسال اجرایی می کند.