حمایت های صنعت نفت از مجموعه های دانش بنیان وارد فاز جدید می شود
افتتاح یک شعبه بانک اختصاصی و پرداخت وام 9 درصدی
مشعل نام گذاری سال 1401 با شعار «سال تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» از سوی مقام معظم رهبری،توجه به موضوع مهم دانش بنیان ها را در صدر اولویت های وزارت نفت و زیرمجموعه های آن قرار داده تا بیش از گذشته با پیگیری مطالبات و نیازسنجی آنها،همکاری بیشتری رقم بخورد و در مسیر تحقق شعار سال گام برداشته شود؛ اگرچه فعالیت شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت، روندی نو و پیشتازانه دارد؛ اما در همین مدت کوتاه، بخصوص با توجه به اهتمام جدی دولت و وزارت نفت در سال جاری، گام هایی سازنده و موثر در این مسیر برداشته شده است. از آنجا که یکی از مهم ترین نیازهای شرکت های نوپای دانش بنیان، حمایت مالی در همه مراحل تا زمان عرضه محصول به بازاراست، وزارت نفت و بسیاری از زیرمجموعه های اجرایی تلاش کرده اند با استفاده از روش های مختلف، مسیری را برای این همکاری آینده نگرانه باز کنند.
دولت سیزدهم، اصلاحات مهمی را در مسیر حمایت و همراهی از دانش بنیان ها در دستور کار قرار داده که در این میان، صنایع مهم و پایه ای همچون صنعت نفت، نقش و اهتمام بیشتری در باز کردن فضای کار برای دانش بنیان ها و شرکت های فناور داشته اند. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی پیش از این اعلام کرده بود که بیش از یکهزار میلیارد تومان با مراکز دانش بنیان و دانشگاه ها قرارداد قطعی منعقد شده تا حضور تازه و نوپای دانش بنیان ها به مرحله ای از بلوغ کامل برسد. در واقع مجموعه صنعت نفت، علاوه بر حمایت مالی تلاش می کند تا شرکت های دانش بنیان، بازار بلند مدتی برای محصولات و خدماتشان داشته باشند.
پشت یک صنعت به دانش بنیان ها گرم است
باید توجه داشت که مجموعه های دانش بنیان، اثرگذاری مهم و اساسی دیگری در حوزه ساخت داخلی و بومی سازی بسیاری از تجهیزات و قطعات اصلی و استراتژیک صنعت نفت داشته اند. در سال هایی که تحریم های همه جانبه و مستقیم تلاش کرده است کمر اقتصاد ایران را بشکند و سهم ایران را از بازارهای جهانی به حداقل برساند، همراهی و همفکری مجموعه های دانش بنیان که همان نخبگان جوان ایرانی هستند، کمک بزرگی برای عبور از این بحران ها بوده است. این سهم تاکنون به حوزه های مختلفی تسری پیدا کرده که یکی از این موارد حمایتی، پیش قدمی صندوق بازنشستگی نفت است. عبدالحسین بیات، رئیس هیأت رئیسه صندوق های بازنشستگی صنعت نفت بر حمایت کامل این صندوق از شرکت های دانش بنیان تاکید کرده و گفته است، شتاب بخشی به توان مالی صندوق ها با توسعه شرکت های دانش بنیان فزونی خواهد یافت. او افزوده است، شرکت های دانش بنیان با تولید کالا و خدمات منحصربه فرد، سهمی مناسب از بازارهای داخلی و منطقه ای به دست خواهند آورد، بنابراین توسعه این شرکت ها در گروه اقتصادی صندوق ها در چارچوب تفکر «بنگاه اقتصادی» برای تحکیم بخشی به منابع درآمدی است.
بیات تصریح کرده است: شرکت های دانش بنیان با دارا بودن ویژگی هایی از جمله ارتقای شاخص های اقتصادی در مقابل تکانه های اقتصادی، مقاوم هستند. از این رو در تأمین پایدار منابع برای صندوق نفت و پرداخت مستمری و مقرری نقشی پایدار خواهند داشت. تکمیل زنجیره ارزش با رویکرد اقتصادی از میدان تا بازار و صادرات کالا و خدمات شرکت های دانش بنیان، نقشه راه مورد تأکید ماست.رئیس هیأت رئیسه صندوق های بازنشستگی صنعت نفت همچنین پیش تر گفته بود که یکی از شرکت های دانش بنیان متعلق به صندوق های بازنشستگی نفت توانسته است، در کمتر از یک سال ۳۰ قطعه درخواست شده از سوی صنایع انرژی را برای نخستین بار در داخل کشور طراحی، تولید و استانداردهای لازم را دریافت کند. او با تاکید بر اینکه تا پایان سال ۱۴۰۱ برنامه ساخت ۱۲ محصول دانش پایه دیگر هم در دستور کار قرار دارد، گفته است: این فقط یک شرکت دانش بنیان صندوق نفت است که با تفکر «ایران قوی» به همت جوانان نخبه ایرانی، نیازهای دانش بنیان صنایع کشور را تأمین می کند. بر اساس این گزارش، می توان یکی دیگر از همراهی های شرکت های دانش بنیان را در خلأ حضور شرکت های خارجی و کمک آنها به تاسیسات فعال یا در حال ساخت دید. در شرایطی که بسیاری از شرکت ها برای دانش فنی یا به روز رسانی تجهیزات خود سال ها وابسته به شرکت های خارجی بودند، امروز بسیاری از صنایع در زیرمجموعه های صنعت نفت با کمک همین متخصصان شرکت های دانش بنیان، نیاز فنی خود را تامین می کنند. نمونه این موضوع را می توان در انجام بیش از ۴۰۰ مورد تعمیرات اساسی شرکت نفت و گاز مارون در سال ۱۴۰۰ دید. بر اساس اعلام مدیر عملیات این شرکت در سال 1400 برای تعمیرات ۴۹۵ مورد تجهیز برنامه ریزی شده بود که خوشبختانه با وجود محدودیت ها و مشکلات، ۴۰۴ ماشین و تجهیز، با همکاری شرکت های دانش بنیان و پیمانکاران داخلی تعمیر اساسی شد.
تسهیلات ویژه نفت برای دانش بنیان های منتخب
حالا اما صنعت نفت وارد فاز جدیدی از حمایت های خود شده و تلاش می کند به شکل کاملا تخصصی و اختصاصی، خدماتی را برای مجموعه های دانش بنیان و فناور در نظر بگیرد و در این مسیر قرار است وام ۹ درصدی به شرکت های دانش بنیان و کوچک صنعت نفت اعطا شود که به همین منظور یک شعبه بانک اختصاصی هم افتتاح شد.
بر اساس قراردادی که بین وزارت نفت و بانک توسعه صادرات ایران منعقد شده است، بانک توسعه صادرات از محل منابع تلفیقی بانک و وزارت نفت مطابق جز (یک) بند (الف) تبصره (۱۸) قانون بودجه سال ۱۴۰۰، مبلغ92 میلیارد و 500 میلیون ریال با نرخ سود ۹ درصد را به یک شرکت تولیدکننده تجهیزات سیستم های خنک کننده و مبدل های حرارتی اعطا می کند تا تجهیزات مورد نیاز شرکت ملی گاز ایران در استان فارس را تامین کند. بر مبنای ظرفیت قانونی مندرج در بند (الف) تبصره (۱۸) قانون بودجه سال ۱۴۰۰، وزارت نفت طی دو نوبت فراخوان از همه شرکت های فناور، نوآور، خلاق و دانش بنیان دعوت کرد برای استفاده از این تسهیلات، پروژه های پیشنهادی خود را ذیل هریک از دسته های اولویت دار یادشده ثبت کنند. تعداد ۳۵۴ درخواست طی دو نوبت فراخوان ثبت شد که پس از برگزاری نشست های پرشمار از سوی کارگروه توسعه اشتغال وزارت نفت و بررسی و اعتبارسنجی مدارک و درخواست های به ثبت رسیده از سوی شرکت های متقاضی، تعداد ۱۷۸ طرح مورد تأیید قرار گرفت (بیش از ۵۰ درصد آنها دانش بنیان هستند) و برای دریافت تسهیلات بانک های عامل دارای قرارداد با وزارت نفت معرفی شدند. بر اساس این گزارش، چند روز قبل عرفان ریاحی، مدیرکل امور فناوری معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت با اشاره به ظرفیت های موجود در بند (الف) تبصره (۱۸) قانون حمایت مالی از شرکت های دانش بنیان صنعت نفت گفت: با صدور مجوز از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی در آینده ای نزدیک، بانک توسعه صادرات ایران اعطای وام های ۹ درصد به شرکت های دانش بنیان و کوچک تأییدشده صنعت نفت را آغاز خواهد کرد. وی با توجه به بودجه مناسب صندوق پژوهش و فناوری وزارت نفت برای حمایت و اعطای وام به شرکت های دانش بنیان صنعت نفت گفت: هم اکنون بحث ازدیاد برداشت نفت از چاه های نفت و گاز، فناوری های روزآمد تکمیل زنجیره ارزش افزوده در صنایع پایین دستی، تولید تجهیزات بار نخست و جلوگیری از سوزانده شدن گازهای همراه نفت مورد تأکید وزارت نفت برای انجام پژوهش و به کارگیری فناوری های روزآمد جهان است. مدیرکل امور فناوری معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت با اشاره به انتخاب ۱۷۸ شرکت از میان ۳۵۴ شرکت دانش بنیان کشور برای فعالیت در صنعت نفت گفت: تاکنون ۱۰ هزار میلیارد تومان پروژه پژوهشی تأیید و به چهار بانک ملت، ملی، تجارت و توسعه صادرات ایران برای اعطای تسهیلات معرفی شده است. علی حسینی، مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران هم با اعلام افتتاح نخستین شعبه اختصاصی بانک توسعه صادرات ایران برای ارائه خدمات به شرکت های دانش بنیان در تهران در آینده ای نزدیک، گفت: همزمان با امضای این تفاهمنامه، بانک توسعه صادرات ایران برای حمایت مالی از شرکت های دانش بنیان کشور، با همکاری دانشگاه شریف اقدام به ایجاد صندوقی با عنوان «صندوق شریف» کرده است. وی با تاکید بر اینکه همه کشور باید همچون یک دهه گذشته، به حمایت خود از شرکت های دانش بنیان ادامه دهند، گفت: در سال های اخیر تدوین مقررات و سیاست های مشخص در حوزه حمایت از شرکت های دانش بنیان مسیر را برای همکاری مطلوب با این شرکت ها روشن کرده است. بانک توسعه صادرات ایران در کنار تأمین مالی شرکت های دانش بنیان صنعت نفت، خدمات مشاوره ای برای توسعه صادرات خدمات فنی ارائه می کند و هم اکنون هیأت مدیره این بانک استقبال خوبی برای همکاری با وزارت نفت از خود نشان داده است. معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری گفت: صدور خدمات فنی_ مهندسی در صنایع نفت و گاز اولویت وزارت نفت بوده است، بنابراین از هر گونه حمایت از شرکت های دانش بنیان برای رسیدن به این هدف، دریغ نمی کنیم. وحیدرضا زیدی فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری هم تاکید کرده است که بزودی با صدور مجوز از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی، شاهد گام های عملی برای ارائه تسهیلات بانکی به شرکت های دانش بنیان صنعت نفت خواهیم بود. وی با تأکید بر اینکه صدور خدمات فنی_ مهندسی ایران به دیگر کشورهای جهان از اولویت های وزارت نفت است، گفت: یکی از دلایل انتخاب بانک توسعه صادرات ایران برای اعطای تسهیلات، تشویق شرکت ها و سازندگان دانش بنیان برای موضوع صادرات خدمات فنی_ مهندسی است. شرکت های دانش بنیان و فناور را می توان نیروی محرکه تازه ای برای صنعت نفت و دیگر صنایع زیربنایی برشمرد که می توانند موجب تحولاتی شگرف باشند؛ اما حمایت های سازنده از آنها نیز موضوعی است که نباید مغفول بماند. حال باچنین تمهیدات راهبردی که پیش تر به آنها اشاره شد، می توان انتظار داشت که با تکیه بر توانمندی این شرکت ها و حمایت های مالی کاربردی از آنها، در آینده ای نه چندان دور، گام های بیشتر و بلندتری در مسیر ارتقای صنعت نفت کشور برداشته شود.