سردرگمی سیاستگذاران غربی در پی شرایط پرنوسان بازار نفت
با کاهش پیوسته ذخیره سازی های نفت خام در سراسر جهان و ظرفیت مازاد عرضه این کالای راهبردی، بازارهای جهانی نفت اکنون شبیه به یک خط گسل زمین شناسی شده که تنش های آن بی سر و صدا و به شکل یک انرژی نهفته در حال انباشت است تا اینکه سرانجام به صورت زلزله ای با بزرگی ناشناخته نمایان شود. محتمل ترین اتفاق برای کاهش استرس ناشی از افت مصرف نفت در پی وقوع رکود اقتصادی یا کند شدن روند فعالیت بخش های تولیدی در اقتصادهای بزرگ، کشورهای مصرف کننده نفت آمریکای شمالی، اروپا و آسیا خواهند بود.
سرعت رشد اقتصادی، اکنون در ایالات متحده آمریکا کند شده و در اروپا و چین تحت تأثیر ترکیبی از عوامل مانند شتاب گرفتن نرخ تورم، افزایش نرخ بهره و قرنطینه ها برای مهار شیوع ویروس کرونا، شرایطی متزلزل دارد. اوضاع مالی بسرعت رو به وخامت است؛ زیرا بانک های مرکزی در حال افزایش نرخ های بهره هستند و بانک های تجاری هم استانداردهای سختگیرانه تری را برای اعطای وام در نظر خواهند گرفت. برخلاف کندی های موجود در دوره های پیشین، احتمال می رود بانک های مرکزی شرایط مالی سختگیرانه تر را ادامه دهند؛ زیرا رشد اقتصادی برای خنثی کردن تورم، کند می شود. شتاب بخشی به روند تولید نفت، یک راه حل جایگزین و به آن معناست که اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، تولیدکنندگان نفت شیل در ایالات متحده آمریکا و دیگر تولیدکنندگان غیراوپک یا کشورهای تحت تحریم، عرضه خود را افزایش دهند. بیشتر اعضای اوپک به استثنای عربستان سعودی و امارات متحده عربی، اکنون با ظرفیت کامل در حال تولید نفت هستند. مقدار دقیق ظرفیت مازاد عرضه موجود در این دو کشور با توجه به محرمانه بودن اطلاعات بخش های تولید، محل مناقشه است. با این حال، بعید به نظر می رسد که بر اساس رقم تولید تاریخی، ظرفیت مازاد عرضه، بیش از حدود یک میلیون بشکه در روز باشد. تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا در حال افزایش شمار دکل های حفاری هستند که این شرایط به محض حفاری چاه ها، سرعت گرفتن عملیات شکست هیدرولیک برای برداشت نفت از ذخایر شیل وهمچنین اتصال به خطوط لوله جریانی، سبب افزایش تولید نفت ظرف 6 تا 12 ماه آینده خواهد شد. بزرگترین تولیدکنندگان نفت شیل، برای جلوگیری از مازاد عرضه در بازارهای جهانی، همچنان متعهد به مهار روند افزایش تولید هستند و اکنون بیشتر روی بازگشت سرمایه به سهامداران تمرکز دارند، از این رو احتمال دارد سیاست افزایش تولید از این مسیر محدود، کمک چندانی نکند. براساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، انتظار می رود تولیدکنندگان نفت خام غیراوپک از منابع غیر شیل، تولید خود را در سال های 2022 و 2023 میلادی کمتر از روزانه یک میلیون بشکه افزایش دهند. تنها منبع دیگر افزایش تولید، کاهش تحریم ها علیه ونزوئلا، ایران یا روسیه است که بسته به کاهش تحریم ها، می تواند روزانه چند میلیون بشکه نفت روانه بازارهای جهانی کند.
انباشت استرس
قیمت های معاملات تک محموله نفت خام شاخص برنت و اسپردهای تقویمی، سیگنال های متضادی درباره محدودیت عرضه نفت ارسال می کنند که این شرایط نشان می دهد بازار در حال ذخیره نوسان هاست و احتمال دارد انرژی آن ناگهان در چند ماه آینده به شکلی شدید ظاهر شود.
قیمت های آتی بالا هستند؛ اما این ارقام به مقداری نیست که با تورم آن زمان تعدیل شوند و اکنون در هفتاد و هشتمین صدک برای همه ماه ها از اوایل سال 1990 میلادی و پنجاه و هشتمین صدک برای همه ماه ها از سال 2000 میلادی قرار دارند. این شرایط حکایت از آن دارد که بازارهای جهانی نفت خام با کمبود عرضه روبه روهستند؛ اما کمبود عرضه هنوز چندان بحرانی نیست و انتظار می رود با افزایش تولید، کاهش مصرف یا هر دو، مشکل موجود براحتی حل و فصل شود. اسپرد تقویمی 6 ماهه نفت خام شاخص برنت که به طور معمول به عنوان سیگنالی واضح تر درباره توازن بین تولید، مصرف، ذخیره سازی ها و ظرفیت مازاد در نظر گرفته می شود، اکنون نزدیک به سطوحی بی سابقه در حال معامله است. (اسپرد به اختلاف بین قیمت برای خرید و قیمت شخص مقابل برای فروش اطلاق می شود) اسپرد برنت نشان می دهد که بازار، اکنون بشدت با محدودیت عرضه روبه روست و کمبود عرضه در حال بحرانی شدن بوده و رفع این معضل بدون افزایش شدید تولید و کاهش مصرف ناشی از رکود تقاضا یا هر دو در کنار هم امری مشکل است. دیگر اسپردهای تقویمی، از جمله اسپرد بسیار کوتاه مدت برای معاملات شاخص نفت خام برنت، به محموله هایی اختصاص دارد که قرار است ظرف چند هفته آینده بارگیری شوند و معاملات آتی نفت خام موربان، یکی از شاخص های معاملات بازارهای آسیایی، اکنون در سطوحی بی سابقه به سر می برند. محدودیت در بعضی اسپردهای کوتاه مدت، احتمال دارد در پی فشارهای اغراق آمیز پدید آمده باشد. بنابراین ساختار قیمت ها باید با دقت تفسیر شود؛ اما اگر بازار دچار محدودیت عرضه نبود، این فشارها را شاهد نبودیم. تغییرات بحرانی تقویمی نشان دهنده کمبود شدید عرضه نفت خام است و این شرایط حتی با تخلیه روزانه یک میلیون بشکه نفت ذخیره سازی های راهبردی نفت خام ایالات متحده آمریکا (SPR) تا پایان اکتبر امسال همچنان به قوت خود باقی خواهد بود. اسپردها نشان می دهند که انتظار می رود توازن بین تولید و مصرف بسیار کمتر از بازه زمانی سال های 2012 تا 2014 یا 2007 تا 2008 یعنی آخرین باری که قیمت های واقعی نفت تا این حد بالا بود، باشد. تضاد بین قیمت های نقدی و اسپرد سرانجام باید حل و فصل شود، به طوری که این شرایط، نوسان های قابل توجهی را ایجاد می کند، بنابراین یا باید قیمت های نقدی افزایش پیدا کند تا با محدودیت ناشی از اسپردهای تقویمی همخوانی داشته باشد یا اینکه اسپردها باید برای تطابق با بازار متعادل تر که با قیمت های نقدی مشخص می شود، متعادل شود.
زمان انتخاب
اوضاع بازار نفت، سیاستگذاران را با فهرستی از گزینه ها روبه رو کرده است؛ اما هر یک از آنها از نظر دیپلماسی، سیاست داخلی و اقتصادی یا هر سه، هزینه ای بالا را به همراه دارد و توجه به این عوامل، شرایط را برای تصمیم گیرندگان ناخوشایند می کند. این اوضاع تبیین می کند که چرا اکنون راه حل های فنی هوشمندانه ای برای جلوگیری از این انتخاب های سخت، در ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا بسیار محبوب هستند. اعمال سقف قیمت پیشنهادی برای صادرات نفت روسیه به منظور تشدید فشارها بر مسکو بدون کاهش عرضه نفت این کشور، افزایش قیمت ها، مقابله با رکود اقتصادی یا کاهش تحریم ها علیه ایران یا ونزوئلا از جمله راه حل های در نظر گرفته شده است. با این حال، امکان سنجی راه حل های فنی یادشده با افزایش پیچیدگی آنها کاهش می یابد. شرایط مانند این است که به یک رستوران بروید و همه گزینه های موجود در منو را سفارش دهید و پس از آن متوجه شوید که هزینه نهایی آن بسیار بالاست. تحریم ها همواره قیمت های انرژی را برای مصرف کنندگان افزایش داده اند، مگر اینکه منابع جایگزین، براحتی برای جبران کسری موجود پیدا شود. در شرایط کنونی بازارهای جهانی نفت خام، ظرفیت مازاد عرضه بسیار محدودی وجود دارد، با این شرط که کاهش رکود اقتصاد جهانی و مصرف نفت، سبب ایجاد کسادی بیشتر شود. بنابراین سیاستگذاران ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا، باید میان گزینه های تحریم شدیدتر علیه روسیه، کاهش تحریم های ایران و ونزوئلا، افزایش سریع عرضه نفت از سوی عربستان و امارات، افزایش سریع تر تولید نفت شیل آمریکا و رکود عمیق تر، یکی را برگزینند.
منبع: خبرگزاری رویترز
مترجم: امیر دشتی