پیشتازی صنعت نفت در حوزه حمایت از گونه های جانوری و گیاهی
کارکنان داستان های زیبایی از نجات حیوانات دارند
مشعل حال زمین ما انسان ها خوب نیست و گونه های انسانی بسرعت در حال تخریب گونه های گیاهی و جانوری هستند. در این سال ها تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند و بسیاری از دانشمندان و فعالان محیط زیست در دنیا، این موضوع را جدی گرفته و برای کاهش اثرات زیست انسانی بر طبیعت تدابیری را اتخاذ کرده اند و برنامه های حمایتی از حیوانات و انواع گونه های گیاهی را در دستور کار قرار داده اند. در کشورمان ایران هم به دلیل بی توجهی در دوره های مختلف و اثرات مخرب زیست انسانی در کنار خشکسالی، محدودیت منابع آبی و... تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری در خطر انقراض قرار گرفته اند.
آنطور که در آمار جهانی گفته شده، بیش از ۱۴۲ هزار و ۵۰۰ گونه از گیاهان و جانوران در سراسر جهان در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN) قرار دارند. چندی قبل هم صندوق حمایت از حیات وحش آلمان اعلام کرد که با تداوم مشکلات زیست محیطی روزافزون، طی10 سال آینده بیش از یک میلیون گونه گیاهی و جانوری منقرض خواهند شد؛ انقراضی که به لحاظ تعداد، از زمان انقراض دایناسور ها تاکنون، بی سابقه بوده است.
سهم ایران در انقراض جهانی گونه های جانوری و گیاهی
در کشور ما نیز، وضعیت بعضی از گونه های جانوری و گیاهی نگران کننده و در برخی موارد بحرانی است. بر اساس آخرین آمار رسمی در بخش جانوری، حدود ۱۵۱ گونه از رده های جانوری ایران در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند و در این میان، اوضاع جمعیت یوزپلنگ آسیایی و میش مرغ بشدت بحرانی است، تا جایی که براساس سرشماری ها، تنها ۱۲ قلاده یوزپلنگ و حدود ۳۰ میش مرغ در زیستگاه هایشان وجود دارد؛ البته اوضاع در مورد گونه های دیگر همچون پلنگ، گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، شتر دوکوهانه، فک دریای خزر، هوبره، خرس سیاه آسیایی، لاک پشت دریایی پوزه عقابی، تمساح پوزه کوتاه، نهنگ آبی و نهنگ باله ای، دلفین گوژپشت و... نیز مطلوب نیست. در مورد گونه های گیاهی هم شرایط نگران کننده وجود دارد و پایش دقیقی هم از میزان خسارت و از بین رفتن سالانه این گونه ها در مناطق مختلف وجود ندارد.
باید گفت که طی سالیان متمادی، بهره برداری بی رویه و ناپایدار از منابع پایه، تخریب زیستگاه ناشی از فعالیت های انسانی در ابعاد مختلف، شکار غیر مجاز، آلودگی های محیطی و رها سازی زباله ها در طبیعت، معرفی و آزاد گذاشتن و غذا دادن به گونه های مهاجم، تغییرات اقلیمی جهانی و فراگیر، استمرار خشکسالی ها و کمبود منابع آبی، گرمایش زمین و آتش سوزی های گسترده و قطع کریدورهای حیات وحش، عمده ترین تهدید های تنوع زیستی در کشورهای مختلف از جمله ایران است.
طبیعت کم نظیر، پهناور، متنوع و غنی کشور ما در قالب پارک های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور حفاظت می شوند و این مجموعه وظیفه اصلی را در حفظ بسیاری از گونه های کلیدی دارد و در واقع، حفظ این ذخایر ژنتیکی و میراث طبیعی، مسؤولیت اصلی این سازمان است؛ هرچند که باید گفت همه ما در حفظ این میراث سهم و وظیفه داریم.
در حال حاضر پروژه های مختلفی از سوی این سازمان به طور مستقیم و یا در همکاری با نهادها و ارگان های دیگر برای حفاظت از گونه های گیاهی و جانوری اجرا می شود که بسیاری از آنها موفق و برخی دیگر نتیجه دلخواه را نداشته است. مواردی همچون حفاظت و حفظ نسل یوزپلنگ، پلنگ، گربه پالاس، گربه شنی، شاه روباه، خرس قهوه ای، آهو، جبیر و هوبره، تبادل ژنتیکی به عنوان یکی از الزام های حفاظت پایدار و درازمدت گونه های جانوری و تامین اعتبارات برای مقابله با اثرات سوء ناشی از خشکسالی در این سال ها اجرایی شده و ادامه دارد. ضمن اینکه نگهداری، تعمیر و تجهیز منابع آبی موجود اعم از چشمه ها، آب انبارها، چاه ها، آبشخورها و ایجاد منابع جدید، آبرسانی سیار، تامین و توزیع علوفه در زمان بحران خشکسالی و در نواحی حساس، یکی از موضوعات مهم پیگیری شده در چند سال اخیربوده که در این مورد، گروه های مردمی و شرکت ها و سازمان های مختلف به عنوان مسؤولیت اجتماعی خود در آن نقش اثرگذاری داشته اند.
روحیه مراقبت از گونه های جانوری در میان کارکنان نفت
وزارتخانه ها و نهادهای دولتی، عمومی و خصوصی زیادی در سال های گذشته همسو با اهداف مسؤولیت اجتماعی خود، تلاش کرده اند تا یکی از گونه های گیاهی و جانوری کشور را در نقاط مختلف مورد حمایت خود قرار دهند. در این میان، مجموعه صنعت نفت به واسطه سطح گسترده مناطق عملیاتی خود در نقاط دور افتاده استان های مختلف و ارتباط با جامعه انسانی، یکی از مجموعه های پیشرو در حفظ و حمایت از گونه های جانوری بوده است.
حمایت از دلفین های گوژپشت، حمایت از لاک پشت های سبز و منقار عقابی، حمایت و پایش آهوی جبیر، پایش و حمایت از پلنگ ایرانی، مراقبت از درختان حرا و انجیر معابد، مراقبت از طوطی ماهی ها در اسکله ها، پاکسازی سواحل از انواع زباله ها و پلاستیک ها و... نمونه هایی از اقداماتی است که زیرمجموعه های مختلف صنعت نفت در شرکت های مختلف از سال ها قبل اجرا کرده اند و تا امروز ادامه دارد. باید گفت، قبل از اینکه این پروژه ها، به اعتبارات مالی و تامین تجهیزات و امکانات نیاز داشته باشند، نیازمند توجه و نگاه حمایتی در درون سازمان ها و مجموعه ها دارند و این نقش حمایتی در میان تک تک نیروهای انسانی این مجموعه ها وجود دارد. حتما خبرهای مختلفی هر چند وقت یکبار از سوی شرکت های مستقر در مناطق عملیاتی صنعت نفت در مورد نجات گونه های مختلف جانوری منتشر می شود را دیده یا شنیده اید. نجات لاک پشت های گرفتار شده، نجات آهوهای جبیر در میان تاسیسات و... که هر کدام داستان زیبایی دارند.
خبرهایی مثل اینکه: «کارکنان نیروی پدافند هوایی جزیره خارگ پس از مشاهده بچه آهوی تازه به دنیا آمده که تنها در کنار جاده رها شده بود، با هماهنگی اداره حفاظت محیط زیست جزیره خارگ برای نجات بچه آهو اقدام کردند. این بچه آهو هم اکنون در اختیار اداره حفاظت محیط زیست جزیره خارگ است و چندی بعد به آغوش مادرش بازگردانده شد.» چندی قبل هم در گروه کارکنان منطقه عملیاتی لاوان، کارکنان خبر نجات یک بچه آهو در منطقه «گیرت» را دادند. گویا آهوی مادر در زمان زایمانش در کنار جاده می ترسد و فرزندش را رها کرده و فرار می کند. وقتی کارکنان به بچه آهو می رسند، می بینند که تازه به دنیا آمده و بسیار ضعیف است. با اطلاع اداره محیط زیست، از بچه آهو نگهداری شده و به آن شیر می دهند و پس از مدتی که بچه آهو به سطحی از سلامت رسید، او را به همان محل و منطقه برمی گردانند و می بینند که مادر در همان منطقه حضور دارد. این لحظه های زیبا را کارکنان، بدون چشمداشتی از ارگان یا سازمانی می آفرینند که می تواند در کنار برنامه ریزی و اختصاص اعتبارات دولتی، به یک جریان حمایتی پایدار تبدیل شود و به همزیستی مسالمت آمیز انسان ها در کنار گونه های جانوری و صنعت کمک کند. باید تاکید کرد که تا پیش از این، صنعت نفت برای جامعه پیرامونی خود اقدامات حمایتی انجام می داد که در بسیاری از موارد، آن را وظیفه نفت در قبال جامعه محلی می دانستند و عمدتا با پرداخت پول همراه بود. این نگاه اگرچه در معنای اصلی آن درست و به حق است؛ اما نمی تواند در بلندمدت برای نسل های مختلف انسانی، محیط پیرامونی و گونه های گیاهی و جانوری طبیعت ساکن در آن مفید و کارساز باشد. صنعت نفت از معدود صنایعی بود که از سالیان قبل، این تعهد خود به جامعه پیرامونی و محیط زیست را در قالب مسؤولیت اجتماعی، به شکلی نظام مند در دستور کار قرار داده است.