همکاری صنعت نفت با جهاد دانشگاهی در مسیرهای جدید
بعد از ساخت دکل نوبت ساخت مته حفاری است
مشعل بهرهمندی از ظرفیتهای داخلی کشور به خصوص در صنایع مادر همچون صنعت نفت، یکی از الزام هایی به شمار می آید که در سال های اخیر بارها مورد توجه دولت ها و به ویژه مقام معظم رهبری قرار داشته است. یکی از الزام های مورد تاکید، تلاش برای تولید، پشتیبانی و مانع زدایی برای بومی سازی اقلام و تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع مختلف بود که بیش از همه در صنعت نفت معنا پیدا کرد. در شرایط سخت و محدود کننده تحریم های همه جانبه، در بخش های مختلف صنعت نفت تلاش برای ساخت داخل آغاز شده؛ به طوری که امروز به نقطه ای قابل اتکا رسیده است و می توان گفت بخش قابل توجهی از نیازهایی که تا دیروز تنها به دست شرکت های خارجی تامین می شد، با افتخار تولید داخل شده اند و این مهم تنها با اثربخشی شرکت های دانش بنیان و مشارکت مراکز علمی و دانشگاهی تحقق یافته است.
در قالب برنامه راهبردی مدیریت زنجیره تامین کالای نفت، سلسله اقدام هایی در دستورکار قرار گرفت که از آن جمله میتوان به تلاش برای فعال سازی امکانات و منابع مالی و سرمایههای انسانی و علمی کشور و حرکت در مسیر فعالیتهای دانشبنیان شرکت ها و تولید تجهیزات و کالاهای اساسی اشاره کرد. فناوری ساخت مته های حفاری، یکی از مهم ترین آنها به شمار می آید که یکی از اصلی ترین مجموعه های فعال در ساخت این محصول جهاد دانشگاهی بوده است.
جهاد دانشگاهی نمونه موفق تعامل با صنعت نفت
وزارت نفت و جهاد دانشگاهی همواره همکاری های نزدیک و منسجمی داشته اند. ظرفیتهای جهاد دانشگاهی به عنوان مجموعهای توانمند در داخل کشور به قدری حائز اهمیت است که جواد اوجی، وزیر نفت در یک سال اخیر نشست های متعددی با این مجموعه داشته و چند تفاهم نامه و قرارداد مهم و کاربردی را با آنها به امضا رسانده است. وزیر نفت پیش از این تاکید کرده بود که برای توسعه کشور چاره ای جز حمایت از بومی سازی فناوری و ساخت داخل نداریم و برای عبور از تحریم های ظالمانه باید به توانمندی فناوران داخلی به ویژه جهاد دانشگاهی اعتماد کنیم. بر این اساس، تفاهم نامه امکان سنجی و برنامه ریزی بازسازی و تعمیرات اساسی و تأمین تجهیزات بر اساس شرایط دستگاه های حفاری و اعلام نیاز شرکت ملی حفاری ایران بین شرکت ملی حفاری ایران و جهاد دانشگاهی و تفاهم نامه انجام خدمات مشاوره تصفیه پساب صنعتی واحد بهره برداری نفت قشم برای تخلیه به محیط پذیرنده، بر اساس استانداردهای ملی کشور با استفاده از روش های ترکیبی و بیولوژیک بین شرکت نفت فلات قاره ایران و جهاد دانشگاهی امضا شد. البته جهاد دانشگاهی در حوزه های مختلف فعالیت آموزشی، پژوهشی و اجرایی دارد، اما در حوزه های پژوهشی و فناوری، زمینه های مشخصی پیش بینی شده که در ارتباط با ارگان ها و نهادهای مربوطه فعالیت خود را انجام می دهند. از جمله این زمینه ها می توان به گسترش تحقیقات و شکوفایی در حوزه های صنعتی، گسترش طرح های کاربردی و نیمه صنعتی ازطریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به کارگیری نتایج پژوهش، انجام تحقیقات توسعه ای و کاربردی، پیگیری طرح های تحقیقاتی جهاد دانشگاهی تا مرحله نیمه صنعتی و صنعتی اشاره کرد. این مجموعه در چند سال اخیر تلاش موفقی را در حوزه بالادستی نفت داشته است و پروژه های اخیر در زمینه مته های حفاری چاه های نفتی، تنها یکی از این عملکردهای موفق است. دکل 72 فتح، بازوهای بارگیری و مته های حفاری، از جمله مهم ترین دستاوردهای همکاری صنعت نفت با جهاد دانشگاهی بوده که این سال ها به ثمر نشسته است.
دانش فنی ساخت مته های حفاری بومی سازی شد
در ادامه این تعامل نزدیک و سازنده بین صنعت نفت در دولت سیزدهم و جهاد دانشگاهی، مدیر گروه پژوهشی مهندسی مکانیک، پژوهشکده فناوری تولید جهاد دانشگاهی از بومی سازی دانش فنی ساخت مته های حفاری به عنوان یک کالای راهبردی و حیاتی در صنعت نفت کشور با همراهی مسئولان حوزه نفت خبر داده است. حسن محمدی مجد گفت: طرح تدوین دانش فنی و تولید انبوه مته های حفاری دندانه ای در سال ۱۳۹۵شروع شده و در دولت سیزدهم پیگیری این موضوع دنبال شد. همچنین پیگیری پروژه تدوین دانش فنی و ساخت مته حفاری PDC انجام شده است. در حالی که نخستین نمونه موفق این پروژه سال ۱۳۹۹ ساخته شد و امروز دانش فنی این مته راهبردی بومی سازی شده است. وی با تاکید بر اینکه مته حفاری از کالاهای راهبردی و حیاتی صنعت نفت است که در نوک پیکان صنعت حفاری نقش ویژه ای دارد، گفت: این نهاد به کمک برخی مسئولان دلسوز صنعت نفت با درک این واقعیت مهم، با وجود همه مخالفت ها و مشکلات، تدوین دانش فنی پیچیده مته های حفاری را به عنوان یکی از اولویت های اساسی صنعت نفت برشمرد و توانست این نقطه ضعف و تهدید را به نقطه قوت و فرصت تبدیل کند. وی افزود: ماهیت نوآوری، ایجاد تغییر در محصولات، خدمات یا روش خلق و عرضه آنها با هدف پاسخگویی به بازارهای جدید و نیازهای متغیر مشتریان است، با توجه به توانمندی های ویژه گروه اجرایی طرح در حوزه های مختلف، در این طرح ها در مباحث مختلف فرآیندهای تولید، تولید محصول و ارائه خدمات جدید به مشتریان، شاهد نوآوری های فراوانی بوده ایم.مدیر پروژه تدوین دانش فنی و تولید انبوه مته های حفاری دندانه ای جهاد دانشگاهی تصریح کرد: با توجه به پیچیدگی های فناورانه مته های حفاری از یک سو و محدودیت های سخت افزاری موجود از سوی دیگر، راه نجات و برون رفت از بن بست های پرشمار فناورانه در این زمینه، به کمک نوآوری های پژوهشگران جهاد دانشگاهی میسر شد. وی اظهار کرد: طبق برنامه ریزی ها، پروژه تدوین دانش فنی مته حفاری PDC تا سال آینده پایان می یابد و قرارداد تولید انبوه آن نیز امضا شده است، همچنین توسعه محصولات و ایجاد نوآوری در این حوزه از مسائل اصلی فعالیت این گروه است.این تفاهم نامه ها و قراردادهای با ارزش در این سال ها در ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی بسیار زیاد بوده و شرکت های زیرمجموعه بارها و در موارد متنوعی اقدام به قرارداد مشترک می کنند و نمونه های آن را در ارتباط با پژوهشگاهی صنعت نفت، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، پارک علم و فناوری نفت و یا جهاد دانشگاهی بارها دیده ایم. یکی از عرصه های اصلی هم که این سال ها محل آشنایی چند جانبه شرکت ها و مراکز علمی بوده، نمایشگاه نفت و گاز دوره ای است که به صورت دوره ای و متناوب برگزار می شود و تبدیل به آوردگاه و مرکزی برای تعامل بسیاری از شرکت ها و مراکز علمی و دانشگاهی و دانش بنیان ها در صنعت نفت شده است. خوشبختانه صنعت نفت به جز نمایشگاه بین المللی خود چند نمایشگاه تخصصی دیگر هم دارد که نمایشگاه صنعت نفت اهواز، یکی از این رویدادهای مهم است. در نمایشگاه سال گذشته نیز جهاد دانشگاهی خوزستان و شرکت ملی حفاری ایران در یک تفاهم نامه همکاری به منظور گسترش زمینه های همکاری علمی و پژوهشی به منظور رفع نیازهای موجود در صنعت حفاری به ویژه در زمینه فیلترهای صنعتی امضا کردند. پژوهش در جهت تدوین دانش فنی و فناوری ساخت و تولید انبوه قطعات و تجهیزات مورد نیاز شرکت و انجام بازرسی های فنی شخص ثالث، تعریف و اجرای پروژه های تحقیقاتی در رابطه با فیلترهای صنعتی و تأمین قطعات صنعتی مورد نیاز شرکت با استفاده از توانمندی های سازمان جهاد دانشگاهی استان خوزستان به منظور تأمین کالاهای اساسی صنعتی، از جمله مفاد این تفاهم نامه است. شرکت ملی حفاری ایران تفاهم نامه های دیگری را نیز با شرکت نفت خزر، پارک علم و فناوری خوزستان، سازمان بسیج علمی پژوهشی خوزستان و دانشگاه شهید چمران اهواز منعقد کرده است که همه این موارد به تعامل بیشتر صنعت و دانشگاه و مجموعه های دانش بنیان کمک می کند. وجود ظرفیت های بالقوه درکشور با نگاه مثبت وحمایت گونه دولت سیزدهم برای به فعلیت درآوردن این ظرفیت ها در عرصه های مختلف از جمله صنعت نفت، موجب ایجاد تحولی شگرف در استفاده از ظرفیت های داخلی برای تولید اقلام ضروری و راهبردی در این صنعت شده است؛ بدون تردید تداوم این حرکت بنیادین با اتکا و اعتماد بیش از پیش به توانمندی شرکت های دانش بنیان و سوق دادن آنها به همکاری با شرکت های اصلی و فرعی صنعت نفت می تواند فرصت هایی مغتنمی را برای رونق اقتصادی کشور رقم بزند و آن را در مسیر آبادانی بیش از پیش قرار دهد.