آیا اوپک پلاس طرف مسکو را گرفته است ؟
تصمیم ائتلاف تولیدکنندگان سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش موسوم به اوپک پلاس برای کاهش عرضه روزانه 2 میلیون بشکه ای برای ماه نوامبر سال 2022 میلادی در نشست پنجم اکتبر
(13 مهرماه) در وین، فراتر از حد تصور وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو این ائتلاف، توجه واشنگتن و دیگر مصرف کنندگان جهان را به خود معطوف کرد. این اقدام که اعضای اوپک پلاس معتقدند کاهشی کمتر از رقم اعلام شده را رقم می زند، در حالی اجرا خواهد شد که اکنون قیمت های جهانی نفت خام به زیر 90 دلار برای هر بشکه رسیده و بازارها در آستانه ورود به سال 2023 میلادی با ابهام تاریخی ناشی از طیف رو به رشد متغیرها، از جمله متغیرهای سیاسی و پیامدهای اقتصادی تنش های مسکو-کی یف روبه رو شده است. در حالی که اوپک پلاس تأکید دارد تصمیمی غیرسیاسی و فنی بر اساس دیدگاهش از بازار گرفته است، ایالات متحده آمریکا به سرعت عربستان سعودی را عامل اصلی این تصمیم و اقدامی در تضاد با منافع واشنگتن خواند و به نوعی آن را حمایت از منافع روسیه معرفی کرد. اما می توان گفت بحث های مربوط به روابط ایالات متحده آمریکا و عربستان در پی تصمیم ائتلاف اوپک پلاس تا حدودی نابجا بوده و مایه تأسف است که بسیاری از ظرایف تأثیرگذار بر این تصمیم نادیده گرفته شده اند، آن هم در شرایطی که بازار با سیاست هایی چالش برانگیز مانند طرح تحریم محموله های نفت خام و فرآورده های نفتی روسیه از سوی اتحادیه اروپا و اعمال طرح سقف قیمتی برای نفت روسیه از سوی گروه هفت (G7) روبه روست به طوری که مورد دوم همچنان باعث سردرگمی محافل صنعتی شده است. با این حال، طرح ادعاهایی مبنی بر اینکه ریاض آشکارا از مسکو حمایت می کند، بسیار غلوآمیز و نوعی زیاده روی است و تمایل به تعبیر اوپک پلاس به عنوان تسلط همه جانبه ائتلاف اوپک پلاس بر بازارهای جهانی نفت خام هم گفتاری پسندیده نیست.
محدودیت های اوپک پلاس
با این حال، احتمال دارد ظرفیت تولید نفت روسیه با از دست دادن بازارها کاهش یابد و این احتمال وجود دارد که عرضه خود را متوقف کند و به راحتی هم نمی توان آن را ازسر گرفت، در حالی که برآورد می شود ظرفیت تولید نفت خام این کشور روزانه یک میلیون و 200 هزار کاهش یابد. به همین دلیل است که ظرفیت تولید نفت روسیه روی کاغذ بسیار متفاوت از واقعیت به نظر می رسد، اما در اوپک پلاس این سناریو تنها به تولید روسیه محدود نمی شود و آنها این اختلاف بین تولید روی کاغذ و واقعی را پنهان نمی کنند. برای آغاز اگرچه کاهش تولید اسمی روزانه 2 میلیون بشکه در نظر گرفته شده، اما در واقع کاهش واقعی به احتمال زیاد حدود یک میلیون بشکه در روز است. این اتفاق بیشتر به دلیل عملکرد ضعیف بسیاری از اعضای اوپک پلاس روی می دهد که مدام از تحقق اهداف تولید ماهانه خود بازمی مانند، در نتیجه کسری تولیدی که تا سپتامبر از روزانه 3 میلیون بشکه فراتر رفته بود، اتفاق می افتد. این واقعیت که برخی اعضا به طور مداوم از تحقق هدف تولید تعیین شده بازمی مانند و اینکه ونزوئلا و ایران به دلیل تحریم ها در سطوح پایین باقی مانده یا اینکه تولید روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه ای لیبی به دلیل تعطیلی متناوب پایانه ها و تأسیسات و ریسک های ناشی از خطرهای امنیتی در داخل این کشور به شدت آسیب پذیر است، رخدادهایی تازه نیست. با این حال، این عوامل تنها این واقعیت را تقویت می کنند که اوپک پلاس صرف نظر از دیدگاه های اعضا درباره تنش های مسکو و کی یف، با روسیه همکاری دارد و توانایی اش را برای جلوگیری از ضربه ژئوپلیتیک که تصمیمش ایجاد کرده است، محدود می کند. این موارد تنها عوامل اثرگذار بر نتیجه نشست پنجم اکتبر وزیران نفت و انرژی اوپک پلاس در وین نبوده اند، اما محدودیت های بسیار واقعی را درباره گزینه های دیگری که این ائتلاف در تصمیم گیری برای افزایش یا کاهش پیش رو دارد نشان می دهد.
گزینه های آمریکا محدود است
نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای ایالات متحده، سیاست داخلی را به این سمت برده و این پیچیدگی را تشدید و تا حدودی زمینه را برای واکنش احتمالی دولت بایدن فراهم کرده است. با این حال، کاخ سفید طیف محدودی از گزینه ها برای ارسال پیام تأثیرگذار در اختیار دارد، در حالی که احتمالاً مجوز انتشار بیشتر از ذخیره سازی های راهبردی نفت خام را صادر می کند، این سیاست از همان ابتدا بحث برانگیز بوده و رسیدن سطح مخازن ذخیره سازی به سطوح پایین با مجموعه ای از ریسک ها به ویژه در صورت تشدید قطعی عرضه، همراه است. احیای لایحه ضداوپک موسوم به نوپک (NOPEC) به عنوان یکی دیگر از احتمال ها پدیدار شده است، اگرچه سرانجام برای رسیدگی به نگرانی های داخلی کوتاه مدت درباره رکود در حال وقوع و فشارهای تورمی مداوم، کمک چندانی نمی کند.
سطحی نگری در مقابل واقعیت
موضوعی که اعضای اوپک پلاس نادیده گرفته اند یا به احتمال زیاد نگران آن نبودند این است که در غرب همه مسائل مربوط به روسیه را به دید سیاسی می نگرند و نقشی که انرژی در مناقشه ایفا کرده است، اساساً درک منفی آن هم در اشکال مختلف را افزایش می دهد. قطع همکاری شرکت های نفت و گاز غربی با روسیه و سرعت خروج آنها از این کشور با آغاز تنش ها بین مسکو و کی یف از مدت ها پیش به روشنی این موضوع را مشخص کرده است. با این حال، از آنجا که بسیاری از کشورهای عضو اوپک پلاس طرف مستقیم درگیری نیستند، ممکن است انتظار نداشته باشند که همکاری چندجانبه آنها با روسیه در قالب ائتلاف اوپک پلاس تحت نظارت شدید آمریکا و غرب باشد و با چنین انتقاد شدیدی روبه رو شوند. به طور مشابه، ممکن است آنها هرگز پیش بینی نمی کردند که تأکیدشان بر فنی بودن تصمیم کاهش عرضه در وین بدون توجه به اینکه چقدر صحت داشته باشد، نشنیده گرفته و رد شود. به نوبه خود، آنچه به نظر می رسد واشنگتن درباره اوپک پلاس نادیده می گیرد این است که این ائتلاف در صورت قطع همکاری با روسیه، تسلط بلامنازع و گسترده اش بر بازارهای نفت را تا حد زیادی از دست خواهد داد، نکته ای که از طریق تجدید این چارچوب همکاری و حفظ ائتلاف اوپک پلاس حداقل تا پایان سال 2023 میلادی در همان نشست بر آن تاکید شد. با این حال، این عامل برای ناظران اوپک پلاس برای ماه ها روشن بوده است. بحث های چندباره درباره ظرفیت مازاد اوپک پلاس در طول دوره افزایش قیمت بنزین در ایالات متحده طی تابستان گذشته نشان دهنده ارتباط اساسی بین ظرفیت تولید و توانایی این ائتلاف برای تأثیرگذاری بر بازارهاست و در عین حال نشان می دهد که چرا دوام اوپک پلاس به همکاری مستمر با مسکو بستگی دارد. افزون بر این تحریم های یادشده و طرح اعمال سقف قیمتی برای نفت روسیه، توانایی اوپک پلاس را برای پیش بینی نوسان های بازار در اوایل سال 2023 میلادی پیچیده تر کرده و در حالی که این موضوع برای بسیاری دیگر از پیش بینی کنندگان نیز صادق است، برآوردهای خودشان تأثیر واضح تری درباره پویایی عرضه فیزیکی دارد. توانایی ائتلاف اوپک پلاس برای تأثیرگذاری بر تصویر عرضه که در هسته اصلی این موضوع قرار دارد، تصادفی نیست. اوپک پلاس روی کاغذ ظرفیت تولید روزانه حدود 45 میلیون و 500 هزار بشکه دارد و خط پایه تولید روزانه 11میلیون و 500 هزار بشکه ای روسیه، 25 درصد از این مقدار را شامل می شود. حال این رقم را با ظرفیت تولید روزانه 15 میلیون و 200 هزار بشکه ای 9 تولیدکننده غیراوپک (روی کاغذ) عضو این ائتلاف که مشمول سهمیه بندی هستند (به استثنای مکزیک) مقایسه کنید، روسیه 76 درصد از ظرفیت موجود را تشکیل می دهد. به بیانی ساده تر، نه تنها ظرفیت تولید روسیه سبب تقویت اوپک پلاس می شود، بلکه حذفش تأثیری فاجعه بار بر توانایی این ائتلاف برای اثرگذاری بر بازارهای جهانی نفت خام خواهد داشت. دیگر اعضای ائتلاف اوپک پلاس ممکن است دیدگاه هایی متفاوت درباره تنش های مسکو-کی یف داشته باشند، اما بعید است درباره نیاز به مشارکت روسیه در ائتلاف اوپک پلاس اختلاف نظر داشته باشند.
حاشیه خطا همچنان بالاست
حتی اگر اعضای اوپک پلاس بخواهند به روسیه پشت کنند، کسری تولیدکنندگان با عملکرد ضعیف این اجازه را نمی دهد زیرا اکنون بشکه های نفت روسیه در راهبرد متعادل کردن بازارهای جهانی نقشی مهم ایفا می کند. در حالی که آمریکا نمی تواند برای تغییر واقعیت موجود کاری کند، بازنگری درباره تحریم ها علیه دیگر اعضای اوپک به وضوح روشن است که شاید نشان دهنده محدودیت گزینه های واشنگتن باشد. با نگاهی به آینده، جنبه های «فنی» عملکرد اوپک پلاس، مانند از دست دادن ظرفیت مازاد طی سال های پیش رو، هنگام رمزگشایی از سیاست تولید این ائتلاف در ماه های آینده اهمیت فزاینده پیدا می کند. با این حال، پویایی اوپک پلاس که تأثیری عمیق بر روابط واشینگتن و ریاض دارد، غیرقابل انکار است.چشم دوختن به تصمیم های این ائتلاف از دریچه روابط دوجانبه به سیاستگذاران درک نادرستی از اوپک پلاس می دهد و این شرایط می تواند پیامدهای بالقوه وخیمی داشته باشد، زیرا امنیت انرژی به طور فزاینده ای با ژئوپلیتیک همسویی و ارتباط دارد.
منبع:
مرکز مردم نهاد مؤسسه خاورمیانه
(The Middle East Institute- MEI)
نویسنده: کلبی کنلی، تحلیلگر انرژی اینتلجنس
مترجم: امیر دشتی