توسعه فناوري به سمت روزآمد شدن در همه بخش هاي اقتصادي اجتناب ناپذير است
همه مزاياي اکوسيستمي استارت آپي
مشعل استارت آپ يا کسب و کارهاي نوپا، عنواني که پيشينه طولاني در بازارهاي اقتصادي ندارد و همچنان به عنوان رويکردي جديد در ميان فعالان حوزه فناوري از آن ياد می شود. نخست اين رویکرد وجود داشت که فعاليت شرکت های استارت آپ بايد در زمینه های فناوري اطلاعات باشد، اما ورود بسياري از اين مجموعه ها به عرصه های متفاوت نشان داد که استارت آپ ها قابليت همسويي با حوزه های ديگر را هم دارند. استارت آپ ها در حداقل يک دهه اخير، سهم چشمگيري در توليد، اشتغال و ايجاد کسب و کارهاي کوتاه و میان مدت يا بلندمدت داشته و توانسته اند باري سنگين را از دوش صنايع مختلف بردارند.
کارهای بزرگ با ريسک و سرمايه اندک
استارت آپ ها با توجه به ویژگی هایی همچون خلق ايده، کارآفريني و ايجاد کسب و کارهاي متنوع به خصوص براي نسل جديد و به خصوص استفاده از فناوری های روزآمد دنيا، روند توسعه اقتصادي را سمت و سويي متفاوت می دهند. استارت آپ ها با حداقل نفرات نسبت به مجموعه هاي با بوروکراسي و نيروي انساني دولتي می توانند با ریسک پذیری بالا، پروژه هایی جديد و مهم را شروع کنند و همين ویژگی ها بوده که آنها را در بسياري از صنايع و حوزه های تخصصي پيشران کرده است.
با توجه به عملکردي که مجموعه هاي استارت آپي و دانش بنیان در حداقل يک دهه اخير تا امروز داشته اند، دولت ها هم به اين نتيجه رسیده اند که بايد راهبردهاي صحيح و مناسب براي عملکرد بيشتر و زودهنگام آنها داشته باشند. در اين سال ها مشخص شده که کارهاي بزرگي را می توان با سرمايه اي اندک و مبتني بر ايده هاي نوين جوانان تحصيلکرده اجرايي و افزون بر توسعه اقتصادي، سهم جوانان در اشتغال را بيشتر و بيشتر کرد؛ از این رو زمینه های حمايتي همچون صندوق نوآوري و شکوفايي رياست جمهوري شکل گرفته و بسياري از وزارتخانه ها نيز به شکل مجزا برنامه های حمايتي از استارت آپ هاي فعال در حوزه خود را شروع کرده اند. ممکن است در اذهان عمومي و بسياري از فعالان اين عرصه این طور قلمداد شود که مجموعه هايي همچون علی بابا، اسنپ، تپسي، شيپور، ديوار، طاقچه، باسلام، آچاره، ديجي کالا و... استارت آپ هستند و تنها در چنین زمینه هایي امکان موفقيت وجود دارد، اما واقعيت اين است که اين مجموعه ها تنها نوک کوه يخ هستند و تعداد بی شماری از استارت آپ هاي موفق در صنايع به ویژه صنايع نفت و گاز و پتروشيمي و پالايش و پخش فعال هستند.
هم رسانی و به روز رسانی؛ دو شرط مهم
نکته قابل توجه در مورد استارت آپ ها اين است که اين مجموعه ها متناسب با خاصيت ذات يعني علم و فناوري، بايد هر روز مطابق با آخرين فناوری ها به روزرسانی شوند؛ در غير اين صورت از بازار پرسرعتی که در آن حضور دارند، عقب می مانند. به همين دليل است که شیوه ها و مسيرهاي همرساني و ارتباطات پويا براي استارت آپ ها مقوله ای حياتي و مهم محسوب می شود. در دنياي امروز به استارت آپ ها با رويکرد نوآوري توجه مي شود و در اين فرآيند، سرعت عمل اهميت بسياري پيدا مي کند. يکي از ساده ترين مسيرها براي حمايت از نوآوري و به روز بودن و حفظ جايگاه علمي و تخصصي و شناخت بازاري است که در آن قرار گرفته اند. از اين جهت است که شرکت های دانش بنیان و استارت آپ هاي فعال در حوزه های مختلف تخصصي، به عنوان نمونه کاتاليست سازي، همواره در حال سنجش آخرين دستاوردهای خود و رقبا هستند و در همه محیط های تخصصي و همرساني حضور دارند. از اين جهت فضاهاي پارک های علم و فناوري در همه حوزه های تخصصي می تواند براي اين شرکت ها مزاياي زيادي داشته باشد و درست به همين دليل است که شرکت های استارت آپي و دانش بنیان از پارک نوآوري و فناوري صنعت نفت استقبال کرده اند. در اين اکوسيستم استارت آپي، در کنار بهره مند شدن صنايع مختلف، شاهد ايجاد اشتغال جوانان و همراهي موفق بخش خصوصي هستيم و به اين ترتيب در کنار تامين منافع شخصي، منافع ملي هم تامين می شود.
40تفاهم نامه با دانش بنیان ها و استارت آپ های نفتی
در سال های اخير که دولت ها تلاش بر برون سپاری وظايف و مسئولیت های خود داشته اند، بخش زيادي از پروژه های مهم و حياتي صنايع به استارت آپ ها و مجموعه هاي فناور و دانش بنیان سپرده شده است. اين مجموعه نيز در عمل نشان داده اند که اين قابليت براي برون سپاری و اعتماد در بلندمدت را دارند. از جمله وزارت نفت به عنوان مجموعه ای که بخش قابل توجهي از فعالیت هایش در سطحي بالادستي انجام می شود، در چند سال اخير با اعتماد به جوانان و متخصصان داخلي بخش قابل توجهي از مجموعه هاي دانش بنیان و استارت آپي را در درون خود جذب کرده است. مسئولان متولي در صنعت نفت تلاش کرده اند تا در بخش هایی که امکان ورود اين شرکت ها وجود دارد، راه را باز بگذارند تا از مزاياي حضورشان استفاده کنند. در ادامه هم در بسياري از پروژه های بالادستي همچون پروژه افزايش بازدهي چاه های نفت و گاز، احياي چاه های کم بازده يا غيرفعال، جمع آوری گازهاي مشعل و بهینه سازی مصرف سوخت و... را هم به شرکت های دانش بنیان و استارت آپي واگذار کرد. صنعت نفت افزون بر رفع موانع قانوني و ايجاد تسهيلات و امکانات اجرايي، مجموعه ای را هم به عنوان پارک نوآوري و فناوري صنعت نفت ايجاد کرده است. در عين حال بازوي پِژوهشي صنعت نفت يعني پژوهشگاه صنعت نفت هم در اين سال ها همکاري نزديک و مستمري را با استارت آپ ها و شرکت های فناور داشته است. اين مجموعه با توجه به رويکردهاي حمايتي دولت سيزدهم به حضور استارت آپ ها و شرکت هاي دانش بنيان، مرکز نوآوري خود را که از حدود دو سال پيش فعال شده به منظور حضور استارت آپ ها و شرکت هاي دانش بنيان و همکاري با پارک نوآوري و فناوري صنعت نفت تقويت کرده است. اما صنعت نفت به شکل جزئی تر و در پایین دست و ميان دست خود هم سهمي را براي همراهي مجموعه هاي استارت آپي و دانش بنیان در نظر گرفته است و در حال حاضر تعداد قابل توجهي از اين مجموعه ها در صنعت پتروشيمي، گاز و پالايش و پخش و بهینه سازی مصرف سوخت فعال شده اند. به طور مشخص احداث پارک های پتروشيمي يکي از حوزه هایي است که بخش زيادي از بازار بزرگ استارت آپ ها و شرکت های فناور در انتظار راه اندازی و شروع فعاليت آنها هستند. هوشنگ فلاحتيان، معاون برنامه ريزي وزير نفت، چندي قبل با اشاره به سرمايه گذاري يک ميليارد دلاري براي احداث پارک هاي پتروشيمي تاکيد کرد که پارک نوآوري و فناوري صنعت نفت با هدف استقرار شرکت هاي دانش بنيان و استارت آپ براي مطالعات اوليه طرح هاي زنجيره ارزش و ساخت داخل احداث شده است، اما اين مجموعه هاي دانش بنیان و استارت آپي می توانند در پارک هاي پتروشيمي به استقرار واحدهاي پتروشيمي و تکميل زنجيره ارزش و توسعه فناوري کمک کنند. بر اساس آنچه وزارت نفت اعلام کرده است، تنها در سال 1400 بيش از 40 تفاهم نامه و موافقت نامه خريد خدمت و محصولات فناورانه و بومي سازي شده از محصولات شرکت هاي دانش بنيان و نوپا و بيش از 12 تفاهم نامه و موافقت نامه براي توسعه گروه هاي استارت آپي امضا و بی شک اين رقم تاکنون و در سال 1401 بيشتر شده است.
در گزارش برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) اکوسيستم نوآوري در ايران و استارت آپ هاي کشورمان را داراي رشد خوانده و اذعان داشته با وجود مشکلات اقتصادي در سال هاي اخير و چالش هاي پيش روي کسب و کارهاي نوآورانه در ايران، اين نوع فعاليت هاي استارت آپي و دانش بنیان رونق داشته اند. اين رشد و توسعه قابل توجه البته در شرايطي بوده که ايران در چند دهه اخير و سال های منتهي به پايان قرن با تحریم های همه جانبه و مستقيم اقتصاد و صنايع مختلف مواجه بوده و اين شرايط، زمینه های محدوديت بسياري را به همراه داشته است. در اين شرايط اگرچه دولت ها برنامه های حمايتي بسياري را براي شرکت های استارت آپ و فناور در دستور کار داشته اند، اما همچنان يکي از مهم ترين موانع رشد جريان نوآوري و توسعه کسب و کارهاي استارت آپي همين موانع قانوني دولتي هستند.