کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای - بهداشت ودرمان صنعت نفت شمال شرق بررسی کرد:
حال خوب با جامعه ایمن
جامعه ایمن به معنای مشارکت مردمی و همکاری بین بخشی سازمان ها جهت ارتقای ایمنی و پیشگیری از حوادث است. جامعه ایمن، الگو و مدلی است متکی بر همکاری های بین بخشی تمام سازمان های دولتی و خصوصی ذی ربط، مشارکت مردم و مسئولان محلی و سازمان های مردم نهاد در یک جامعه که با همکاری یکدیگر برای ایجاد، حفظ و ارتقای ایمنی و پیشگیری از همه انواع حوادث و کاهش آسیب ها و مرگ های ناشی از حوادث در تمام محیط ها و برای تمام گروه های سنی و جنسیتی فعالیت می کنند تا سلامت جامعه را ارتقا دهند.
ضرورت تبلیغات
مصطفی زارعی، کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای - بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق کشور درباره ضرورت تبلیغات می گوید: الگوی جامعه ایمن به عنوان یکی از چارچوب های مناسب برای ارتقای سطح ایمنی و کاهش حوادث از سال ها پیش از سوی سازمان جهانی بهداشت به رسمیت شناخته شد. با این الگو، برقراری ارتباط بهینه و مؤثر بین سازمان ها امکان پذیر است و با همیاری آنها می توان به راهکارهای مداخلاتی مناسب دست یافت. به گفته زارعی، لزوم پیشگیری از حوادث با مدل جامعه ایمن در شهرهای مختلف دنیا با جمعیت محدود به اثبات رسیده است و در کشور ما نیز بر همین اساس در دست اجراست. اجرای این برنامه منجر به ایجاد استانداردهای بالای زندگی، کاهش حوادث و افزایش ایمنی برای ساکنان جوامع ایمن می شود. این برنامه همچنین هزینه های درمانی و پرداخت بیمه ها را کاهش می دهد. او با بیان اینکه قبل از اجرا و در حین اجرای برنامه جامعه ایمن، لازم است تبلیغات در مورد این برنامه صورت گیرد و از طریق اقدام های تبلیغاتی، جمعیت تحت پوشش از اجرای برنامه جامعه ایمن در شهر یا منطقه شان مطلع و با این برنامه آشنا شوند، ادامه می دهد: پس از آشنایی مردم با برنامه جامعه ایمن و آگاهی از اهداف و فواید این برنامه، آنها آمادگی بهتری برای مشارکت با برنامه خواهند داشت. کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای- بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق، جامعه ایمن را یک شهرستان، یک منطقه از یک شهر، یک روستا، حتی یک کارخانه، یک مرکز یا یک مدرسه بیان می کند.
نخستین الگوی جامعه ایمن
زارعی با اشاره تاریخی به الگوی جامعه ایمن می گوید: برای اولین بار الگوی جامعه ایمن در کنفرانس جهانی پیشگیری از حوادث و ارتقای ایمنی در سال 1989 از سوی پروفسور لیف سوانستروم از سوی دانشگاه کارولینسکا در استکهلم سوئد مطرح و به عنوان الگویی مناسب برای پیشگیری از حوادث، به طور رسمی از سوی سازمان جهانی بهداشت پذیرفته شد؛ به این ترتیب دانشگاه کارولینسکا به عنوان نخستین مرکز همکاری با سازمان بهداشت جهانی در برنامه جامعه ایمن تعیین و این دانشگاه مسئولیت عضویت شهرهای جامعه ایمن جهان در شبکه جهانی جامعه ایمن را عهده دار شد. زارعی با اشاره به اینکه نخستین شهر مجری برنامه جامعه ایمن «لیدکوپینگ» در کشور است، ادامه می دهد: این شهر توانست طی سه سال 27 درصد آسیب ها و حوادث را کاهش دهد. 13 سال پس از شروع برنامه جامعه ایمن در لیدکوپینگ، این شهر به شبکه جهانی جامعه ایمن پیوست و عضویت خود را در شبکه جهانی سه بار تمدید کرد.نخستین کنفرانس جهانی پیشگیری از حوادث و ارتقای ایمنی در استکهلم سوئد در سال 1989 برگزار و در آن بیانیه جامعه ایمن مطرح شد که عبارت بود از: «همه انسان ها از حقوق مساوی برای سلامت و ایمنی برخوردارند.» او می گوید: بنیاد جوامع ایمن کانادا سازمانی ملی با بودجه ای غیردولتی و از جمله مراکزی است که سهم عمده ای در گسترش و تقویت الگوی جامعه ایمن داشته است و بر اساس منشور این سازمان، تمام آسیب ها قابل پیش بینی و پیشگیری هستند و بر مبنای مشارکت جامعه می توان فرهنگ ایمنی را در سطح وسیع ایجاد کرد.
شاخص های جهانی جامعه ایمن
بر اساس شاخص های جهانی، جامعه ایمن به ایجاد تشکیلاتی مبتنی بر مشارکت مردمی و همکاری بین بخشی که هر یک از سازمان ها مسئول ارتقای ایمنی جامعه باشند، دلالت می کند. به گفته زارعی، جامعه ایمن براساس شاخص های جهانی، جامعه ای است که برنامه ای مستمر و درازمدت را که هر دو جنس تمام گروه های سنی و همه محیط ها و انواع حوادث هستند، پوشش می دهد، هدف آن ارتقای ایمنی گروه های آسیب پذیر و محیط های پرخطر باشد، برنامه ای که با راهکارهای مبتنی بر شواهد مستندات همراه باشد، برنامه ای که آمار مصدومین و علل حوادث را ثبت و تحلیل کند، همچنین نظام پایش و ارزشیابی مراحل اجرای برنامه جامعه ایمن و تاثیر تغییرات آن را بررسی کند و در شبکه ملی جامعه ایمن، حضور مستمر داشته باشد.
جامعه ایمن در ایران
برنامه جامعه ایمن در کشور و اجرای آن در پنج شهرستان به عنوان اولین شهرستان های مجری برنامه جامعه ایمن شامل بردسکن و کاشمر (خراسان رضوی)، ارسنجان و اقلید (فارس)، شهریار (استان تهران) در سال 1383 کلید خورد. کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای - بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق کشور در توضیح این مطلب با بیان اینکه نخستین شهرستان ایران که به عضویت شبکه جهانی جامعه ایمن درآمد، کاشمر در استان خراسان رضوی است، می گوید: این شهرستان در شانزدهمین کنفرانس جهانی جامعه ایمن که در سال 2007 (1386) در ایران برگزار شد، طی مراسم رسمی به شبکه جهانی جامعه ایمن پیوست. عضویت در شبکه ملی جامعه ایمن هر سه سال یک بار باید تمدید شود و مراحل تمدید آن همانند مراحل نخستین بار عضویت در شبکه ملی جامعه ایمن است.
عوامل فردی و محیطی حوادث
جامعه ایمنی مجموعه اقدام هایی است که برای ایجاد و حفظ ایمنی در جامعه با همکاری سازمان های مختلف برای اصلاح محیط (فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی) و تغییر رفتار انجام می شود. زارعی عوامل خطر حوادث را به فردی و محیطی تقسیم بندی می کند و می افزاید: عوامل ایجادکننده خطر حوادث عبارتند از: عوامل خطر فردی و محیطی. در بخش فردی مواردی چون خطرهای زمینه ای و رفتاری مورد توجه قرار می گیرد. این کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای- بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق کشور با اشاره به عوامل محیطی، شرایط اجتماعی و اقتصادی، محیطی، همچنین منطقه زندگی را از نظر شهرنشینی، روستانشینی و فرهنگ را از عوامل محیطی خطر حوادث برمی شمرد.
نقش سازمان ها در پیشبرد برنامه های جامعه ایمن
زارعی می گوید: وزارتخانه ها و سازمان های دولتی به فراخور وظایف سازمانی خود در پیشبرد برنامه های جامعه ایمن نقش بزرگی ایفا می کنند، به عنوان مثال وظایف وزارت نفت در این زمینه شامل نظارت بر اجرای قوانین و اصول ایمنی در پمپ بنزین ها، نظارت بر لوله کشی گاز ساختمان ها و استانداردسازی آنهاست یا در مورد سازمان آتش نشانی، وظیفه این سازمان، ارتقای آگاهی و توانمندسازی کارکنان آتش نشانی در زمینه اصول ایمنی و امدادرسانی به مصدومان و نظارت بر نصب کپسول آتش نشانی در پمپ بنزین ها، بیمارستان ها، مدارس، سازمان ها، اماکن عمومی و خودروهاست.
تلاش برای جامعه ایمن با روش های نوین
این کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای - بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق در ادامه به اهمیت و جایگاه اچ اس ای در صنعت نفت اشاره می کند و می گوید: صنعت نفت با ایجاد واحد اچ اس ای در مسیر جامعه ایمن گام برداشته است. به این طریق خطرات پیش بینی و ارزیابی می شود.
زارعی با بیان اینکه بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق استقرار نظام مدیریت اچ اس ای (HSEMS) را در دستور کار دارد و روش های اجرایی آن نیز درحال نوشتن است، ادامه می دهد: استقرار نظام مدیریت اچ اس ای مبنی بر آموزش های لازم برای رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی را در زمینه پیشگیری ضرورت دارد و فرهنگ سازی خوبی در این زمینه صورت گرفته است. وقتی یک نفر از کارکنان آموزش می بیند، آن را در سطح جامعه، خانواده و اطرافیان خود اجرا می کند.
به گفته او، دوره های آموزشی برای تمام گروه های شغلی برگزار می کنیم تا با روش های جدیدتر آشنا شوند و بتوانند بهره وری بالاتر و حادثه کمتری داشته باشند. هیچ سیستمی نمی تواند حادثه را به صفر برساند و ایمنی 100 درصدی ایجاد کند؛ اما تلاش بر حوادث کمتر و ایمنی بالاتر داریم تا به این طریق به جامعه ایمن دست یابیم.
مشارکت های مردمی
مشارکت های مردمی در برنامه جامعه ایمن بسیار با اهمیت است؛ به گونه ای که برای شرکت در دوره های آموزشی ارتقای ایمنی و پیشگیری از حوادث، همچنین به کار بستن آموزش های فراگرفته شده در مراحل و محیط های مختلف زندگی و انتقال آنها به خانواده و اعضای آن، برنامه های منظم داشته باشد.
کارشناس مهندسی بهداشت حرفه ای- بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق با بیان اینکه ایمن سازی فردی، منزل، خودرو و محل کار در برابر حوادث احتمالی و مدیریت عوامل خطر در منزل و محل کار و مراقبت از کودکان، سالمندان و افراد آسیب پذیر خانواده در برابر خطرات، نمونه هایی از مشارکت های مردمی هستند.
وی مراقبت از مصدومین در خانواده در طول دوره درمان و کمک به کاهش آسیب و تسریع بهبود آنها، همچنین مطالبه تمهیدات ارتقای ایمنی و پیشگیری از حوادث از مسئولان محلی را از دیگر موارد مشارکت های مردمی در جامعه ایمن برمی شمرد.
زارعی در پایان می گوید: مقوله فرهنگ سازی ایمنی، یک نگاه و حرکت جهادی را می طلبد و باید برای تحقق آن باورهای مبتنی بر ایمنی را در زندگی حاکم و پیش بینی های لازم را برای ایمن سازی و رسیدن به ساختار هوشمند تقویت کنیم. وی با تاکید بر اینکه فناوری ها هم می تواند راهگشا باشد می افزاید: در حوزه اینترنت، بحث ایمن سازی یک ضرورت مهم است؛ از این رو در طراحی محصولات و کالاهایی که در آینده به وجود خواهند آمد، بشر باید در استفاده از فناوری ها، ایمنی را در دستور کار قرار دهد و این مقوله به یک گفتمان غالب تبدیل شود.