وزارت نفت برنامه ریزی و عملکرد مثبتی در حمایت از ساخت داخل و دور زدن تحریم ها دارد
قطار نفت روی ریل ساخت بار اول
مشعل صنعت نفت همواره در طول یک قرن اخیر در مسیر دانش های جدید و به روزرسانی تجهیزات و دستاوردهای صنعتی خود بوده است. الزام به ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، بخصوص در سال هایی که صنعت نفت با تحریم های همه جانبه و مستقیم مواجه بود، از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. روند تعاملی صنعت نفت با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و فناورانه، همسو با حمایت از ساخت داخل آغاز شده است. وزارت نفت به طور مشخص روند ساخت داخل و حمایت از سازندگان داخلی را از دهه ۸۰ شروع کرد و در این سال ها روند مهندسی معکوس و ارتقای دانش فنی از سوی کارفرمایان نفتی و پیمانکاران دنبال شد. امروز صنعت نفت شاهد بلوغ فناوری و رسیدن به نقطه کاربردی تجهیزات مورد نیاز خود است؛ هرچند که تا رسیدن به جایگاه مورد نظر مسیری طولانی در پیش دارد.
در موضوع ساخت داخل و استفاده از توانمندی داخلی طی سال های گذشته تاکنون وزارت نفت پیشتاز بوده و شرکت های زیرمجموعه، تمرکزی ویژه بر موضوع بومی سازی تجهیزات و ساخت بار اول دارند؛ اما نکته قابل توجه در این مسیر، حمایت دیگر سازمان های اجرایی مرتبط و معاونت فناوری ریاست جمهوری و انجمن های تخصصی است که همراهی خوبی در این زمینه داشته اند. می توان گفت که با توجه به پیگیری های جدی و عملیاتی دولت سیزدهم، نقشه راه مشخصی به وجود آمده و بی شک حرکت نفت به سمت سازندگان داخلی، در ریل درست و سازنده ای قرار گرفته است.
مشکلات قانونی ساخت بار اول برطرف شده است
آنچه از ابتدا به عنوان قوانین ساخت داخل یا ساخت بار اول تدوین شد، دارای اشکالات و محدودیت های اجرایی و قانونی بوده که طی سالیان متوالی و باتجربه ای که در همکاری مشترک شرکت های تخصصی و فناور با نفت وجود داشته، این اشکالات برطرف شده است. امروز بسیاری از مشکلات قانونی همکاری شرکت های فناوری و دانش بنیان برای ساخت داخل و ساخت بار اول حل شده و دستورعمل ساخت بار اول، راه را بدون هیچ محدودیتی برای همه سازندگان باز کرده است. آنچه امروز به عنوان وام و کمک هزینه، تضمین خرید محصول و ارائه خدمات تکمیلی به شرکت های متقاضی ارائه می شود، مهلت خوبی را به شرکت ها می دهد که با فراغ بال، فعالیت تخصصی خود را ادامه دهند.صنعت نفت طی سال های اخیر، پروژه اولیه ای را برای ساخت تجهیزات دهگانه تجهیزات مورد نیاز خود شروع کرد؛اما آن طور که مدیران می گویند، با آنکه نتایج قابل قبولی نداشته؛ اما درس آموخته هایی برای مدیران اجرایی و دست درکاران این پروژه داشته است. حالا هم قرار است در آینده نزدیک 14 مگا پروژه ساخت داخل با اعلام وزیر نفت معرفی و آغاز شود. موضوع ساخت بار اول آنقدر اهمیت دارد که وزارت نفت در این دوره کارگروه رفع موانع ساخت بار اول را تشکیل داد که در این کارگروه، پروژه ها و موضوعاتی که با مانع روبه رو شده اند، به صورت موردی بررسی می شوند و مصوبات آن مطابق با مصوبات وزیر، ابلاغ خواهد شد.
آغاز ساخت 14 قلم کالای راهبردی به ارزش یک میلیارد دلار؛ بزودی
بسیاری از کارشناسان و مسؤولان اجرایی معتقدند، امروز و با توجه به تجربیات چند ساله در مسیر ساخت داخل، قوانین بسیار زیاد است و بالغ بر هزار صفحه مقررات، دستورالعمل و رویه مرتبط با ساخت داخل وجود دارد و آنچه مورد نیاز است، فرهنگ سازی در این مسیر است تا فرهنگ استفاده از این قوانین و مصوبه ها و استفاده از تجهیزات داخلی در صنعت نفت و برای مدیران اجرایی جاری شود. محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران چندی قبل با اعلام این خبر که بزودی ساخت ۱۴ قلم کالای راهبردی به ارزش یک میلیارد دلار همسو با ۱۰ گروه کالای پیشین معرفی می شود، گفت: شرکت ملی نفت ایران در تولید تجهیزات و ساخت کالای بار اول، رتبه نخست را در کشور دارد و بالای ۳۰۰ میلیارد تومان و بیش از ۱۰ میلیون یورو، قرارداد امضا شده و حدود ۲ میلیارد دلار هم طرح برای بررسی آماده است که اینها ظرفیت های ارزشمندی است. چند قبل هم معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری از وزیر نفت، بابت کسب رتبه نخست در دوره سوم اجرای برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» قدردانی کرد. بر اساس این گزارش، وزارت نفت در صدر تولید کالاهای راهبردی و دانش بنیان کشور قرار گرفته است؛ اما در میان مجموعه های داخلی صنعت نفت هم مجتمع گاز پارس جنوبی در استفاده از اقلام راهبردی ساخت بار اول و همکاری با مجموعه های دانش بنیان در سطح وزارت نفت، مقام برتر را کسب کرده است.
70 درصد مجوزهای ساخت بار اول، مربوط به تجهیزات صنعت نفت است
سید حمزه حسنی، دبیر کارگروه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت وگو با «مشعل»، با اشاره به روندی که در گذشته در مسیر ساخت و تولید تجهیزات صنعتی و بومی سازی وجود داشته، گفت: در روند ساخت بار اول و بومی سازی، نیاز به دانش فنی و اختیارات قانونی داریم. در بسیاری از موارد ممکن است آن مجموعه دولتی، دانش فنی لازم را برای دسترسی به آن تجهیزات نداشته باشد و در عین حال قوانین ممکن است اجازه اقدام موثر را ندهد. به عنوان نمونه در ساخت بار اول ممکن است قیمت تمام شده محصول آماده شده، بالاتر از نمونه های وارداتی و خارجی باشد و آن مجموعه دولتی امکان خرید آن را نداشته باشد یا نتواند تضمین خرید اولیه را به آن شرکت بدهد و قانون دست مدیر مربوطه را بسته باشد. دبیر کارگروه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: بسیاری از مجموعه های متقاضی به منظور بومی سازی قطعات یدکی یا ساخت یک کمپرسور یا توربین زمان زیادی را صرف کنند و ممکن است در مسیر بوروکراسی اداری بمانند و متضرر شوند. در بسیاری از موارد شاهد بوده ایم که مراحل اداری و پیگیری های قانونی برای بومی سازی یک تجهیز مشخص تا 4 سال طول کشیده است. حسنی با بیان اینکه در این چهار سال و در روند بروکراتیکی که گاه برای یک امضا تا مقامات عالی کشور باید طی شود، یک مجموعه اجرایی تا 50 میلیون دلار متحمل خسارت می شود، گفت: این در حالی است که با ساخت به موقع آن کمپرسورها، هزینه ساخت در سه هفته اول تامین می شود و تا سالیان سال برای کشور ارزش افزوده ایجاد می کند. او با اشاره به اصلاح دیدگاه هایی که با توجه به تجربیات گذشته اتفاق افتاده است، گفت: با مجوزهایی که به معاونت علمی ریاست جمهوری داده شد، می توانیم از مدیران شجاعی که می خواهند بومی سازی کنند؛ اما دستشان را قانون های مختلف بسته است، حمایت کنیم. در این شرایط مجوزها، ارزیابی فنی و طراحی سناریوی مستقل و... مرتبط با پروژه را ما انجام می دهیم و در کنار مجموعه فناوری و دانش بنیان قرار می گیریم. در این شرایط اینکه محصول مورد نظر چطور و با چه قیمتی و با چه شرایطی خریداری شود و پیش پرداخت ها چطور پرداخت شوند و چندمرحله ای باشند را ما تعیین می کنیم.
دبیر کارگروه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می گوید: در حدود سه سال و اندی اخیر که این تغییرات مهم و ساختاری شروع شده تاکنون، بیش از 4 هزار میلیارد تومان مجوز ترک تشریفات از قانون مناقصات برای بومی سازی ساخت اقلام راهبردی و تحریمی اختصاص یافته است. حسنی با بیان اینکه 70 درصد این مجوزهای داده شده مرتبط با ساخت بار اول تجهیزات در صنعت نفت بوده، افزود: این مجموعه های فعال دانش بنیان خصوصی در تلاش برای تجهیزات مشخصی برای صنعت نفت و همکاری با مجموعه های مختلف بوده اند و تعدادشان نسبت به حوزه های نیرو و حمل ونقل ریلی و سایر بخش های صنعتی بسیاری بیشتر است. او افزود: ما با طیف وسیعی از شرکت های دانش بنیان از مجموعه های چند نفره و جوان تا شرکت های بزرگ مواجه هستیم و در مورد ساخت بار اول در صنعت نفت، از این مجموعه های با توان بالا استفاده می کنیم.
حسنی ادامه داد: میزان اعتبار اختصاص یافته برای ساخت بار اول در حوزه انرژی 500 میلیارد تومان و برای سایر حوزه های غیر انرژی تا 250 میلیارد تومان است. وزارت نفت در همین چند سال اخیر، بخصوص در دولت سیزدهم نشان داده است که با همه قوا پای کار برای ساخت داخل و ساخت بار اول است تا وابستگی به نیازمندی های استراتژی و راهبردی خود را به حداقل ممکن برساند. با توجه به اینکه صنعت نفت باید بدون توقف فعالیت کند و حتی یک ساعت توقف در تجهیزات و مجتمع ها می تواند خسارت قابل توجهی را به کشور وارد سازد، استفاده از تجهیزات استاندارد و مورد اعتماد از اهمیت زیادی برخوردار بوده و از همین نقطه است که می توان عملکرد وزارت نفت را در ریسک تست و به کارگیری تجهیزات ساخت داخل ارزیابی کرد. این اعتماد و احساس تعلق به نخبگان و متخصصان داخلی، یک روزه به وجود نیامده و امید است با حمایت همه جانبه ای که وجود دارد، گام های بزرگ تری در این زمینه برداشته شود.