صنعت پتروشیمی دو بال اعتماد و حمایت از دانش بنیان ها را تقویت می کند
مسیر تحقق دیپلماسی فناوری
مشعل صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بزرگترین صنایع ارزآور کشور در سال های اخیر تبدیل به حامی بزرگ شرکت های دانش بنیان شده و در نتیجه همکاری با مجموعه های دانش بنیان و فناور سهم تولیدات داخلی و تکمیل زنجیره ارز و کاهش خام فروشی بیشتر شده است. این صنعت به عنوان مجموعه ای که برای ادامه فعالیت و تولید و حضور در بازارهای جهانی نیاز به آخرین فناوری های روزآمد دنیا دارد و با اینکه در سال های اخیر با محدودیت های اقتصادی و تحریمی رو به رو بوده؛ توانسته است بخش زیادی از نیاز خود را به کمک دانش بنیان ها تامین کند.
نامگذاری 1401 به عنوان سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» فرصتی بود تا صنایع مختلف از جمله صنعت پتروشیمی، عملکرد خود در حوزه دانش بنیان و ارتباط با مجموعه های فناور را سازماندهی کرده و افزایش دهند و حالا در شروع سال جدید و یک سال برنامه ریزی فشرده در این حوزه، مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفته است: برنامه ها و اقدام های بسیار خیره کننده ای که سال پیش در حوزه دانش بنیان، در صنعت پتروشیمی به ثبت رسید، امسال استمرار می یابد و از همکاران خود تقاضا دارم اقدام های نوآورانه و دستاوردهای دانش بنیانی را که پارسال به یمن نام گذاری سال با عنوان سال دانش بنیان در حوزه صنعت پتروشیمی به آن دست یافته اند، منتشر کنند تا اثرگذاری نام سال پیش بر این صنعت هرچه بیشتر شناخته شود.
بازار ۲.۵ میلیارد دلاری در صنعت پتروشیمی برای دانش بنیان ها
می توان گفت که صنعت پتروشیمی به عنوان صنعتی پیشرو از حداقل یک دهه قبل در ارتباط با مجموعه های فناور و دانش بنیان بوده است و آنچه امروز به عنوان دستاوردهای صنعت پتروشیمی در حوزه بومی سازی کاتالیست های راهبردی و صادرات آنها به دست آمده حاصل همین همکاری ها بوده است. حالا حسن عباسزاده، مدیر برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به واردات حدود ۲.۵ میلیارد دلاری کالا، تجهیزات و مواد شیمیایی مورد نیاز صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: فرصتی بسیار مطلوب برای ورود شرکت های دانش بنیان برای جلوگیری از خروج این مقدار ارز فراهم شده است.
وی افزود: سیاست کلان دانش بنیان را باید به نحوی در ارکان و بدنه صنعت پتروشیمی جای گذاری کنیم که تا سالیان متمادی به آن توجه شود و امیدواریم اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی تحت مدیریت وزیر نفت روزآمد شود تا موضوعات مرتبط با حمایت از دانش بنیان ها که در آن آورده شده، هر چه زودتر تبیین شود. از نگاه ما راهبرد کلان تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی، موضوع دانش بنیان در فرایندها و کالا و تجهیزات را به همراه دارد. او تصریح کرد: در سال 1400 حدود ۲.۵ میلیارد دلار صرف واردات کالا، تجهیزات و مواد شیمیایی مورد نیاز این صنعت شده که حدود ۴۰۰ میلیون دلار آن برای طرح های پتروشیمی و حدود ۱.۵ میلیارد دلار برای مجتمع های پتروشیمی بوده است. بنابراین فرصت بسیار خوبی برای شرکت های دانش بنیان وجود دارد و شرکت های پتروشیمی از جلوگیری از خروج این ارز از کشور و استفاده آن در داخل استقبال می کنند و در سیاست های ارزی سال جدید نیز به این موضوع توجه شده است.
ادامه حمایت و همراهی با دانش بنیان ها
مجموعه پتروشیمی در یک سال اخیر تلاش زیادی را برای افزایش همکاری و حمایت بیشتر از مجموعه های دانش بنیان داشته است؛ چرا که منفعت این همکاری به طور مستقیم به این صنعت برمی گردد. برگزاری نشست های مشترک، همایش های معرفی شرکت های فعال، انجام پروژه های مشترک، حمایت های مالی و ارائه وام و رفع بسیاری از موانع اداری و حقوقی از جمله اقدامات صنعت پتروشیمی برای همکاری با دانش بنیان ها بوده است. همچنین در روزهای پایانی 1401 قرارداد عاملیت بند (ه) تبصره ۱۸ میان مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و حمید حیدری، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت با هدف حمایت حداکثری از شرکت های دانش بنیان امضا شد. حیدری در این مراسم اعلام کرد که 37 درصد سهام این صندوق مربوط به صنعت پتروشیمی است و بیش از 50 درصد قطعاتی که ارائه شده، به طور مستقیم برای صنعت پتروشیمی بوده است. مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت ادامه داد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت پیشرو در اجرای بند (ه) تبصره ۱۸ است و حاکمیت و قانونگذار در تبصره 18 قانون بودجه برای توسعه اشتغال و حمایت از شرکت های دانش بنیان و ساخت بار اول ظرفیت های بسیار خوبی را فراهم کرده است.
دانش بنیان با پتروشیمی در مسیر عزت کشور
شاید تا یک دهه قبل میزان اعتماد و تمایل به همکاری شرکت های پتروشیمی که بسیاری از آنها دیگر کاملا خصوصی شده اند، با شرکت های پژوهش و فناوری و دانش بنیان بسیار محدود بود. حضور شرکت های خارجی و سهولت دسترسی به دانش فنی و تجهیزات آنها نیز دلیل مهم دیگری برای توجه نکردن به توان داخلی بود. پس از تحریم های همه جانبه آمریکا و کشورهای اروپایی، بخصوص تحریم مستقیم صنعت پتروشیمی شرایط دسترسی به دانش فنی و تجهیزات و ماشین آلات و حتی شیوه های تامین مالی سخت شد و به همین دلیل شرکت های پتروشیمی به دنبال روش ها و شیوه هایی برای تامین نیازهای خود رفتند. اینجا بود که نیاز داخلی و توان داخلی هم مسیر یکدیگر قرار گرفتند و پس از تست بسیاری از محصولات ساخت داخل در مجتمع های روند اعتماد به تولید داخل افزایش یافت. در حال حاضر بخش زیادی از کاتالیست های پتروشیمی این صنعت در داخل کشور تامین می شود و حجم قابل توجهی از واردات کاتالیست های کاربردی و پر مصرف این صنعت کاسته شده و از خروج ارز جلوگیری می شود. چندی قبل وحیدرضازیدی فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری اعلام کرد که همه کاتالیست های صنعت پتروشیمی به غیر از ۱۵ درصد آن داخلی سازی شده و مقدار مصرف کاتالیست بومی شده سالانه ۳۵ هزار تن با ارزش یکهزار و ۱۲۰ میلیون دلار است. در عین حال بسیاری از مجموعه های پیشرو در حوزه فناوری در کنار ساخت و تولید مواد اولیه و تجهیزات صنایع پتروشیمی به دنبال دستیابی به دانش فنی مورد نیاز صنعت پتروشیمی هم رفته اند. چندی قبل مجید دفتری، مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با اشاره به اینکه پژوهش و فناوری مانند چرخ دنده ای تمام بخش ها را در کشور به حرکت درمی آورد، بیان کرد: استفاده از دانش فنی ایرانی 30 تا 45 درصد کاهش قیمت تمام شده واحد صنعتی را به همراه دارد. در حال حاضر صنعت پتروشیمی و مجموعه های فناور فعال در آن پرتعدادترین دانش های فرایندی صنعت پتروشیمی از جمله متانول، پلی پروپیلن، متانول، آمونیاک و تبدیل متانول به پروپیلین و ... را به دست آورده و ثبت کرده اند و قراردادهای دانش فنی شرکت های پتروشیمی با مجموعه های فناور و دانش بنیان به شکلی پرتعداد در 1402 ادامه دارد. می توان گفت پس از توجه و تاکید مقام معظم رهبری بر حرکت علمی و حرکت به سمت دانش بنیان شدن صنایع از جمله صنعت نفت و پتروشیمی و صدور بیانیه گام دوم که بر اساس آن دانش، آشکارترین وسیله عزت و قدرت یک کشور است، حرکت در مسیر دانش بنیان شدن صنعت تسهیل شده است. در عین حال می توان گفت که دولت سیزدهم و صنعت نفت، بخصوص صنعت پتروشیمی در اجرا و تحقق «دیپلماسی فناوری» موفق عمل کرده است. آنچه امروز در به کارگیری فناوری و دانش بنیان ها در صنایع داخلی و صادرات انواع کاتالیست و محصولات پتروشیمی و دانش فنی شاهد هستیم، گویای این موفقیت بوده که تازه اول راه است.