رئیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز :
قرارداد دانش بنیان ها به حاشیه امن نیاز دارد
مشعل در دنیای امروز که صنایع بزرگ دنیا حرکت و خیزی پرشتاب را به سمت فناوری و دانش روز برداشته اند، لازم است صنعت نفت ایران هم سهم بیشتری را از بازارهای جدید و پیشرفته داشته باشد. بازارهای جهانی در سال های اخیر، همکاری نزدیک و بلند مدتی را با حوزه های فناوری و دانش بنیان در نظر گرفته اند؛ چرا که می دانند آینده بازارها متعلق به این حوزه است. در ایران هم با توانمندی های فناورانه بی نظیری که شرکت های دانش بنیان ایجاد کرده اند، ارزش افزوده قابل توجهی به دست آمده که تمایل به این همکاری را بیشتر و بیشتر می کند. با این حال هنوز حرکت مجموعه های دانش بنیان در مسیر رشد است و زمینه های لازم برای اثرگذاری و فعالیت بیشتر آنها هنوز به مرحله رضایت بخشی نرسیده و موانع زیادی در این مسیر وجود دارد.
محمد اسماعیل کفایتی، رئیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز به عنوان یکی از مهم ترین بخش هایی که با مجموعه های دانش بنیان و فناور در ارتباط بوده، آشنایی بیشتری با چالش ها و محدودیت های کاری مجموعه های دانش بنیان دارد. به همین دلیل نیز در پایان سال 1401 که به نام دانش بنیان ها مزین شده بود، با او درباره این چالش ها گفت وگویی انجام شده که می خوانید.
عملکردهای انجام شده در حوزه دانش بنیان ها، بویژه پس از پایان سالی که به نام دانش بنیان ها نامگذاری شده بود، با دقت درحال ارزیابی است. این گفته محمد اسماعیل کفایتی است که در ادامه نیز گفت: روند فعال شدن و توجه وحضور مجموعه های دانش بنیان در صنعت نفت قابل توجه و امیدوار کننده است؛ اما هنوز با آنچه مد نظر ماست، فاصله دارد.
تغییر رویکرد خام فروشی در همکاری با دانش بنیان ها
رئیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز اظهار کرد: تعداد شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت چندبرابر شده، به طوری که تعداد شرکت های دانش بنیانی که وارد AVL (نظام رتبه بندی) در این صنعت شده اند، از یکصد و اندی به بیش از 500 مورد رسیده و این افزایش حضور و همکاری، فرصت خوبی برای صنعت نفت است. در عین حال، میزان قراردادها و کیفیت آنها بهتر و متفاوت شده که امیدواری بیشتری را برای شرکت ها به همراه دارد. کفایتی با بیان اینکه حرکت بزرگی که درحوزه شرکت های دانش بنیان درسال 1401 و درکل کشور بویژه صنعت نفت رخ داده، ارزشمند است،تصریح کرد: هرچند در این مسیر، مشکلات و ایراداتی وجود دارد؛ اما این روند باید به چشم یک شروع خوب و ادامه دار دیده شود. خوشبختانه تغییر نگاه خوبی در مورد همکاری با مجموعه های فناور و دانش بنیان ایجاد شده و بخش زیادی از صنایع به این نتیجه رسیده اند که روش های پیشین، دیگر در بازارهای کنونی جوابگو نیست و حتی ممکن است مشکلاتی هم برای صنعت نفت ایجادکنند؛ همانطور که صنعت نفت قبول کرده که باید رویکرد خام فروشی کنار گذاشته و زنجیره ارزش به شکل واقعی و عملیاتی، اجرایی شود.
رئیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز با تاکید بر اینکه این تغییر نگاه و روند اتفاق نمی افتد، مگر اینکه موضوع «نوآوری باز» (Open innovation) در دستور کار قرار بگیرد، در توضیح بیشتر این مطلب گفت: موضوع نوآوری باز از سال 2003 شروع شده و در دنیا دیگر لازم نیست تعداد پژوهشگاه و مراکز فناوری را زیاد و نیروی انسانی را در آن سرازیر کنیم. در این روش، از تعداد کمتر نفرات با بیشترین تمرکز روی قراردادها و زیرساخت ها استفاده می شود. برای این شیوه زیرساخت هایی در صنعت نفت لازم داریم و باید در حوزه مالکیت فکری، قراردادها و حوزه های حقوقی و مالی، تغییراتی اساسی ایجاد شود. در این فضا شرکت های فناور و دانش بنیان، بدون شک اثرگذاری بیشتری خواهند داشت.
وی با بیان اینکه ظرفیت مهندسی و تعداد دانش آموختگان کشورمان قابل توجه و از آن طرف «بیکاری» یکی از تهدیدهای مهم صنعت و اقتصاد کشور است، گفت: بدون شک، ظرفیت های دولتی وخصوصی به تنهایی جوابگوی این تعداد تحصیلکرده و بیکاری آنها نیست و باید از ظرفیت استارت آپ و کارآفرینی برای اشتغال استفاده کنیم.
تصویر روشنی از دانش بنیان ها در نفت وجود ندارد
کفایتی با اشاره به بررسی و ارزیابی موردی بسیاری از مشکلات استارت آپ ها و مجموعه های دانش بنیان در پارک فناوری، گفت: هنوز بسیاری از مناقصه ها و قراردادهایی که بین این مجموعه ها با بخش های دولتی و خصوصی منعقد می شود، محدودیت دارند. درعین حال شرکت های دانش بنیان و فناور هم ممکن است ادعا یا توافقی کرده باشند که نتوانسته اند آن را محقق سازند و سبب ایجادحافظه منفی و بی اعتمادی به دانش بنیان ها شده باشد. او افزود: یکی از اقدامات پارک فناوری این است که نیازها و موضوعات چالش برانگیز در میان دانش بنیان ها را ارزیابی و بررسی کرده و در این مسیر از مشورت مجموعه های دانش بنیان کمک می گیرد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت های دانش بنیان متوجه شده اند که اگر موضوعاتشان را از طریق پارک دنبال کنند، نتیجه بهتری دریافت خواهند کرد.
او با اشاره به تجربیات خوبی که در جریان همکاری با دانش بنیان ها در پروژه احیای چاه های کم بازده صنعت نفت به دست آمده است، گفت: در این پروژه به همگرایی خوبی در میان ارکان مختلف رسیده ایم و این همگرایی اثرگذار بوده است.
کفایتی تاکید دارد که هنوز وقتی از مسأله دانش بنیان شدن صنعت نفت حرف می زنیم، تصویر درستی از آن در زیر مجموعه های اجرایی وجود ندارد، گفت: آنچه در ایران و صنعت نفت رخ داده، در مقایسه با مجموعه های بزرگ دنیا همچون آرامکو قابل مقایسه نیست و هنوز راه زیادی داریم.
به نظر می رسد، لازم است شرکت های بزرگ صنعت نفت، مثل شرکت ملی گاز یا پتروشیمی، باید خودشان پیشتاز و متقاضی فناوری شوند و آن فناوری را به نام خود ثبت کنند. درکشورهای پیشرفته، صنایع بزرگ، چنین روندی را پیش گرفته اند، به طوری که شرکت های بزرگ با حمایت از فناوری، در نهایت آن فناوری را به نام همان شرکت ثبت می کند.
فعالیت بخش قابل توجه شرکت های دانش بنیان در IT
رئیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز با تاکید بر اینکه بزرگترین تهدید صنعت نفت، بخصوص بخش های تولیدی تامین تجهیزات و مواد است، گفت: متاسفانه در همه این سال ها سیستم تعویضی در صنعت نفت حاکم بوده و لازم است به سمت تعمیر و نگهداری پیش برویم. در این شرایط می توان مجموعه هایی را ایجاد کرد که قطعات و نیازهای آن بخش را شناسایی کنند تا موقعیت مناسب و ماندگاری برای فعالیت شرکت های فناوری و دانش بنیان فراهم شود؛ البته تاکنون بخش قابل توجهی از شرکت های دانش بنیان در بخش IT و نرم افزارها فعال بوده اند و ورود به حوزه های سخت افزاری و تامین و تولید تجهیزات برای این شرکت ها و کارفرمایان ریسک بالایی دارد و لازم است زیرساخت و قوانین به نفع دانش بنیان ها تغییر کند.
کفایتی با اشاره به سابقه فعالیت های مجموعه های دانش بنیان گفت: لازم است همکاری با شرکت های دانش بنیان و مجموعه های فناور، جدا از سلیقه و تغییرات کلی در کشور شکل بگیرد و حاشیه امنی برای قراردادها و سرمایه گذاری و مالکیت فکری آنها فراهم شود. فکر می کنم که اگر این موارد رعایت شود، عملکرد دانش بنیان ها مستقل از مسائل مدیریتی و سیاسی با اعتمادسازی دوجانبه پیش خواهد رفت.
به نظر می رسد تاکنون زمینه های لازم اجرایی، اداری و حقوقی برای همکاری با مجموعه های دانش بنیان و فناور تسهیل شده و بخش قابل توجهی از این شرکت ها در ارتباط با صنعت نفت توانسته اند نیازها و محدودیت ها را برطرف کرده و در دور زدن تحریم ها کمک شایانی داشته باشند.