نگاهی به دو باشگاه قدیمی نفت در مسجد سلیمان
بی بی یان و ایران میزبان تحولات نفتی
یونس صادقی درتحولات تاریخی- اجتماعی شهر مسجد سلیمان دو باشگاه «بی بی یان» و «ایران» متعلق به شرکت ملی نفت ایران نقش مهمی ایفا کردند و بسیاری از رخدادهای تاریخی این شهر را در دل خود رقم زدند. از نمونه های بارز آن می توان به ورود هیئت مدیره موقت شرکت ملی نفت پس از ملی شدن صنعت نفت به باشگاه ایران و نطق سیدحسین مکی در این مکان اشاره کرد. اساسنامه این دو باشگاه در آذرماه 1351، از سوی ناصر شریف رازی «رئیس کل عملیات غیر صنعتی در حوزه قرارداد»، تدوین و تصویب شد که در آن هدف از تشکیل این دو باشگاه را فراهم کردن وسایل تفریحی، ورزشی و فرهنگی برای اعضای شرکت ملی نفت ایران ذکر کرده بودند. در حال حاضر اساسنامه این دو باشگاه به عنوان سند تاریخی در اختیار موزه نفت قرار گرفته و از آن نگهداری می شود.
عضویت در باشگاه ایران به چهار صورت رسمی، افتخاری، عضویت وابسته و عضویت موقت و با پرداخت حق عضویت انجام می گرفت. عضویت رسمی باشگاه منحصر به کارمندان شرکت ملی نفت ایران در حوزه قرارداد و شرکت های عامل نفت بود، در صورتی که در عضویت افتخاری صاحب منصبان عالی رتبه لشکری و کشوری و فرزندان اعضا می توانستند عضو باشند؛ البته محدویت سنی برای فرزندان اعضا تا 21 سال وجود داشت. عضویت وابسته تنها به کارمندان شرکت های وابسته و کارمندان بازنشسته و روسای ادارات دولتی، افسران ارشد نیروهای انتظامی ارتش ایران که مقیم محل مربوط بودند، داده می شد. عضویت موقت هم مخصوص کارمندان شرکت ملی نفت و شرکت های عامل بود که برای مدتی کمتر از 6 ماه در این ناحیه انجام وظیفه می کردند. در اساسنامه باشگاه بی بی یان دو نوع عضویت رسمی و افتخاری به چشم می خورد. عضویت رسمی باشگاه منحصر به کارگران شرکت ملی نفت ایران در حوزه قرارداد و شرکت های عامل نفت بود. عضویت افتخاری هم شامل همسران و فرزندان اعضا می شد. در تبصره یک اساسنامه عضویت رسمی باشگاه بی بی یان آمده « هر عضو رسمی که موقتا برای مدت بیش از چهارماه و کمتر از یک سال از مرخصی استفاده کند یا به مأموریت خارج اعزام شود، از پرداخت حق عضویت ماهانه برای آن مدت معاف خواهد بود، مشروط بر اینکه باشگاه را از مدت مرخصی یا مأموریت خود مطلع کند و خانواده او در این مدت از باشگاه استفاده نکنند.»
اداره امور باشگاه
اداره امور باشگاه به عهده هیئت مدیره ای متشکل از هفت نفر (رئیس، نائب رئیس و پنج نفر اعضای هیئت مدیره) بود. رئیس افتخاری باشگاه به پیشنهاد خدمات اجتماعی و تأیید ریاست منطقه منصوب می شد. اعضای باشگاه در مجمع همگانی سالانه چهار نفر به صورت عضو اصلی و 2 نفر عضو علی البدل برای مدت یک سال انتخاب می شدند.
وظایف هیئت مدیره
وظایف هیئت مدیره عبارت است از اداره کردن امورداخلی باشگاه از راه تصمیم گیری ها در نشست هیئت مدیره باشگاه بود. تصمیم گیری درباره نحوه ارائه بهترین روش برای فعالیت های باشگاه، رسیدگی دقیق به امور مالی و تنظیم برنامه های فصلی و سالیانه، همچنین تنظیم بودجه باشگاه و تصمیم های اجرایی مفاد این اساسنامه است که نباید با مصالح و روش های شرکت مغایر باشد.
مجمع عمومی سالیانه و مجمع عمومی فوق العاده
مجمع عمومی سالیانه اعضا سالی یک بار در آذرماه تشکیل می شد. تاریخ انعقاد جلسه با ذکر روز و ساعت از سوی هیئت مدیره تعیین و از سوی دبیر باشگاه لااقل 21 روز قبل روی تابلو آگهی باشگاه به اطلاع اعضا می رسید. فقط اعضای رسمی حق شرکت در مجمع عمومی سالیانه و فوق العاده را داشتند.
کنگره هیئت مدیره باشگاه ها
کنگره هیئت مدیره باشگاه ها با شرکت رئیس و نایب رئیس هیئت مدیره باشگاه ها تشکیل می شد. رئیس کنگره از میان روسای هیئت مدیره باشگاه ها به وسیله اعضای حاضر در جلسه برای همان جلسه انتخاب می شد. دبیرخانه کنگره اداره خدمات اجتماعی در آبادان بود. چنانچه رئیس اداره خدمات اجتماعی حضور شخص ثالثی را به عنوان مشاور، لازم تشخیص می داد، برای حضور در جلسه دعوت می شد، اما حق رأی نداشت. وظایف کنگره عبارت بود از رسیدگی به موضوعاتی که به طور عموم شامل اساسنامه و روش اداره باشگاه ها بود.
مسئولیت های انضباطی
هرگاه عضوی اعم از رسمی، وابسته، موقت و افتخاری مخل نظم باشگاه یا آسایش اعضا می شد یا برخلاف مقررات و یا مصالح شرکت ملی نفت اقدامی به عمل می آورد، دبیر باشگاه یا قائم مقام به فرد خاطی اخطار می داد که باشگاه را ترک کند. دبیر باشگاه موضوع را در نخستین نشست هیئت مدیره که می باید حداکثر تا پانزده روز پس از اخطار به عضو تشکیل می شد، مطرح و عضو خاطی را برای ادای توضیح به جلسه دعوت می کرد. هرگاه فرد خاطی پس از رسیدگی کامل مقصر شناخته می شد، هیئت مدیره او را یک سال معلق می کرد. همسر و فرزندان عضو معلق در مدت تعلیق حق استفاده از باشگاه را داشتند مشروط به اینکه عضو معلق، حق عضویت مدت تعلیق را پرداخته باشد.
سند تاریخی
قرارداد دارسی یا امتیازنامه دارسی قراردادی است که ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۹۰۱ با دولت ایران امضا کرد و بر اساس آن به مدت 60 سال حق انحصاری برای جست و جو و بهره برداری از نفت - گاز طبیعی -آسفالت و اوزوکریت را دریافت کرد
دومین نمايشگاه مدیریت مرکز اسناد نفت در آستانه گشایش
دومین نمايشگاه دائمي مدیریت مرکز اسناد و موزه های صنعت نفت به زودی در مجتمع رفاهي كاركنان صنعت نفت در محمودآباد (استان مازندران) گشایش می یابد. در نمايشگاه دائمي مديريت مركز اسناد و موزه های صنعت نفت در مجتمع رفاهي كاركنان صنعت نفت محمودآباد، اشیا، اسناد و تصاویر تاریخی به نمایش در می آیند. بازدیدکنندگان در بخش اسناد می توانند نظاره گر اسنادی همانند هشت برگ اسناد قرارداد دارسي، اسناد 1933، سند چراغ پيرزن، اسناد پرسنلي كاركنان نفت، سند ثبت شده اكتشاف سراجه قم در گينتس و ... در بخش اشیا، منتخبی از مستندات پنج موزه فعال مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت و در بخش تصاویر بیش از یکصد عکس تاریخی را تماشا کنند. هدف از ایجاد نمایشگاه دائمی اين مديريت، تبيين فعالیت مدیریت موزه ها و معرفي آن به همکاران وزارت نفت و خانواده های آنهاست.
توربین بخار مجهز به شیر اطمینان
توربین ها دستگاه هایی هستند که از برخورد بخار آب، آب وگاز که دارای انرژی جنبشی است با تیغه یا پره هایی که در محیط یک چرخ دوار قرار گرفته اند، حرکت دورانی ایجاد می کند. توربین بخار آب قدیمی ترین توربین ها در صنعت نفت جنوب هستند. توربین بخار یک محرک اولیه است که نیروی حرارتی بخار را به طور مستقیم به انرژی مکانیکی از نوع دورانی (چرخشی) تبدیل می کند (حرارت و کار مکانیکی دوشکل از انرژی هستند که به یکدیگر قابل تبدیل هستند). نمونه ای از این توربین ساخت ژنرال الکتریک آمریکا در موزه کارآموزان آبادان موجود است که برای آموزش فشار گشتاور در کارگاه پمپ و درسال دوم آموزشی کارآموزان استفاده می شده است. موزه کارآموزان آبادان از اتاق هاي پنجگانه، محوطه آموزشگاه و كارگاه هاي آموزشي، موتورهاي درون سوز، لوله و مبدل، مقدماتي يا پايه، نجاري، ابزار دقيق، تراشكاري و فلزكاري تشکیل شده است. قدمت آموزشگاه حرفه اي آبادان به سال ۱۳۱۲ خورشيدي (۱۹۳۳ ميلادي) برمي گردد.
نان کسی را نبریده ام (بخش پنجم)
ببینید کسی که مأمور پاکسازی بود، همان شخصی بود که قبلا بود، او هم آدم فرهیخته ای بود و عده ای هم همراهش بودند. به نظرم کسی را اخراج و پاکسازی نکردم و اکثر قریب به اتفاق آدم هایی که پاکسازی شدند، آدم های سیاسی بودند یا با رژیم گذشته مراودات داشتند، ولی کسی با تکنوکرات ها کاری نداشت، چون بالاخره نفت یک مسئله سیاسی داشت و آدم های آنجا شاید مثلا چند ده نفر اخراج و پاکسازی شده باشند؛ ولی خب آنها سروصدایشان خیلی بلند است. یعنی اگر یک نفر دو نفر و پنج نفر اخراج شده باشند، می گویند 300 نفر یا 500 نفر اخراج شدند. عده ای هم خودشان از تشکیلات نفت رفتند، الان پرونده ها هست، آن کسی هم که اینها را پاکسازی کرده، هست. از او بپرسید چه تعداد آدم را به دلیل کارمند بودن یا تکنیکی بودن یا چیز دیگر پاکسازی کرده است.
در مورد کسانی که به احزابی مانند حزب توده وابستگی داشتند، بیشتر دادگاه های انقلاب موضوع را دنبال می کردند. حتی وقتی که شنیدم فلانی و فلانی و فلانی که توده ای بودند و امثال اینها بعد از انقلاب وضع شان خیلی بد است، همه کسانی را که قبل از انقلاب زندانی بودند، در جاهای مختلف وزارت نفت جا دادم. الان آنها رشد کرده اند و خودشان هم به رحمت خدا رفته اند. قانون یک روحی دارد و آن این است که اگر عامل انسانی به قدرت سیاسی ضربه نزند، شما رعایتش را بکنید. از این کارها تا بخواهید من کرده ام. تا جایی که می دانم، در طول عمرم به قول معروف نان کسی را نبریده ام، ابدا. هرگز کسی را اخراج نکردم. چرا در وزارت پست وتلگرام گفتم که اگر کسی می خواهد برود، من یک تلفن خارج از مرز به او می دهم و هر کس خودش خواست برود.
ببینید عده ای می خواستند با این کار تسویه حساب کنند. مثلا این گروه رفته و گروه دیگری جای آن آمده بود. این حرف ها که آنها با شاه بودند و این یکی با امام بوده، همه برای تسویه حساب بوده است. اما من یکی واقعه ای را برای شما تعریف می کنم که این برای من همیشه الگو و درست بوده است. بالاخره میان روحانیان خدای ناکرده آدم های نامعلومی هم بودند. یک روز آقای ری شهری خدمت حضرت امام (ره)رفت و گفت: «تعدادی از اینها آدم های فاسدی هستند، با آنها چه کار کنیم؟» امام (ره) می فرمایند:
«آقای ری شهری، یکی با ریشش نان می خورد، یکی با آوازش نان می خورد، یکی با سرگرم کردن مردم نان می خورد. با اینها کاری نداشته باشید. اگر بین اینها آدم های سیاسی بود، دنبال آنها بروید. ما که با ملت و مردم و روش های زندگی آنان کاری نداریم.»
ممکن است حالا هم کسانی باشند و بگویند این روش غلط است. ولی درگیری با روش هزینه زیادی دارد و ملاحظه هم می کنید که درگیری با روش ها خیلی سنگین است و گرفتاری ایجاد می کند.
همان روز اول که من وزیر نفت شدم، رئیس برنامه ریزی شرکت ملی نفت پیش من آمد.
ادامه دارد...
تاریخ شفاهی وزرای نفت ایران؛
سید محمد غرضی