حکمت های علوی؛ گذشت و چشم پوشى از لغزش زيردستان
حضرت عبد العظيم (ع) فرمود: به امام جواد (ع) گفتم: اى پسر پيامبر خدا! از پدرانت حديثى براى من روايت فرما .فرمود: «پدرم، از جدم، از پدرانش نقل كرد كه امير مؤمنان (ع) فرمود: كسى كه با گذشت از زيردستان خشنود شود، سلامت، از بالادست روزى اش مى شود.»
شرح حدیت:
اين حديث به يك سنت و قانون الهى در باره گذشت و چشم پوشى از لغزش زيردستان اشاره دارد و براى توضيح بیشتر اين نكات قابل توجه است:
- حديثِ ياد شده، ريشه در آيه: وَ لْيَعْفُواْ وَلْيَصْفَحُواْ أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ؛[۲]بايد بگذرند و چشم پوشى كنند . آيا دوست نداريد كه خداوند شما را بيامرزد و گذشت از لغزش ديگران را موجب آمرزش و مغفرت الهى دانسته است.
- در نظام آفرينش، نتيجه گذشت از لغزش زيردستان، برخوردارى از گذشت بالادستان است.
- چشم پوشى از لغزش زيردستان، يك خصلت ارزشمند الهى است.
- آسان گرفتن بر ديگران، در واقع، آسان گرفتن بر خود و سختگيرى بر آنان، سخت گرفتن بر خويش است.
- گذشت، يكى از رازهاى شادكامى و موفقيت در زندگى است.
- گذشت، يكى از خصلت هاى ارزنده مديريتى است.
عطر ماندگار: از بیانات رهبر معظم انقلاب
چمران سرباز اسلام
اولا این شهید(دکتر چمران) یک دانشمند بود؛ یک فرد برجسته و بسیار خوش استعداد بود. خود ایشان براى من تعریف می کرد که در آن دانشگاهى که در کشور ایالات متحده آمریکا مشغول درس هاى سطوح عالى بوده، آنطور که به ذهنم هست ایشان یکى از دو نفر برترین آن دانشگاه و آن بخش و آن رشته محسوب می شده، تعریف می کرد برخورد اساتید را با خودش و پیشرفتش در کارهاى علمى را. یک دانشمند تمام عیار بود. آن وقت سطح ایمان عاشقانه این دانشمند آنچنان بود که نام و نان و مقام و عنوان و آینده دنیایی به ظاهر عاقلانه را رها کرد و رفت در کنار جناب امام موساى صدر در لبنان و مشغول فعالیت هاى جهادى شد؛ آن هم در برهه اى که لبنان یکى از تلخ ترین و خطرناک ترین دوران هاى حیات خودش را می گذرانید. ما اینجا در سال 57 می شنیدیم خبرهاى لبنان را. خیابان هاى بیروت سنگربندى شده بود، تحریک صهیونیست ها بود، یک عده هم از داخل لبنان کمک می کردند، یک وضعیت عجیب و گریه آورى در آنجا حاکم بود و صحنه هم بسیار شلوغ و مخلوط بود..
درس هایی از ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)
عفاف و پاکدامنی
حضرت زهرا (س) الگویی است به تمام معنا برای عفاف و حجاب و پاکدامنی، چرا که در هر حالتی به عفت وحجاب پایبند بود و نمونه های آن بسیار است، مثلاروزی مرد نابینایی پس از اجازه به خانه حضرت فاطمه(س) آمد، پیامبر(ص) در آنجا حاضر بود، فاطمه(س) خود را از آن نابینا پوشانید و از او فاصله گرفت، پیامبر(ص) به او فرمود: چرا از مرد نابینا فاصله گرفتی، با این که او تو را نمی بیند؟ فاطمه(س) پاسخ داد: او اگر مرا نمی بیند، من که او را می بینم، وانگهی او بوی مرا استشمام می کند. رسول خدا(ص) به نشانه تصدیق گفتار فاطمه(س)، خطاب به او فرمود: أَشْهَدُ اَنّکِ بَضْعَةٌ مِنّی؛ گواهی می دهم که تو پاره تن من هستی.
کفو و همتا بودن
یکی از اصول اساسی و رازهای موفقیت ازدواج، کفو و همتا بودن دختر و پسر با هم است، زیرا تنها در صورت همتا و هم شأن بودن دو زوج است که درک متقابل آنان از یکدیگر امکان پذیر است.
برخی تصور می کنند کفویت تنها به شرایط ظاهری از قبیل مسائل نژادی و یا وضعیت مادی و رفاهی بستگی دارد، در صورتی که چنین نیست، بلکه همتایی و همسویی آرمان ها، خواست ها و تمایلات روحی و روانی افراد، میزان آگاهی های علمی و دینی و میزان تعهد عملی به مکتب و مذهب، و ارزش نهادن به ویژگی های اخلاقی و فرهنگی است.
اگر مسئله همتایی نبود، بدون تردید دختران زیبایی در مدینه بودند که از ازدواج باحضرت علی(ع) خرسند می شدند. اما او حتی از آنان خواستگاری هم نکرد و برای حضرت فاطمه (س)نیز خواستگاران فراوانی بودند اما حضرت فاطمه(س) و پیامبر(ص) به این وصلت ها راضی نشدند تنها حضرت فاطمه (س)و روح والای او بود که زیبایی ها و شکوه معنوی حضرت علی (ع) را درک می کرد. در این مورد پیامبر اکرم (ص) فرمودند: اگر خدا علی را نمی آفرید، برای فاطمه کفو و همتایی وجود نداشت.
تقسیم کار
یکی از مسائل مهم در هر خانواده، چگونگی تقسیم کار بین زن و شوهر و تعیین محدوده وظیفه و مسئولیت هر کدام از آنهاست. این مسئله آنقدر با اهمیت است که حتی حضرت علی(ع) وحضرت زهرا (س) نیز نزد رسول خدا(ص) آمدند و از ایشان خواستند تا کارها را میان آنها تقسیم کند و حدود مسئولیت هر یک را معین سازد. پیامبربا درایت ویژه خود و بر اساس آموزه های الهی در تقسیم بندی بسیار زیبایی، کارهای درون خانه را به حضرت زهرا (س) و کارهای بیرون خانه را به داماد شایسته خویش سپرد. این تقسیم کار آن چنان تازه عروس را به وجد آورد که فرمود: خدا می داند که من چقدر از این مطلب خوشحال شدم که کارهای بیرون خانه بر دوش من نیفتاد.
همسرداری
رفتار زوجین نسبت به یکدیگر به ظرفیت وجودی و شخصیت آن دو بستگی دارد. هر قدر شأن و شخصیت زوجین بیشتر باشد و از جایگاه بالاتری برخوردار باشند، بر مسئولیت پذیری همسران نسبت به یکدیگر افزوده می شود. با نگریستن به جایگاه حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) حساسیت ها و مسئولیت های همسرداری این دو بزرگوار را درخواهیم یافت. عروس، دختر رسول خدا(ص) و عزیزترین مردم نزد او است. فاطمه (س)، ام ابیها، برترین زنان دو جهان و مصداق بارز کوثر است. داماد نیز علی(ع) است؛ نخستین مسلمان پس از رسول خدا، وصی پیامبر(ص) و انسان کاملی که در کعبه به دنیا آمده و همه زندگی اش را وقف اسلام کرده است. بنابراین، هر دو با شناخت کامل از یکدیگر، بهترین الگوی همسرداری در اسلام و جهان هستند. بر اساس آموزه های اسلامی، همسرداری برای زن و مرد اهمیت دارد، زیرا جهاد زن، خوب شوهرداری است.
پرورش فرزندان
حضرت زهرا(س) وحضرت علی(ع)، این دو همسر مهربان که خود تجسم عینی پرورش اسلامی به دست آموزگار بزرگ تعلیم و تزکیه، پیامبر اسلام(ص) بودند، فرزندان خویش را به گونه ای پرورش می دادند که بنابر شرایط و اوضاع زمانه، بتوانند رهبری امت را در دست بگیرند. حسن و حسین، زینب، ام کلثوم (علیهم السلام)، گل های وجود زندگی علی و زهرا (علیهما السلام) بودند که آنان چنان پرورش یافتند که هر کدام، آموزگار جاودان انسان ها شدند و این ممکن نبود مگر با همکاری، همیاری و هم فکری این دو همسر گرانقدر. امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، پس از پدر، مسئولیت امامت امت را به عهده گرفتند. زینب و کلثوم نیز پیام ناب اسلام و تشیع را در اوج ظلمت ها به گوش خفتگان جامعه رساندند و این گونه هر صفحه ای از زندگی آنان، سرفصل نوینی را در اسلام گشود و این در پرتو پرورشی بود که از پدر و مادر خویش آموخته بودند. برای حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) چه سعادتی و افتخاری بهتر از این که پیامبر(ص) درباره فرزندانشان فرمود: «الولد ریحانة و ریحانتای: الحسن و الحسین» فرزند، ریحانه است و ریحانه من، حسن و حسین هستند. در جای دیگر فرمود: «الحسن و الحسین سید الشباب اهل الجنة»؛ حسن(ع) و حسین(ع)، سرور جوانان اهل بهشت هستند.
سبک بودن مهریه
بهترین مرد و بهترین زن جهان با هم پیوند زناشویی بستند، در حالی که بیشترین بهایی که برای مهریه حضرت زهرا(س)گفته شده، ۵۰۰ درهم است. اسلام محمدی نه تنها مهر فراوان را نشانه ارزش و بزرگی زن نمی داند، بلکه بر عکس، فراوانی مهر را نشانه شوم بودن زن می شمارد. چنان که امام صادق(ع) می فرماید: شومی زن به فراوانی مهر و عقیم بودن اوست.
پیامبر اکرم(ص) دختر دردانه و محبوبش را به مهریه ای اندک، شوهر داد تا این سیره در میان مسلمانان گسترش یابد، هر چند متأسفانه این گونه نیست. همچنین می بینیم پیامبر(ص) از شمشیر، زره و شتر که دامادش، حضرت علی(ع) برای مهریه زهرا(س) در نظر داشت، تنها به زره بسنده کرد. و شمشیر و شتر را که وسیله جهاد و زندگی بود، برای علی(ع) باقی گذاشت. این نکته نیز نشان می دهد که اسلام، بر حداقل مادیات تأکید دارد، نه حداکثر. در دیدگاه اسلامی، کم توقعی باید سرلوحه زندگی خانواده ها قرار گیرد.
جهیزیه به اندازه نیاز
یکی از مشکلات خانواده های امروزی برای ازدواج دخترانشان، فراهم آوردن جهیزیه است. این پدیده که جنبه مدگرایی و چشم و هم چشمی نیز به خود گرفته است، گاهی به درگیری، اختلاف و کشمکش های اقتصادی میان خانواده ها می انجامد. چنین وضعیتی را با جهیزیه حضرت فاطمه (س) و حضرت علی(ع) مقایسه کنید. پیامبر اکرم(ص) برای عروسی دخترش که عصمت کبرای الهی و سرور زنان دو جهان است، از محل فروش یک سوم بهای زره علی(ع) جهیزیه ای بسیار ساده و آبرومند فراهم آورد، به گونه ای که شگفتی همگان را برانگیخت. پیامبر(ص) با شوهر دادن دختر خویش و چگونگی این پیوند می خواست فرهنگ و سنتی نوین در اندازد و روی همه اندیشه های غلط مادی، خط بطلان بکشد. به راستی، اگر پیامبر(ص) جهیزیه فراوان و گران بها را مایه ارزش مندی زن می دانست، آیا هیچ گاه حاضر می شد که برای دخترش که از همه دنیا برایش عزیز تر بود، وسایل اندک آن هم سفالین بخرد؟ آری، با به کار بستن چنین روش پسندیده ای، می توان امید داشت که گره بسیاری از مشکلات امروزی ما گشوده شود.
جشن عروسی و دوری از گناه
محفل عقد و عروسی باید محل نزول فرشتگان الهی باشد، چنان که درباره عروسی علی (ع) و زهرا(س) گفته اند: در شب زفاف فاطمه، جبرئیل و میکاییل و اسرافیل به همراه هفتاد هزار فرشته نازل شدند. محفل هایی که مالامال از لعب و لهو و حرام و دیگر مسائل غیر شرعی و اخلاقی است، مورد تأیید اسلام نیست. در چنین محفل هایی نه تنها فرشتگان الهی فرود نمی آیند، بلکه برپا کنندگان در آن به خشم الهی گرفتار می شوند. علی(ع) و زهرا(س) در خانه خدا یعنی مسجد با شنیدن خطبه پیامبر بزرگ اسلام، زندگی مشترک خود را آغاز کردند. در این مراسم، فرشتگان فوج فوج وارد مسجد می شدند و به یکدیگر تبریک و تهنیت می گفتند. بسیار مایه تأسف است که مسلمانان از این مراسم پرفیض و برکت، سرمشق نمی گیرند. هر چند کسی نمی تواند به پای برگزارکنندگان آن مراسم برسد، ولی دست کم شایسته است محفل های عروسی پیروان این بزرگان از لهو و لعب و کردار و گفتار نامشروع و حرام، تهی باشد.
سادگی با خوشحالی منافات ندارد
برنامه ریزی چنین محفل با برکتی نیز آموزنده است. این مراسم با شکوه و معنوی، به سادگی و بدون هزینه اضافی برگزار شد، به گونه ای که جابر می گوید: ما در عروسی علی(ع) و فاطمه(س) که خداوند از هر دو خشنود باشد ـ حاضر بودیم و هیچ عروسی بهتر از آن عروسی ندیدیم. پس مراسم عروسی را می توان درعین سادگی وکم خرجی، با برنامه ریزی مناسب، برپا کرد و در این راه، مراسم عروسی علی(علیه السلام) و فاطمه(س) الگوی مناسبی خواهد بود.
بی تکلفی
برگزاری مراسم عقد و عروسی، به روزها و ماه ها برنامه ریزی نیاز ندارد، بلکه با کمی دقت می توان در چند روز، همه امور آن را سامان داد. پیامبر(ص) چون از تمایل علی(ع) برای بردن همسرش به خانه برای آغاز زندگی مشترک آگاه شد، به او فرمود: امشب یا فردا شب، فاطمه را به خانه ات می فرستم و ترتیب کارها را خواهم داد. به این ترتیب، همه این کارها در یک شبانه روز به سامان رسید و حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) زندگی مشترک خود را آغاز کردند.