گزارشی از گام های برداشته شده شرکت های پالایشی در دولت سیزدهم
حرکت به سمت تعالی
مشعل با روی کار آمدن دولت سیزدهم، راه اندازی و بهره برداری از پروژه ها شتاب گرفت و بیشتر پالایشگاه ها حداکثر توان خود را در تولید به کار بستند تا از این طریق بتوانند در مسیر توسعه هرچه بیشتر پالایشگاه ها گام بردارند. در گزارش پیش رو به اقدامات صورت گرفته از سوی پالایشگاه های کشور پرداخته شده که در ادامه می خوانید.
همزمان با رویکرد جدید وزارت نفت در دولت سیزدهم، مبنی بر کاهش خام فروشی و حرکت به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر، صنعت پالایش رونق دوباره یافت و طی یک سال گذشته، با تعریف پروژه های جدید پالایشی، تفاهمنامه و قراردادهای مختلفی در حوزه های مختلف از جمله افزایش ظرفیت پالایشی کشور، تکمیل طرح های توسعه پالایشگاهی، توسعه صنعت انتقال نفت و فراورده کشور، نوسازی ناوگان حمل ونقل فراورده و تعامل با شرکت های دانش بنیان، گام های موثری در زمینه توسعه و نوسازی زیرساخت های این صنعت برداشته شد.
صنعت نفت و گاز نقش برجسته ای در اقتصاد ایران، بویژه تحقق اقتصاد مقاومتی دارد، به گونه ای که بندهای ۱۳، ۱۴، ۱۵ و ۱۸ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به این حوزه اختصاص یافته است. خام فروشی نفت در عین سادگی و سهل الوصول بودن، مضراتی را برای کشور به همراه دارد؛ به عنوان مثال بودجه جاری کشور را وابسته می کند، براحتی تحریم پذیر است و از همه مهم تر کشور را از عواید تولید فراورده های با ارزش نفتی محروم می کند.
در مقابل، رویکرد توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز به جای خام فروشی، موجب ایجاد ارزش افزوده و رونق صنایع مرتبط با آن و اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم می شود و به علت معاملات خرد، متنوع و غیرقابل رصد از منظر فنی، امکان فروش و بازاریابی آن در شرایط تحریم و غیرتحریم راحت تر از نفت خام است و در عمل، قابل تحریم نیست. همچنین با توجه به تغییر سبک زندگی در کشورهای توسعه یافته، مصرف مواد پتروشیمیایی برخلاف فراورده های سوختی روند رو به رشدی دارد، از این رو تغییر رویکرد از خام فروشی به توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز، کاملا ضروری، راهبردی و آینده نگرانه است.
در نشست های ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، دو طرح اولویت دار دولت سیزدهم به تصویب رسید و به منظور پیگیری مستمر تا حصول نتیجه در دستور کار دستگاه های متولی قرار گرفت. یکی از این طرح ها، طرح «توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز» شامل ۱۶ اقدام و پروژه توسعه ای است که وزارت نفت، متولی آن است. اجرای این طرح، زمینه را برای توسعه زنجیره ارزش و عبور از خام فروشی که از محورهای اصلی اقتصاد مقاومتی به شمار می رود، فراهم خواهد کرد. به همین دلیل، به اولویت دولت تبدیل شده است. این طرح همچنین می تواند محور همکاری های دو و چندجانبه با چین و روسیه قرار گیرد که از این نظر نیز حائز اهمیت است.
طرح «توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز» با توجه به اهمیت توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز به عنوان یکی از محورهای راهبردی در ایجاد امنیت انرژی و مقاوم سازی اقتصاد تصویب شد و ذیل مواد ۱۳ و ۱۵ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به مفهوم «کاهش خام فروشی و افزایش و پایدارسازی درآمدهای زنجیره نفت و گاز» قرار گرفت.
ارتقا و بهینه سازی هفت پالایشگاه تبریز، شیراز، تهران، اصفهان، بندرعباس، امام خمینی(ره) و نفت آبادان و احداث سه پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه ای نفت شهید سلیمانی، ۳۰۰ هزار بشکه ای نفت مروارید مکران و ۱۲۰ هزار بشکه ای میعانات گازی مهر خلیج فارس از جمله طرح های اولویت دار صنعت پالایش در قالب طرح توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز است که از میان ده ها و صدها اقدام و پروژه در دسترس انتخاب شده است؛ البته ذکر این نکته ضروری به نظر می آید که در بحث تأمین مالی که به عنوان مسأله اصلی بعضی از این پروژه ها مطرح است، قرار نیست از منابع بودجه ای استفاده شود، از این رو دولت بنا دارد با منابع غیربودجه از جمله سرمایه گذاری بانک ها، منابع مردمی و عمومی یا سرمایه گذاری و منابع خارجی با کمک گرفتن از ظرفیت های قانونی مرتبط از جمله قانون حمایت از توسعه پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها، این اقدام ها را به نتیجه برساند و در این زمینه در حال نهایی سازی الگوی تأمین مالی با راهبری وزارت اقتصاد و همکاری نهادهای متولی است.
ارتقا و بهینه سازی در7 پالایشگا ه کشور
طرح های ارتقای کمیت و کیفیت پالایشگاه های نفت خام کشور اهدافی از جمله پاسخگویی به تغییر الگوی مصرف از فراورده های میان تقطیر به فراورده های سبک تر مانند بنزین، ارتقای کیفیت فراورده های تولیدی بر اساس استانداردهای بین المللی، کاهش تولید نفت کوره، کاهش آلاینده های محیط زیستی، تولید بیشتر بنزین و ارتقای کیفیت فراورده های بنزین و گازوییل به یورو ۴ و یورو ۵ را دنبال می کنند، بنابراین با توجه به افزایش مصرف بنزین و گازوییل در کشور، حرکت به سمت اجرای طرح های ارتقا و کیفی سازی پالایشگاه های نفت خام به منظور تأمین امنیت سوخت کشور، ایجاد ارزش افزوده پالایشگاه ها، افزایش کیفیت فراورده های نفتی و کاهش آلاینده های محیط زیستی ضروری است.
هم اکنون در پالایشگاه های کشور، سالانه حدود ۲۲ میلیون تن انواع فراورده سنگین کم ارزش همچون نفت کوره تولید می شود (حدود ۲۵ درصد نفت خام تحویلی به پالایشگاه ها) که توجیه اقتصادی ندارد. به منظور کاهش تولید این فراورده های سنگین و در نتیجه افزایش حاشیه سود پالایشگاه های کشور، وزارت نفت دولت سیزدهم مجوز ارتقا و بهینه سازی ۹ پالایشگاه موجود کشور را صادر کرده که به غیر از دو مورد که هنوز به جمع بندی نهایی نرسیده و مسائلی دارد، بقیه موارد به دلیل اهمیت بالا، در طرح «توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز» ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به عنوان اولویت، منتخب شده است.
در میان طرح های ارتقا و کیفی سازی، تولید کک سوزنی در پالایشگاه امام خمینی(ره) و کک اسفنجی در پالایشگاه بندرعباس که به ترتیب در صنعت فولاد و آلومینیوم کاربرد دارند و وارداتی بوده و در واقع گلوگاه این صنعت به شمار می رود هم وجود دارد. مقدار نیاز فعلی صنعت آلومینیوم و فولاد کشور به کک به ترتیب ۲۰۰ و ۴۵ هزار تن در سال است که بخش زیادی از آن به ارزش حدود ۱۰۰ میلیون دلار از طریق واردات تأمین می شود. با توجه به ظرفیت ۵۵ میلیون تنی پیش بینی شده تولید فولاد تا افق ۱۴۰۴، نیاز صنعت فولاد به کک به حدود ۱۳۵ هزار تن در سال خواهد رسید.