او در توضيح روند طراحي و ساخت اين کالاي بومي اشاره مي کند: در ابتدا با بررسي نواقص و ايرادهاي مدل هاي قبلي و با توجه به شرايط چاه هاي نفت موجود در کشور، طراحي بهينه براي استخراج سيال ارائه کرديم و سپس با تحليل و آناليزهاي پيشرفته، مدل نهايي و بهينه پمپ که کاملا متناسب با نياز چاه هاي کشور بود، توليد شد.
او مي گويد: تمام قطعات به کار رفته، مواد و ساير پارامترهاي مدل طراحي شده، منطبق با استانداردهاي معتبر بين المللي از جمله API، IPS و... طراحي و انتخاب شده است.
اين تلمبه، توليد از لايه سروک چاه آب تيمور 50 را از ميزان حدود 300 بشکه در روز و فشار سرچاهي 250 پام، به ميزان توليد حدود 1200 بشکه در روز با فشار سرچاهي 400 پام رسانده که به گفته مديران شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب اين قابليت مي تواند در افزايش توليد از ميدان و کاهش گازسوزي در منطقه موثر باشد. افشين قنبرزاده، عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز اشاره مي کند: اين پمپ ها براي چاه هايي است که به هر دليل، فشار کافي ندارند و نفت را از اعماق زمين به سمت بالا مکش مي کنند.
آنچه از سوي مجري طرح مورد اشاره قرار مي گيرد، مسئله اي است که تجربه ميداني به دست آمده از نصب 38 مجموعه تلمبه SRP ساخت کشور چين، مستندي بر آن است که از آن جمله مي توان به عدم امکان نصب در اعماق بيشتر، محدوديت عملکرد در دورهاي موتور بالا، محدوديت در طيف گسترده اي از چاه ها با مشخصات مخزني مختلف، عدم امکان رعايت برخي استانداردهاي مهم مورد نظر شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب، کيفيت ساخت پايين و مشکلات فني ناشي از آن، وابستگي کامل به تامين کننده خارجي براي تامين تجهيزات و خدمات پشتيباني، عدم انتقال دانش فني طراحي و کاربردي اين تلمبه ها از سوي تامين کننده خارجي (چيني) اشاره کرد.
در همين زمينه، وقتي از حامد گرامي، مديرعامل شرکت دانش بنيان فراز نوين انديش اروند، سازنده پمپ هاي ميله اي مکشي مي پرسم که آيا کالاي ايراني و محصول ساخت اين شرکت، در درازمدت قابل اعتماد خواهد بود؟ مي گويد: به اذعان دوستاني که اينجا بودند، مقايسه اين پمپ با پمپ هاي خارجي،چه به لحاظ کيفيت ساخت و چه از نظر فناوري هاي استفاده شده نشان مي دهد که از نمونه خارجي آن برتر است.
او اشاره مي کند: مهم ترين مزيت اين پمپ در مقايسه با کالاي خارجي آن است که اين کالا متناسب با شرايط بومي داخل و با لحاظ کردن استانداردهاي صنعت نفت ايران که براي چاه هاي پرفشار تدوين شده اند، ساخته شده و براي رسيدن به تمام الزام هاي ايمني، ساعت ها جلسه برگزار شده و پس از تاييد کارفرما، امروز به مرحله اجرا رسيده است.
او خبر مي دهد که براي ارتقاي اين تلمبه، در حال فعاليت هستيم تا نسل سوم آن را بسازيم و بومي کنيم.
اشتغالزايي کالاي ايراني
کانکس هاي پر تعداد در اطراف چاه و در مسيري که به چاه شماره 50 آب تيمور مي رسيم، از حضور پرتعداد نيروهاي مختلف عملياتي، حفاري، برق و ... در اين مجموعه خبر مي دهد. عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز اشاره مي کند که در اين پروژه، براي 100 نفر به طور مستقيم و غيرمستقيم اشتغال ايجاد کرده است. نيروهاي اين پروژه از سال 95 در کارگاهي مشترک با دانشگاه در گروه هاي مختلفي همچون فني مهندسي، تحقيق و توسعه و ...مستقر شده اند.
سعيد نظر پور، از کارکنان عمليات دستگاه 24 فتح مي گويد: به همشهريان عزيز اهوازي که اين پمپ را طراحي کرده و نتيجه آن را شاهد هستيم، تبريک مي گويم. سالار ممبيني از نيروهاي شرکت ملي حفاري هم با ابراز خرسندي مي گويد: از حالا به بعد به جاي واردات کالا از خارج، روي همين ها حساب کنند. خيلي خوشحال هستيم. انشاءالله روز به روز مهندسان به موفقيت هاي بيشتري دست يابند.
حامد عبادي مفرد که سرپرستي عمليات نصب و راه اندازي را عهده دار است، به «مشعل» توضيح مي دهد: از سال 89 که اين نوع پمپ ها وارد کشور شد، ما در اين فکر بوديم که آن را بومي سازي کنيم. امروز روز خوبي براي ماست و از اين نظر خيلي خوشحاليم؛ چون هفت سال درگير اين پروژه ها بوديم و امروز مي توانيم نتيجه اين همه تجربه و تلاش بي وقفه را ببينيم.
مديرعامل شرکت بهره برداري نفت و گاز کارون که شرکتش زيرمجموعه شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب است و ميدان آب تيمور و چاه شماره 50 در حوزه مسئوليتش قرار دارد، به «مشعل» مي گويد: اين فناوري که بومي شده، در مقايسه با نوع خارجي آن، هم از نظر قيمت و هم از لحاظ افزايش کارايي قابل ملاحظه است. عالي پور مي گويد: اين کار مشترک دانشگاه شهيد چمران و همکاران نفت خيز جنوب است که ما را از واردات آن بي نياز کرد. هميشه از اين نظر دلهره داشتيم که تحريم شامل اين پمپ ها هم بشود و ما نتوانيم کار کنيم.
مديرعامل شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در پايان مراسم به آنان يادآوري مي کند که درخواست هاي ما زياد است؛ يادتان باشد فردا ساير شرکت هاي نفتي هم متقاضي خواهند بود و بايد سازمان کارگاهي تان را به شکلي گسترش دهيد که جوابگوي نيازهاي شرکت ملي نفت باشد.
مزاياي کالاي بومي شده
افزايش توان توليد تا 1500 بشکه در روز، امکان نصب در عمق هاي پايين تر، طراحي و ساخت سيستم کنترل هوشمند پيشرفته، ارتقاي سطح ايمني تلمبه و ايمن سازي هوشمند و خودکار چاه، امکان طراحي و ساخت با مشخصات مورد نياز، ارتقاي مشخصات فني و رفع عيوب و نواقص سيستم هاي موجود، قطع وابستگي به کشورهاي خارجي و اتکاي کامل به توان ساخت و توليد داخل کشور، ايجاد اشتغال مستقيم و غيرمستقيم در سطح استان خوزستان و کل کشور (با توجه به تامين مواد اوليه و قطعات موردنياز از سازندگان داخلي) از نقاط قوت تلمبه موسوم به SRP بومي اعلام مي شود.
تاريخ تلمبه ميله مکشي در ايران
اهميت اين فناوري را وقتي بهتر درک مي کنيم که نگاهي به قدمت و تاريخ ميدان هاي نفتي بزرگ از جمله ميدان هاي مناطق نفت خيز جنوب داشته باشيم که حالا برخي به افت فشار و کاهش توليد مبتلا شده اند و اين ميدان ها براي نگهداشت و احيا، چشم به فناوري هاي روز دوخته اند. فناوري هايي مثل همين تلمبه ميله اي مکشي که اواخر دهه 90 ميلادي از سوي شرکت آمريکايي Weatherford به صنعت نفت جهاني معرفي شد. طبق گزارش شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب، ايران هم تجربه استفاده از اين فناوري را نخستين بار در سال 1389 در مناطق نفت خيز جنوب روي چاه اهواز - 225 بنگستان و از سوي شرکت مهندسي نفت هوسيت پارس و شريک خارجي آن، شرکت چيني ونژو هوسايت پشت سر گذاشت که با توجه به نتايج مثبت و رضايت بخش اين نوع تلمبه، 37 مجموعه ديگر از اين تلمبه ها تا سال 94 در ميادين اهواز بنگستان، منصوري، آب تيمور و مسجدسليمان نصب و راه اندازي شد.
نگاهي به 10 گروه کالايي
صنعت نفت مي خواهد حضور در اين رقابت بزرگ و مهم براي ساخت داخل 10 قلم کالا و تجهيزات راهبردي صنعت نفت با نگاه دانش بنيان توليد کالا و با قدرت طراحي ساخت در داخل کشور، آغازي بر رهايي از وابستگي به توليد خارجي باشد. بيژن زنگنه پيش از اين گفته بود که اگر 10 قلم گروه کالايي در صنعت نفت ساخته شود، ايران در منطقه از اين نظر صاحب حرف خواهد شد. ساخت 10 گروه کالايي، دانش بنيان ترين فعاليت پژوهشي در تاريخ صنعت نفت به شمار مي آيد.
10 گروه کالايي که سال ها ما را از دل چاه تا تاسيسات فرآورش به کشورهايي ديگر وابسته کرده بود و بايد پول نفتمان را مي داديم تا همين کالاها را با قيمتي گزاف خريداري کنيم، کالاهايي همچون تجهيزات سرچاهي و تجهيزات رشته تکميلي درون چاهي - پمپ هاي درون چاهي و سرچاهي - انواع مته هاي حفاري (صخره اي، الماسه و مغزه گيري) - انواع شيرهاي کنترلي، ايمني و تجهيزات جانبي - ساخت انواع لوله ها (شامل لوله هاي جداري بدون درز از 8/3 – 13 تا 20 اينچ، جداري با درز از 20 اينچ تا 30 اينچ، لوله هاي مغزي CRA لوله هاي حفاري و لوله هاي جرياني بدون درز بالاي 6 اينچ) - الکتروموتورهاي ضد انفجار و دور متغير – ماشين هاي دوار (توربين، کمپرسور و پمپ هاي گريز از مرکز) - فولادهاي آلياژي CRYOGENIC - ابزارهاي اندازه گيري در حفاري و در نهايتPIG هاي هوشمند.
دومين تلمبه از همين نوع کالا SRP، پس از طي مراحل تست هاي کارگاهي و پيش راه اندازي، آماده نصب روي چاه اهواز – 480 بنگستان است که به محض استقرار دکل تعميراتي، عمليات نصب و راه اندازي آن نيز شروع مي شود. براساس برنامه ريزي هاي انجام شده، 13 مجموعه تلمبه بعدي اين پروژه نيز تا پايان سال 98 تحويل خواهند شد.
بيژن عاليپور، مديرعامل شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب: براي افزايش توان توليدنفت، خوداتکايي در ساخت کالاهاي اساسي صنعت نفت، حرف نخست را مي زند. پروژه ساخت داخل اين پمپ ها براي فرازآوري مصنوعي نفت از چاه، از سوي شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب و با همکاري دانشگاه شهيد چمران از سال 93 کليد خورد و نخستين پمپ ساخته شده به بهره برداري رسمي رسيد. پمپ هاي ميله اي مکشي را چيني ها وارد ايران کردند و طي قراردادي، نصب اين مدل پمپ ها در 38 حلقه چاه به چيني ها واگذار شد. تا پيش از اين، پمپ ميله اي مکشي را از شرکت هاي اروپايي، چيني و روسي با کيفيت پايين تري از نمونه ساخت داخل خريداري مي کرديم؛ اما خوشبختانه با عملکرد خوب اين دستگاه، تعداد 10 پمپ ديگر را براي احياي ساير چاه هاي مناطق نفت خيز به دانشگاه چمران سفارش ساخت داديم. با ساخت داخل پمپ هاي درون چاهي مورد نياز شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب، صرفه جويي ارزي قابل توجهي براي کشور ايجاد خواهد شد و اميدوارم با همکاري دولت و وزارت نفت، اين دستگاه در سال حمايت از کالاي ايراني، به توليد انبوه برسد.
از تلمبه مکشي SPR چه مي دانيم؟
در اغلب چاه ها و در مراحل اوليه بهره برداري، سيال مخزن به صورت طبيعي، از اعماق زمين تا کارخانه بهره برداري پايين دست جريان پيدا مي کند. براي وقوع چنين فرايندي، اساسي ترين پيش نياز، توانايي غلبه فشار مخزن به مجموعه افت فشارها در مسير جريان سيال توليدي به کارخانه پايين دست است. هنگامي که اين موارد برآورده نشود، براي کاهش مجموعه افت فشارها بايد تجهيزاتي تامين شود که در اين بين، نصب تلمبه درون چاهي (تلمبه ميله اي مکشي SPR) يکي از راه حل هاي رفع اين مشکل است. اين تلمبه ها در مسير جريان توليد نفت در درون چاه قرار گرفته و با ايجاد مکش از چاه و افزايش فشار خروجي تلمبه، به توليد سيال کمک مي کنند. اين نوع تلمبه ها در چاه هايي که داراي دبي توليدي و فشار سرچاهي پايين هستند، مورد استفاده قرار مي گيرند. از مزاياي بارز اين تلمبه ها مي توان به سهولت نصب، عمر طولاني و هزينه هاي پايين سرويس و نگهداري آنها اشاره کرد.
ثمر بخشي همکاري نفت و دانشگاه
رامين قلمبر، مدير پشتيباني ساخت و تامين کالاي شرکت ملي نفت ايران: بوميسازي پمپ ميلهاي مکشي (SRP)، نمونهاي بارز از ثمربخشي همکاري صنعت نفت و دانشگاه در توليد کالاهاي راهبردي در اين صنعت است.
نخستين تلمبه ميلهاي مکشي در کشور ، به همت دانشگاه شهيد چمران اهواز و کارفرمايي شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب طراحي و توليد شده و از تجهيزات کاربردي، پرمصرف و هاي تک صنعت نفت به شمار مي رود که قرارداد ساخت و توليد آن در مسير اجراي سياستهاي اقتصاد مقاومتي و اجراي طرح بوميسازي 10 گروه خانواده کالاهاي پرمصرف نفت، اواخر سال 94 با مديريت پشتيباني ساخت و تامين کالاي شرکت ملي نفت ايران امضا شد و اکنون به ثمر نشسته است. عملکرد مطلوب و رضايت بخش متخصصان دانشگاه شهيد چمران، باعث ساخت اين تجهيز کاربردي 100 درصد ايراني شده و تستهاي کارگاهي آن نيز با حضور نمايندگان شرکت ملي نفت با موفقيت انجام شده است.
دو قرارداد با هدف ساخت 15 دستگاه پمپ سرچاهي بين شرکت ملي نفت ايران و دانشگاه شهيد چمران امضا شده که دانشگاه، نخستين دستگاه را با طراحي کاملا ايراني به شرکت ملي نفت تحويل داده است. از همکاري مطلوب دانشگاه شهيد چمران در اين فرآيند قدرداني مي کنيم که در ساخت اين تلمبه هاي ميلهاي مکشي، از روزآمدترين فناوريها استفاده و راهبري پمپها را از اتاق کنترل و بدون حضور اپراتور امکانپذير کرده است.