رويکرد شرکت پتروشيمي براي حمايت از ساخت داخل
حرکت به پايين دست
مشعل سياست شرکت ملي صنايع پتروشيمي در حمايت از کالاي ايراني و سازندگان داخلي را مي توان در اين جمله رضا نوروززاده خلاصه کرد که گفت: حمايت از ساخت داخل، راهبردي ملي است. معاون وزير نفت در امور پتروشيمي که در بيست و سومين نمايشگاه نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي حضور داشت، درباره سياست هاي اين مجموعه، در زمينه حمايت از کالاي ايراني به «مشعل» گفت: در بازديدي که از غرفه ها داشتم، توليد کنندگان داخلي خواهان آن بودند که در پروژه هاي جديد، از خدمات فني و مهندسي و تجهيزات ساخت آنها استفاده شود. شرکت هاي مختلف انتظارشان اين است که در پروژه هاي موجود، امکان استفاده از خدمات فني و مهندسي اين شرکت ها فراهم شده و در پروژه هاي جديد براي ساخت تجهيزات، سهيم شوند. او با اين مقدمه تاييد مي کند که با توسعه نيروي انساني تحصيلکرده، تعداد سازندگان کالا و تجهيزات توسعه يافته و امروز شاهد حضور تعداد زيادي از شرکت هاي دانش بنيان در کنار صنعت پتروشيمي هستيم. خبر خوش در سخنان معاون وزير نفت آن است که تنگناي تحريم، باعث رشد واحد هاي تحقيقاتي شده و قطعاتي که در گذشته به راحتي وارد مي شد، در داخل توليد مي شود و از استاندارد لازم براي استفاده در صنعت برخوردار است.
وي در مورد عمده گلايه توليد کنندگان تجهيزات اشاره مي کند: جايگزيني محصولات ساخت داخل به جاي تجهيزات خارجي خيلي سخت است، در حالي که خواست قلبي همه مسئولان استفاده از توليد داخلي است.
او تاکيد مي کند که هر سال شاهد موفقيت هاي بيشتري هستيم و همين توانمندي ها سبب شده است تا شرکت هاي خارجي، به قابليت هاي شرکت هاي ايراني بيش از پيش واقف شوند. موضوعي که موجب شد آنها از داشتن طرح هاي مشترک (JV) ايراني استقبال کنند و کالاي آنها تحت برند توليد شود. به اعتقاد نوروززاده، اين فعاليت هاي ارزشمند، گام بزرگي به شمار مي رود و توليد هاي يادشده به بازار داخل منحصر نخواهد بود. ما بايد براي عرضه مازاد تجهيزات توليد داخل، وارد بازار منطقه شويم و اين کار تنها از طريق برند امکانپذير است. او مي گويد: از فراهم آمدن شرايط همکاري با شرکت هاي خارجي خشنوديم و اميدواريم که رشد توان طراحي و مهندسي توليدکنندگان داخل، دستاوردهاي بيشتري داشته باشد. مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي از سازندگان ايراني مي خواهد با توليد قطعه ها و تجهيزات با کيفيت در مسير برند سازي با هدف صادرات گام بردارند. سازندگان ايراني براي حضور قدرتمند و موفق دربازار، بايد از دانش روز جهاني و فناوري هاي نوين استفاده کنند. نوروززاده، يکي از مشکلات کشور را تحريم طي سال هاي گذشته مي داند و مي گويد: با وجود تحريم، سرعت رشد و توسعه کاهش يافت؛ اما با بررسي ظرفيت توليد در صنعت پتروشيمي، متوجه مي شويد که در سال 2005 حجم توليد حدود 14 ميليون تن بود و اين ميزان در سال 2018 به بيش از50 ميليون تن رسيد، يعني ظرفيت خوبي براي رسيدن به توسعه با سرعت مناسب وجود دارد که در صورت نبود تحريم، سرعت رشد سالانه 18 درصد بيشتر مي شد. به اعتقاد او، يکي از راه ها براي تسهيل فرآيند جايگزيني استفاده از ساخت داخل، اين است که توليد کنندگان تجهيزات مشابه، با هم همکاري کرده و با سازماندهي ساخت داخل، در قالب يک دفتر مهندسي واحد با صنعت پتروشيمي قرارداد ببندند. مدير عامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي ادامه مي دهد: با حبيب الله بيطرف، معاون مهندسي، پژوهش و فناوري وزير نفت، يک وندور ليست براي سازندگان تجهيزات تهيه کرديم که واردات اين محصولات ممنوع شود. وي با تاکيد بر اهميت صنعت پتروشيمي درمسير تکميل زنجيره ارزش مي گويد: صنعت پتروشيمي، ارزش افزوده مجموعه نفت است که قابل مقايسه با فرآورده هاي نفتي ديگر نيست؛ البته بايد به سمت صنايع تک با ارزش افزوده بيشتر و صنايع پايين دست پتروشيمي نيز حرکت کنيم.
آمار قابليت هاي سازندگان داخلي در پتروشيمي
در همين زمينه، علي محمد بساق زاده، مدير طرح هاي شرکت ملي صنايع پتروشيمي با اشاره به مزيت هاي موجود کشور در صنعت پتروشيمي از جمله کارشناسان متخصص داخلي و امکانات طبيعي خوراک، آب و ... در اين حوزه و همچنين امکانات بالقوه اي که از نظر کارخانجات و پشتيباني نقدينگي وجود دارد، اشاره مي کند: اين موارد باعث شده در صنعت پتروشيمي، در زمينه ساخت داخل، شرايط خوبي ايجاد شود. او به ارائه آماري از فعاليت سازندگان داخلي در بخش هاي مختلف صنعت پتروشيمي اشاره مي کند: با در نظر گرفتن قابليت هاي مورد اشاره، اکنون در واحدهاي آمونياک بالاي 80 درصد و در بخش الفين ها بالاي 60 درصد به ساخت داخل اختصاص دارد؛ در پليمرها هم که ماشين هاي ويژه اي استفاده مي شود، بالاي 40 تا 50 درصد آن داخلي است. مدير طرح هاي شرکت ملي صنايع پتروشيمي مي گويد: خوشبختانه با توجه به امکاناتي که شرکت ملي صنايع پتروشيمي و وزارت نفت در مناطق ويژه، براي ايجاد کارگاه هاي شرکت هاي ساخت داخل ايجاد کرده است، سعي شده در حد امکان ساخت داخل با کمترين هزينه حمل و جابه جايي انجام شود و با درنظرگرفتن اين مسئله، شرايط مناسبي براي ساخت داخل در صنعت پتروشيمي ايجاد شده است. او البته منکر مشکلات و محدوديت ها نشده و بر رفع آن تاکيد مي کند.
کار مشروط به همکاري با سازندگان داخلي
رويکرد برجسته شرکت ملي صنايع پتروشيمي در حمايت و ارتقاي سازندگان داخلي را مي توان در سياست آن با مذاکره کنندگان خارجي هم جست وجو کرد که در قالب استفاده حداکثري از توانمندي داخل دنبال مي شود. در همين زمينه حسين علي مراد، مدير سرمايه گذاري شرکت ملي صنايع پتروشيمي به «مشعل» مي گويد: در تمام مذاکراتي که با شرکت هاي خارجي داشتيم، در همان ابتدا به آنان اعلام کرديم که ما در تمام پروژه ها، بويژه در پروژه هايي که قرار است آنها مشارکت داشته باشند يا در فراهم کردن فناوري لازم همکاري داشته باشند، حتما بايد قانون استفاده حداکثري از توانمندي داخل را اجرا کنند. اين به عنوان يک واقعيتي است که بايد از سوي شرکت هاي خارجي ارائه کننده فناوري يا به شکل مشترک، رعايت شود.
آنچه سازندگان داخلي جست وجو مي کنند
ظرفيت ملي ميل به بي نهايت
مشعل از همان درِ ورودي نمايشگاه بيست و سوم نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي در ميان استقبال کنندگان زيادي که در حال ورود به اين گردهمايي تخصصي هستند، بنرهايي با عنوان حمايت از کالاي ايراني خودنمايي مي کند؛ همان شعار سال 97 که هر چه در سالن هاي داخل نمايشگاه جلوتر مي رويم، بيشتر به چشم مي آيد، بويژه در غرفه هاي توليدکننده هاي داخلي که حجم و نوع اين بنرها پررنگ تر است و به نظر مي آيد اين شعار به مذاقشان بسيار خوش آمده و از آن استقبال کرده اند. پيش از آنکه با آنان وارد گفت وگو شويم، مي شود فهميد همين شعار «حمايت از کالاي ايراني»، زبان گوياي مديران اين غرفه هاست که مي خواهند توليداتشان بيشتر به چشم بيايد، به کار گرفته شود و کالاها و خدماتشان در اقتصاد کشور سهم بيشتري داشته باشد. حق هم دارند، با سرمايه گذاري خرد و کلاني که انجام داده اند، حالا دستاورد کار خود را بايد در پروژه هاي مهم به منصه ظهور بنشانند؛ البته وقتي اين مسئله را مطرح مي کنم که چه ميزان کيفيت محصولات خود را تضمين مي کنيد، منکر اين موضوع نمي شوند که نيازمند فناوري خارجي ها هم هستند. اتفاق نظر دارند که نبايد درهاي کشور بسته شود و به تعامل با جهان نياز است. حرف مشترک آنان، برداشته شدن موانع دست و پاگير براي توليد و ساخت کالاي داخل است. آنان اين اطمينان را مي دهند که توليد داخل، استانداردهاي جهاني را دارد. از جمله سيروس تالاري از اعضاي انجمن سازندگان تجهيزات صنعت نفت که معتقد است: قابليت ها و ظرفيت هاي ملي ايران در حوزه ساخت تجهيزات و کالا و مواد موردنياز صنعت نفت، در حد استانداردهاي جهاني است و به جرات مي توان گفت که اکنون استانداردهاي در حال کار سازندگان تجهيزات داخلي، قابل مقايسه با اروپايي ها و غربي هاست.
عضو هيئت داوري «استصنا» اشاره مي کند: يک ظرفيت ملي بي نهايتي شکل گرفته و ما افتخار مي کنيم از اينکه آن را در درون صنفي به نام انجمن سازندگان و تجهيزات صنعت نفت متمرکز و متراکم کرده ايم و آماده کارزاري خيلي جدي در صنايع نفت، گاز و پتروشيمي کشورهستيم.
او در تاييد و مستند حرف هايش به دوران تحريم ها اشاره مي کند و معتقد است: برجسته ترين شاخصه حضور فعال صنعتگران در حوزه نفت و گاز، آن دوران بوده که باعث شده يک ساعت هم عمليات نفت و گاز تعطيل نباشد.
با اين حال برخي از آنان معتقدند که اکنون ظرفيت خالي دارند و خواهان مشارکت بيشتر در اين صنعت هستند. مسعود عيدي، مديرعامل شرکت حفاري و اکتشاف انرژي گستر پارس با اشاره به پروژه اي که اکنون در اختيار دارند، مي گويد: درخواست ما سهيم شدن بيشتر در پروژه هاي بالادستي صنعت نفت است که با توجه به ظرفيت مان، امکان کمک و فعاليت بيشتر در اين صنعت را داريم. تاکنون پروژه ها را با موفقيت به ثمر رسانده ايم و پروژه جاري ما ( حفاري پروژه ميدان آزادگان جنوبي) اوايل تير ماه تحويل کارفرما مي شود و پس از آن کل ظرفيت ما خالي شده و آماده همکاري هاي جديد هستيم. او ادامه مي دهد: مجموعه هايي مثل ما که توانايي خود را اثبات کرده و قابليت هاي خود را نشان داده اند، آماده هستند تا با توجه به سياست هاي وزارت نفت و شرکت ملي نفت، در مسير اهداف کشور، فعاليت بيشتري داشته باشند. ضمن اينکه با تمام توان نشان داده ايم که هم آمادگي داريم و هم مي توانيم بيش از پيش آن ر ا اجرايي کنيم.
آنچه در حرف هاي سازندگان و توليدکنندگان داخلي مشترک است، آن است که از مشارکت هاي خارجي براي دريافت و انتقال فناوري استقبال مي کنند و معتقدند که در پيشرفت و ارتقاي فعاليت آنان موثر است. عيدي در اين زمينه اشاره مي کند: ارتباط با خارجي ها پيش از آنکه از بعد انتقال فناوري حائز اهميت باشد، از لحاظ مراودات و تعامل با جهان براي ما مهم است؛ هر چند نمي توان منکر اين مهم شد که «جوينت شدن» مي تواند در انتقال روش هاي نوين براي تسريع در عمليات، بالا بردن کيفيت کار و فعاليت ها موثر باشد.
سيد حسين غليان از ديگر سازندگان بخش داخل مي گويد: نمي توانيم در و ديوار را ببنديم و بگوييم فقط خودمان هستيم. اگر اصل مزيت اقتصادي نباشد، در دنيا از بين مي رويم. اين مسئله درباره يک واحد کوچک اقتصادي تا يک حکومت صادق است. او که مديريت شرکت پناد پلاستيک را عهده دار است، اشاره مي کند: کار ما با دنيا گره خورده و نمي توان آن را انکار کرد و بايد افزون بر حمايت از داخل، به آن سوي آبها هم نگاه داشته باشيم، هم براي انتقال فناوري و هم يافتن بازاري براي کالاي مان.
موضوعي که در گفت وگو با عباس شعري مقدم، مديرعامل پيشين شرکت ملي صنايع پتروشيمي هم مورد اشاره قرار گرفته است او مي گويد: بازار داخل محدود است. شرکت توليدکننده حتما بايد صادرات داشته باشد، درغير اين صورت رشد نمي کند و بايد قيد کار خود را بزند. اولين قدم اين است که مشکل ما با جهان حل شود.
او با بيان اينکه سازندگان داخلي اکنون با مشکلات مختلفي مواجه هستند و مسائل زيادي دارند که اگر حل شود، خودشان مي توانند هم کيفيت را افزايش دهند و هم رقابت کنند، مثال مي زند: به خاطر دارم قبل از انقلاب «کفش ملي» ما، کفش چرمي بود که با توجه به کيفيت آن به ايتاليا صادر مي شد و کسي هم حاضر نبود کفش ايتاليايي بخرد و همه کفش ايراني مي خريدند. يا تريکو، روغن موتور ايرانول و.. اين يعني «حمايت از کالاي ايراني». سازندگان مي توانند کيفيت و بازار را در اختيار داشته باشند، فقط دولت بايد فضاي کسب و کار را درست کند، زالوها و موانعي را که در اين فضا وجود دارند، از ميان بردارد و قوانين دست و پاگير را کم کند. دولت از همين امروز و با حذف قوانين مزاحم بايد حمايت خود را شروع کند.
بهرام مسعودي، مسئول بازاريابي شرکت توسعه صنعت ايرانيان افق از شرايط موجود و سياست هاي وزارت نفت در حمايت از سازندگان داخلي رضايت دارد و مي گويد: در بخش صنعت نفت و گاز؛ ما به عنوان يکي از شرکت هاي اکتشاف و توليد (E&P) تاييد صلاحيت شديم که اين مسئله، اين امکان را به ما مي دهد که با مشارکت شرکت هاي خارجي، يکي از ميادين نفتي را توسعه دهيم.
او معتقد است: جايگاهي که امروز اين شرکت پيدا کرده و در کار توسعه يک ميدان نفتي با مشارکت خارجي فعال است، دستاورد بسيار بزرگي به شمار مي رود و ما آن را ناشي از سياست هاي صحيح وزارت نفت مي دانيم که با فراهم کردن فضايي مناسب، ما را به اين موقعيت رسانده است.
مسعودي با اشاره به همکاري اين شرکت در طرح توسعه دارخوين با شرکت خارجي اضافه مي کند: همين موضوع باعث انتقال فناوري شد و ما توانستيم اين موقعيت را پيدا کنيم که يکي از شرکت هاي «اي اند پي» باشيم.
او مي گويد: با درنظر گرفتن شرايط کلي، همين که اين فرصت به يک شرکت خصوصي داده شده تا وارد اين عرصه شود، امتياز بزرگي است.