بررسی طرح جدید شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حوزه منابع انسانی
همه در کنار هم
مشعل در تازه ترین تحول در ستاد شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، این بار نوبت به مدیریت منابع انسانی رسید که به عنوان یکی از معدود شرکت های تابعه صنعت نفت، فرآیند ارزیابی عملکرد کارکنان غیررسمی را به سبک و سیاق حرفه ای- عملیاتی، انجام و موفقیت جدیدی را وارد تالار افتخارات بازوی فنی - اجرایی صنعت گاز کشور کند.همکارانی که وقایع و تحولات شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران را پایش می کنند، می دانند که این مجموعه خوشنام، افزون بر مشهور بودن به برپایی افتتاحیه های پشت سرهم و باشکوه طرح های عظیم ملی، وجوه درخشان دیگری هم دارد. بله؛ درست حدس زده اید، همکاران شاغل در ستاد نیز همپای مهندسان طرح ها، در عرصه های گوناگونی دست به نوآوری و خلاقیت زده اند که پیشتر درگزارش دستاوردهای همکاران امور پیمان ها به آنها اشاره و منتشر شد.
مهدی ذوقی، مدیرمنابع انسانی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران که از جوانان با انگیزه، با تجربه و دارای تحصیلات مرتبط این صنعت است، در این گفت و گو، ضمن نتایج اهداف این فرآیند نوآورانه همچون افزایش تعهد و انگیزه سازمانی و افزایش رقابت پذیری سالم، همچنین همگرایی و نهایتا افزایش بهره وری سازمانی، فرآیند انجام امور را تشریح کرده است.
لطفا بفرمایید که ایده تقدیر از کارکنان غیررسمی از کجا نشات گرفت؟
به اعتقاد من همه افرادی که در عینیت بخشی به اهداف سازمان می کوشند، جزو سرمایه انسانی محسوب می شوند. در ابتدا لازم است توضیح دهم که سرمایه انسانی با منابع انسانی یا نیروی کار متفاوت است. سرمایه انسانی به نیروی باانگیزه ای گفته می شود که (فارغ از نوع استخدام) برای سازمان ارزش افزوده ایجاد می کند. همیشه این سوال در ذهن من بوده که چرا تلاش نیروهای غیررسمی که بسیاری از آنها در زمره سرمایه انسانی به شمار می آیند و برای سازمان ارزش افزوده ایجاد می کنند، دیده نمی شوند و گاه حس تبعیض با همکاران رسمی در این عزیزان ایجاد می شود. از سال های گذشته حرکت هایی شروع شده بود که با عنایت به رویکرد عدالت محور مسئولین شرکت، این اقدام ها در دوسال گذشته به اوج خود رسید. برخی تسهیلات رفاهی مانند استفاده از مهمانسراهایی که با پیگیری مدیریت منابع انسانی در سطح کشور با سایر شرکت های تابعه هماهنگ شده بود، به وجود آمد که خوشبختانه بسیاری از همکاران غیر رسمی از این ظرفیت استفاده کردند. نقطه اوج این اقدام های رو به جلو در سال گذشته به وقوع پیوست و چند تن از همکاران غیررسمی در دوره حرفه ای مدیریت پروژه حضور یافتند. این به آن معناست که شرکت برای نیروهای غیررسمی ارزش قائل است و به خوبی می داند که در بلند مدت تجمیع دانش و مهارت این قشر از همکاران، منجر به افزایش بهره وری سازمانی می شود؛ از این رو ارزیابی عملکرد این دسته از همکاران و تقدیر از آنها در دستور کار ارکان مدیریت منابع انسانی شرکت قرار گرفت.
به طور خاص کارکنان قراردادی و پیمانکاری از چه امتیازهایی برخوردار شدند؟
درباره آموزش و توسعه، دوره های آموزشی گوناگونی برای گروه های شغلی مختلف از جمله مسئولان دفاتر، راننده ها، همکاران حراست و نیروهای خدماتی برگزار شد و حتی در مذاکرات اخیر با مدیر عامل مقرر شد برای ارتقای شغلی و جابه جایی افرادی که دارای مزیت های برجسته نظیر مدرک تحصیلی بالا، مهارت های خاص، روابط اجتماعی خوب و رفتار سازمانی حرفه ای هستند، طرحی نو در انداخته شود. در بحث جبران خدمات میانگین اضافه کاری همکاران قرارداد معین، موقت و پیمانکاری در سقف شرح خدمات پیمان رشد داشته است. در بحث ورزش همه همکاران غیررسمی بدون تبعیض از امکانات ورزشی این شرکت استفاده می کنند. بسیاری از همکاران غیررسمی از امکاناتی که برای فرزندان همکاران رسمی تدارک دیده می شود نیز استفاده می کنند. بنابراین در بیشتر اقدام های مدیریت منابع انسانی، همکاران غیررسمی به مثابه همکاران رسمی، از ظرفیت های سازمانی بهره مند می شوند.
برای سال های متمادی،جای خالی سیستمی به منظور ارزیابی عملکرد نیروهای غیررسمی احساس می شد. در این باره چه اقدام هایی انجام شد؟
ارزیابی عملکرد را مهم ترین زیر سیستم منابع انسانی می دانم، زیرا ارزیابی عملکرد، زیرسیستمی است که مستقیما با آموزش ارتباط دارد و خلاهای آموزشی از دل آن استخراج می شود و سنگ بنای ارتقا، انتصاب و حتی نظام جبران خدمات، انجام یک ارزیابی عملکرد مترقی است؛ بنابراین نبود متد علمی برای سنجش عملکرد نیروهای غیررسمی، یک نقص در برخی اجزای سیستم ایجاد کرده بود و مهم تر آنکه در شرکت های تابعه وزارت نفت، به ندرت تجربه ای قابل اتکا در انجام با کیفیت و استاندارد آن وجود داشت. این قضیه باعث شد به فکر یافتن راه حل برای قدردانی ازهمکارانی باشیم که باوجود شایستگی و خلق ارزش افزوده دیده نمی شوند. کما اینکه از نگاه مدیرعامل و براساس یک رویکرد علمی و عدالت محور، می بایست بین نیروهای کیفی و متعهد که همه تلاش خود را در رسیدن سازمان به اهدافش انجام می دهند، با سایر نیروها تفاوت قائل شد. تفاوت در برخورداری از امکانات شرکت، حس خوب دیده شدن، اضافه کاری و... از این رو برآن شدیم تا با تدوین یک دستورالعمل مدون که به تایید بالاترین مقام سازمان رسیده است، فرآیند ارزیابی را شروع کنیم. برنامه ما از بهمن ماه سال گذشته آغاز و فرم ها توزیع شد تا در روز جهانی کارگر بتوانیم از همکاران غیررسمی نمونه تقدیر کنیم. فراتر از همه این موارد، قوت قلب و چراغ راهنمای ما در این مسیر، همان اصل زیبای انسانی یعنی حفظ کرامت انسانی کارگر و توجه به قشر زحمت کش است که در آموزه های دینی و سیره بزرگان هم بسیار مورد تاکید بوده است.
روند ارزیابی چطور اجرا شد و چه افرادی در فرآیند انتخاب کارمند نمونه دخیل بودند؟
پس از تدوین دستورالعمل، ۵ گروه شغلی مشتمل بر نیروهای حراست (فیزیکی)، خدماتی، دفتری، کارشناسی و حمل و نقل، مورد تجزیه و تحلیل کارشناسانه قرار گرفتند. فرم ارزیابی متناسب با شرح وظایف هرکدام از گروه های شغلی طراحی شد. شاخص ها و ضرایب آنها در هرگروه متفاوت بود. در انتهای سال گذشته مدیران و مجریان فرم های ارزیابی را تکمیل کردند و سپس هیئت انتخاب کارمندان نمونه متشکل از رئیس اچ اس ای، روسای واحدهای مددکاری، برنامه ریزی و تامین نیروی انسانی، مدیر منابع انسانی و معاون مهندسی و طراحی و رئیس کمیته فنی بازرگانی (به عنوان نمایندگان مدیرعامل/ معاون) تشکیل شد و شروع به کار کرد.
نشست های رو در روی ارزیابان با کارمندان غیررسمی، مرحله مهمی از فرآیند ارزیابی به شمار می آید. در این نشست ها چه گذشت؟
در ارزیابی هم از رویکرد کمی استفاده شد و هم رویکرد کیفی. در مرحله اول که امتیازدهی بود، از رویکرد کمی استفاده شد. در مرحله دوم که خروجی مرحله کمی هست، از رویکرد کیفی برای انتخاب نفرات استفاده شد. در این مرحله، افرادی که پیشتر حد نصاب لازم را در فرم های ارزیابی کسب کرده بودند، برای ارائه نقاط قوت و بیان نگرش و دستاورد خود در خلق ارزش برای شرکت به نشست های حضوری دعوت شدند. از آنجا که ماهیت فعالیت های شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، تخصصی و کارشناسی است، طبیعتا تعداد نفرات منتخب در گروه کارشناسان بیشتر از دیگر گروه ها بود. در جلسات ارزیابی حضوری، مواردی مانند مدارک تحصیلی، سوابق و تجربه کاری برجسته، سابقه تدریس یا تالیف کتاب، تعهد سازمانی و... مورد بررسی قرار گرفت. جالب توجه آنکه در این نشست ها متوجه شدیم، در بین عزیزان غیررسمی، فردی با مدرک دکترای مدیریت استراتژیک حضور دارد که دو جلد کتاب را نیز به زیور طبع آراسته است. نکته جالب توجه دیگر نیز علاقه وافر همکارانی است که باوجود مشکلات شخصی، تمام وجود خود را وقف سازمان کرده اند که تعهد و وظیفه شناسی این عزیزان، تحسین ارزیابان را برانگیخت. درنهایت این نشست های جالب توجه و پرثمر با انتخاب نفرات برتر و منتخب به پایان رسید.
برای نفرات منتخب و برتر چه برنامه هایی در نظر گرفته شده است؟
بنا بر دستورالعمل ارزیابی، قرار است با مساعدت مدیرعامل از این عزیزان در بحث حقوق و مزایا به نحو مقتضی تقدیر شود که این کار باعث افزایش انگیزه و تعهد سازمانی می شود. با این تدبیر، نفرات کارآمد افزون بر دیده شدن، تغییرات مثبت در جبران خدمات را به صورت ملموس احساس می کنند و دیگران نیز به کار، تلاش و نوآوری ترغیب می شوند، ضمن اینکه دیده شدن در سطح سازمان در حضور مدیران عالی شرکت نیز باعث قوت قلب نفرات برگزیده شده است.
ارزیابی همکاران غیررسمی چه آثاری برای شرکت به ارمغان می آورد؟
در واقع با این اتفاق، چرخه مدیریت منابع انسانی نیروهای غیررسمی (که پیشتر با ابزارهای آموزشی و رفاهی قوام گرفته بود)، کامل شد. نتایج این زیر سیستم در سایر موارد مانند جبران خدمات، آموزش و ارتقای شغلی کاربرد دارد و چه بسا سرپرستان آینده برخی واحدها از بین همین افراد انتخاب شوند. مانند دیگر فرآیندها امکان بهبود روند ارزیابی در آینده متصور است. ممکن است برخی نفرات شایسته از قلم افتاده باشند اما قطعا محاسن این کار بسیار بیشتر از معایب آن بوده و با اجرای آن برای اولین بار مفهوم ارزیابی عملکرد نیروهای غیررسمی وارد فرهنگ سازمانی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران و حتی صنعت نفت می شود.
در حوزه آموزش چه اقدام هایی برای کارکنان غیررسمی انجام شده است؟
در موضوع آموزش عمومی هیچ گونه محدودیتی نداریم. کلاس هایی برای نیروهای دفتری با موضوع رفتار سازمانی برگزار شده که ادامه می یابد. برای فرزندان همکاران هم (فارغ از نوع استخدام) کلاس های تابستانی و همچنین آموزش شنا (دختران و پسران) و فوتسال دایر شده است. استفاده از ظرفیت مشاوره روان شناس مستقر در شرکت دیگر امکانی به شمار می آید که برای همه گروه های شغلی فراهم است. اکنون انواع کلاس های ورزشی، استخر و سالن ورزشی ساختمان ششم و مرکز پایش سلامت از سوی طیف متنوعی از همکاران مورد استفاده قرار می گیرد. این تسهیلات به ویژه برای برخی عزیزان که توانایی مالی برای ثبت نام در کلاس های بیرون از شرکت را ندارند، ارزشمندتر است. در یک کلام می توان گفت نبود تبعیض در بهره مندی از امکانات، فضایی بسیار دلنشین در شرکت ایجاد کرده است. حتی برای نیروهای خدماتی و آبدارخانه دوره آداب و کیفیت پذیرایی و همچنین آموزش های قرآنی در ماه مبارک رمضان برگزار شد. دوره آداب حمل مسافر نیز برای همکاران نقلیه برگزار شد که گواهینامه صلاحیت حرفه ای به آنها اعطا می شود. در بخش تاسیسات نیز دوره آموزشی مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان را داریم که متناسب با شغل عزیزان است.
در پایان اگر نکته ای باقی مانده است، بفرمایید.
از همکاران خوب و پرتلاشم در واحد برنامه ریزی و تامین نیروی انسانی که با تعهد کاری، امانت داری و رعایت جانب انصاف، نقش بزرگی در رقم زدن این موفقیت داشتند، قدردانی می کنم.