سهم و نقش صندوق نوآوری و شکوفایی در پیشبرد اهداف دانش بنیان های صنعت نفت
حمـــایتی در مسیر ایجاد اعتماد و همکاری
حمایت دولت سیزدهم از شرکت های دانش بنیان طی دو سال اخیر بیش از پیش بوده است. این توجه و حمایت، بخصوص در صنعت نفت بیشتر از سایر بخش ها بوده و اثرگذاری بالایی در تامین تجهیزات و نیازهای این صنعت داشته است. بسیاری از اقداماتی که در سال های گذشته به عنوان روندی معمولی در حوزه دانش بنیان ها شروع شده بود، در دو سال اخیر با قوت ادامه پیدا کرد. در این میان مجموعه هایی همچون صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان بازوی حمایتی دولت تاثیری قابل توجه در توسعه نقش مجموعه های دانش بنیان داشته اند؛ مجموعه ای که سهمی قابل توجه در شکل گیری و اجرای پروژه ها و تحقق اهداف شرکت های دانش بنیان در ارتباط با صنعت نفت داشته است.
مجموعه وزارت نفت در کنار ارائه تسهیلات و حمایت های مختلف، اقدام به احداث پارک های فناوری و فضاهای اشتراکی برای گروه های جوان و تازه کار دانش بنیان کرده و در همکاری نزدیک و مشترک با صندوق نوآوری و شکوفایی تلاش کرده است موانع اجرایی و مالی را از پیش روی شرکت های دانش بنیان بردارد. بنا بر اعلام محمدصادق خیاطیان، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، در حال حاضر نزدیک به 8600 شرکت دانش بنیان در بخش های مختلف، از کشاورزی و تجهیزات پزشکی گرفته تا حوزه فناوری اطلاعات و الکترونیک مشغول به فعالیت هستند و ضریب نفوذ خدمات صندوق نوآوری به شرکت های دانش بنیان و فناور در سراسر کشور به بیش از ۶۰ درصد رسیده است. از آنجا که در گروه بندی های صندوق نوآوری و شکوفایی، گروهی با عنوان نفت وجود ندارد، حوزه های مشترک زیادی بین صنعت نفت، پتروشیمی و IT و ICT و گروه های فناوری ماشین سازی و مواد شیمیایی وجود دارد و می توان گفت حدود 800 تا 900 مورد از شرکت های دانش بنیان با ظرفیت نقش آفرینی در ارتباط مستقیم با صنعت نفت قرار دارند.
751 قرارداد با دانش بنیان ها
پس از آنکه سال 1387 از سوی مقام معظم رهبری به نام «نوآوری و شکوفایی» نامگذاری شد، نام صندوقی که قرار بود در حمایت از شرکت های فناور تشکیل شود، از همین عنوان گرفته شد و در ادامه صندوق نوآوری و شکوفایی شکل گرفت. این صندوق در این سال ها وظایف مالی و تعهدات اجرایی زیادی داشته که بسیاری از آنها بر اثر پیگیری نکردن دولت ها محقق نشده و حتی ساختار اجرایی آن در طول چند سال هنوز به شرایط ایده آل نرسیده است. با این حال، از ابتدای دولت سیزدهم و همراهی که دولت و بخش های مختلف آن، بخصوص صنعت نفت با صندوق نوآوری و شکوفایی داشتند، سهم شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت بیشتر و بیشتر شد. به نحوی که وحید رضا زیدی فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری اعلام کرده است که شرکت های دانش بنیان در حوزه صنعت نفت ۳ برابر شده اند. زیدی فرد همچنین گفته است: در دو سال اخیر فعالیت دولت سیزدهم تاکنون، ۷۵۱ قرارداد به ارزش ارزی - ریالی حدود ۳۴۰ میلیون دلار و ۷۲۰۰ میلیارد تومان با شرکت های دانش بنیان امضا شده است. شرکت های دانش بنیان صنعت نفت در دولت سیزدهم از حدود ۱۵۰ به حدود ۵۵۰ شرکت رسیده، یعنی بیش از سه برابر شده است. فهرستی داریم به عنوان فهرست بلند تجهیزات تأییدشده که هر شرکتی در صنعت نفت بخواهد تجهیزاتی را بخرد یا استفاده کند، باید از شرکت هایی که داخل این فهرست هستند، استفاده کند. تسهیلاتی را هم برای شرکت های دانش بنیان فراهم کرده ایم که بر تعدادشان اضافه می شود. زیدی فرد همچنین با اشاره به اجرای طرح چاه های بسته و کم بازده گفته است: با اعلام فراخوان، با شرکت های دانش بنیان قرارداد بسته ایم و تسهیلات و تضامین مختلفی را از طریق صندوق یا از راه های قانونی دیگر در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار می دهیم. وی افزوده است: در بحث صدور خدمات فنی و مهندسی نیز اقدام هایی برای شرکت ها صورت گرفته است، همچنین اکنون ۸۱ قرارداد با دانشگاه ها و پژوهشگاه های مختلف در سراسر کشور امضا شده و یکی از ویژگی های این دوره وزارت نفت، برقراری ارتباط بسیار خوب با وزارت علوم در دوره ها و رده های مختلف است که این ارتباط به همکاری بسیار خوبی بین وزارت علوم و وزارت نفت منجر شده است.
اثرگذاری صندوق نوآوری و شکوفایی در ساخت بار اول
صندوق نوآوری و شکوفایی و صنعت نفت در حوزه های مختلفی طی دو سال گذشته همکاری داشته اند. انعقاد انواع تفاهمنامه و قرارداد مشترک، اعطای تسهیلات ویژه برای پروژه های ساخت بار اول یا همراهی در راه اندازی صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر شرکتی در حوزه پتروشیمی از جمله این همکاری های اثرگذار بوده است. محمد صادق خیاطیان، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی هم چندی قبل، از اختصاص 10 هزار میلیارد تومان تسهیلات با همکاری چهار بانک عامل در کشور برای عملیاتی شدن بسته رشد تولید دانش بنیان که در این صندوق طراحی شده است، خبر داد. اهمیت این همراهی صندوق نوآوری و شکوفایی به این دلیل است که با کمک به شرکت های نوپای فناور و دانش بنیان، بخصوص درحوزه تخصصی صنعت نفت، بسیاری از شرکت های بزرگ و مجموعه های خصوصی، اعتماد بیشتری به سرمایه گذاری پیدا می کنند و منابع مالی بیشتری را وارد صندوق نوآوری و شکوفایی کرده یا تمایل بیشتری به همکاری مالی با شرکت های دانش بنیان پیدا می کنند. درشرایط اقتصادی و تحریمی که کشور در آن قرار دارد، تامین مالی برای پروژه های کوچک و بزرگ، نیازمند حمایت دولتی و همکاری شرکت های بزرگ اقتصادی است. در این شرایط مجموعه هایی مثل صندوق نوآوری و شکوفایی با ایجاد فضای همکاری بین خود و صنعت نفت، راهی را برای فعالیت شرکت های فناور و دانش بنیان باز گذاشته اند.
3 برابر شدن دانش بنیان ها با حمایت های همه جانبه
در نتیجه این حمایت های همه جانبه بوده است که به قول حمیدرضا زیدی فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت از مهم ترین دستاوردهای این وزارتخانه، همکاری با شرکت های دانش بنیان و سه برابر شدن تعداد آنها بوده است.
زیدی فرد با اشاره به عملکرد وزارت نفت در حمایت از ساخت بار اول نیز گفت: دستاوردهای وزارت نفت در حمایت از ساخت بار اول به حدی درخشان و ارزشمند بوده که این وزارتخانه در سال ۱۴۰۱ رتبه نخست را در حمایت از ساخت بار اول تجهیزات راهبردی بین دستگاه های مختلف دولتی کسب کرده و امیدواریم با روندی که در پیش گرفته ایم، امسال نیز با حمایت از مجموعه های نوآور و دانش بنیان، در این بخش حائز رتبه نخست شویم.
صندوق نوآوری و شکوفایی از چند سال قبل تاکنون در همکاری مداوم با شرکت ملی نفت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی گاز ایران، شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران نیازهای فناورانه صنایع مرتبط با صنعت نفت را به شرکت های دانش بنیان و استارت آپ های حوزه نفت منتقل و زمینه هایی را برای همکاری مشترک آنها فراهم کرده است. این روند در دو سال اخیر با شتاب و قوت بیشتری ادامه داشته و از این رو بوده که شمار طرح های تولید بار اول صنعت نفت در دوره ای ۱۲ ماهه (تا مهر سال ۱۴۰۱) افزایش ۷۸ درصدی را نسبت به دوره مشابه قبلی خود نشان می دهد. با روندی که در حمایت از مجموعه های دانش بنیان در ساختار دولت وجود دارد، به نظر می رسد که در آینده شاهد تحولات و اثرگذاری بیشتری از این شرکت ها در صنعت نفت باشیم.