راهکارهايي براي روزه داري کارکنان صنعت نفت
امساک در گرد و غبار
مشعل برخي از مشاغل در جامعه با سختي زيادي همراه است و کار در ماه رمضان و گرماي هوا، اين سختي را دو چندان مي کند. با اين وجود هنوز مردم و صاحبان اين مشاغل تنها آرزوي شان قبول شدن روزه هايشان در اين فصل گرم از سال است. در اين شرايط، کارکنان مناطق عملياتي بايد بدون وقفه فعاليت داشته باشند تا چرخ توليد نفت کشور از حرکت بازنايستد، از اين رو کارگران و کارکنان بايد الزاماتي را رعايت کنند تا علاوه بر انجام فرايض ديني خود، دچار بيماري نشوند. در اين خصوص هفته نامه«مشعل» با سيد علي جزايزي، متخصص تغذيه بيمارستان فوق تخصصي صنعت نفت تهران به گفت و گو نشسته است که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
کارکنان مناطق عملياتي در قسمت هاي شمال، جنوب، شرق و غرب چه نکاتي را بايد در ايام ماه مبارک رمضان رعايت کنند؟
کارکنان مناطق عملياتي بايد با توجه به شرايط آب و هوايي (گرم، سرد، خشک و مرطوب)، محيط فعاليت (در محيط باز، گرم، سرد و در فضاي بسته اداري) و حجم فعاليت بدني (سنگين، متوسط و سبک) و همچنين توجه به نياز بدن شان به کالري و مايعات و در نظر گرفتن توصيه هاي عمومي تغذيه در روزه داران، نيازهاي برنامه غذايي مناسب خود را تعيين و اجرا کنند.
کارکنان اقماري نيز لازم است ضمن رعايت توصيه هاي عمومي تغذيه در روزه داران، بويژه از مصرف بيش از اندازه غذاهاي چرب و شيرين اجتناب کنند.
نکته مهم براي همکاران شاغل در مناطق عملياتي در محيط هاي در معرض خطر مانند ارتفاعات، فضاهاي صنعتي مجاور کوره ها و مشعل ها و .... اين است که ضمن رعايت توصيه هاي تغذيه اي و دريافت غذا و مايعات به ميزان لازم، در صورت احساس ضعف هنگام کار، بلافاصله به محيط امن منتقل شده و اقدام لازم را براي حفظ سلامت خود انجام دهند.
• علاوه بر مواردي که به آنها اشاره کرديد، چه توصيه ديگري به کارمندان روزه دار مي کنيد؟
قطعاً فرد روزه داري که همزمان با روزه گرفتن، به کار و خدمت به مردم هم مشغول است، از ثواب مضاعف برخوردار مي شود، از اين رو براي انجام هرچه بهتر کار لازم است که توصيه هاي تغذيه اي را رعايت کند تا ضمن حفظ سلامت خود، توان انجام فعاليت و کار را نيز داشته باشد.
عمده مشکلاتي که کارمندان در ايام روزه داري با آنها مواجه مي شوند، به شرح زير است:
الف) گرسنگي: داشتن يک وعده کامل سحري که حاوي کربوهيدرات هاي پيچيده مانند انواع غلات سبوس دار (برنج، جو، جو دو سر) و حبوبات (عدس و لوبيا) باشد؛ چرا که اين گروه بر خلاف کربوهيدرات هاي ساده که تنها 4-3 ساعت دوام دارند، تا 8 ساعت در دستگاه گوارش باقي مانده و موجب مي شوند تا فرد روزه دار ديرتر احساس گرسنگي کند و توان بيشتري براي انجام کار و فعاليت داشته باشد.
مصرف زياد قندهاي ساده و مواد غذايي شيرين در وعده سحري توصيه نمي شود؛ زيرا مصرف مواد غذايي شيرين مثل زولبيا، باميه و حلواهاي شيرين با تحريك ترشح زياد انسولين، موجب ورود قند خون به داخل سلول ها و در نتيجه كاهش قند خون شده و فرد زودتر گرسنه مي شود.
ب) تشنگي: از مشكلات اساسي روزه داران شاغل، بويژه زماني كه ماه رمضان با روزهاي بلند تابستان مقارن مي شود، بروز تشنگي در طول روز است که توان کار و فعاليت را در آنها کم مي کند. براي مقابله با تشنگي راهکارهاي زير توصيه مي شود:
محدود كردن مصرف نمك در وعده هاي افطاري و سحري و مصرف ميوه و سبزي كافي، بويژه در وعده سحري توصيه مي شود. همچنين براي کاهش ميزان تشنگي، مي توانيد ليمو ترش، ماست و سبزي خوردن تازه را در اين دو وعده غذايي بگنجانيد. استفاده از سالاد و هندوانه هم تا حدود زيادي مانع تشنگي در طول روز مي شود.
مصرف زياد مواد غذايي سرشار از پروتيين در وعده سحري، سبب تشنگي در ساعات اوليه روز شده و فرد روزه دار را دچار تشنگي شديد مي کند.
نوشيدني هاي کافيين دار مثل چاي، بخصوص چاي پررنگ٬ قهوه و کوکاکولا، ادرارآور است، به همين دليل فرد را در طي روز دچار کم آبي و تشنگي مي کند.
خوردن 8 تا 12 ليوان آب از افطار تا هنگام سحر سبب مي شود تا در طول روز کمتر احساس تشنگي کنيد.
خوردن غذاهاي خشک مثل کوکو سيب زميني، کوکو سبزي، کتلت، انواع کباب هاي گوشت قرمز و جوجه کباب در وعده سحري، بخصوص زماني که با ادويه زياد آماده شوند، موجب تشنگي شديد مي شوند.
ضمن آنکه توصيه مي شود افراد روزه دار تا جايي که امکان دارد، از قرار گرفتن در محيط هاي گرم و زير تابش آفتاب اجتناب کنند.
• چه توصيه هايي به بيماراني که مي خواهند روزه بگيرند، داريد؟
ابتدا لازم مي دانم به نکته مهمي اشاره کنم. اسلام به سلامت انسان، اهميت ويژه اي داده و همانگونه که در احکام شرعي آمده است، «صرف احتمال ضرر روزه براي سلامت، موجب حرمت روزه مي شود». بر اين اساس روزه در ماه مبارک رمضان يا واجب است و يا حرام و براي حرمت آن، احتمال ضرر کافي است، از اين رو بيماران تا زماني که يقين به ضرر نداشتن روزه پيدا نکرده اند، نبايد روزه بگيرند. چرا که در اين صورت، مرتکب گناه و فعل حرام مي شوند.
در برخي شرايط و بيماري ها روزه نمي توان گرفت، مثل سه ماهه اول و سوم بارداري در زنان يا افرادي که کليه سنگ ساز دارند يا به ديابت نوع (يک) و نوع (2) پيشرفته و عارضه دار مبتلا هستند، افرادي که دياليز مي کنند و بيماراني که مصرف دارو طي چند نوبت در روز براي آنها ضروري است و .....
از آنجا که شرايط افراد و بيماري ها متفاوت است، پيشنهاد مي شود، بيماران حتماً قبل از روزه گرفتن، با پزشک معالج خود مشورت کنند.
• اغلب روزه داران چه اشتباه هاي تغذيه اي در اين ايام انجام مي دهند که سلامت شان به خطر مي افتد؟
متأسفانه برخي تصورهاي اشتباه، موجب آسيب به سلامت روزه داران مي شود که به عنوان نمونه به برخي از آنها اشاره مي شود:
پرخوري: بويژه در هنگام افطار و شام به اميد گرسنگي کمتر در زمان روزه داري. لازم به ذکر است در ماه مبارک رمضان نيز مانند ساير ايام، مازاد انرژي دريافتي با تبديل به بافت چربي، ذخيره مي شود که اين امر افزايش وزن، چاقي و عوارض ناشي از آن را به دنبال دارد. از علل پرخوري مي توان به حذف وعده سحري اشاره کرد که موجب افزايش گرسنگي و به دنبال آن پرخوري، بويژه مصرف شيريني در هنگام افطار مي شود.
کم خوري: برخي روزه داران اقدام به کم خوري مي کنند که موجب ضعف و بي حالي طي روز و اختلال در فعاليت و کار آنها مي شود و چنانچه دريافت برخي گروه هاي غذايي کاهش قابل توجه پيدا کند، مي تواند علاوه بر ضعف و بي حالي، موجب کاهش برخي ويتامين ها و املاح و عوارض ناشي از آنها شود.
بي نظمي وعده هاي غذايي و حذف وعده سحري: اين امر علاوه بر ضعف و بي حالي در طي روز، باعث کاهش کارايي بدن و اختلال در فعاليت روزانه مي شود؛ از اين رو بايد سه وعده افطاري، شام و سحري حفظ شود.
مصرف چاي فراوان در سحر: از آنجا که چاي ادرارآور است، مصرف زياد آن بويژه در سحر، موجب دفع آب و تشنگي در روز مي شود.
مصرف غذاهاي شور و پرادويه، بخصوص در وعده سحري: با توجه به اينکه نمک و ادويه ها باعث احساس تشنگي و کم آبي مي شود، توصيه مي کنيم مصرف آنها بويژه در اين ماه و به طور خاص در وعده سحري محدود شود.
کاهش مصرف ميوه ها و سبزي ها: کاهش مصرف ميوه ها و سبزي ها که گاه به دليل مصرف زياد شيريني ها از جمله زولبيا و باميه است، موجب کاهش ويتامين ها و املاح شده و همچنين به دليل دريافت کم فيبرها، فرد را دچار يبوست کند.
توصيه هاي تغذيه اي
اصول و توصيه هاي تغذيه اي در اين ماه مبارک نيز همچون ساير ايام، جاري و رعايت آنها الزامي است. با نگاه به هرم غذايي، رعايت فعاليت بدني، ورزش روزانه و کنترل وزن که در قاعده هرم هستند، از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و لازم است در اين ماه نيز مورد توجه قرار گيرند، در اين خصوص پياده روي و نرمش سبک بعد از ظهرها قبل از مغرب در صورتي که ايجاد ضعف نکرده و قابل تحمل باشد، توصيه مي شود. بديهي است که فعاليت در اين زمان به سوختن چربي ها و کاهش وزن براي کساني که اضافه وزن دارند نيز کمک مي کند. زمان هاي ديگر براي فعاليت در اين ماه، يک ساعت پس از افطار و دو ساعت پس از سحر است.
همچنين رعايت دو اصل تنوع و تعادل در برنامه غذايي که در هرم غذايي به آنها اشاره شده، مورد توجه قرار مي گيرد.
1)تنوع به معني استفاده از تمامي گروه غذايي اصلي گروه نان و غلات (انواع نان، برنج، گندم و جو)
2) گروه سبزي ها (سبزي هاي غني از ويتامين c مثل سبزي هاي برگي، گوجه فرنگي و فلفل دلمه اي، سبزي هاي غني از ويتامين Α مثل هويج، کدوتنبل و اسفناج و ساير سبزي ها مانند کرفس، بادمجان، کدو سبز، پياز، سيب زميني و...)
3) گروه ميوه ها (ميوه هاي غني از ويتامين c مثل مرکبات و کيوي، ميوه هاي غني از ويتامين Α مثل طالبي، زرد آلو و انبه و ساير ميوه ها از جمله سيب، گلابي، گيلاس، انگور، هندوانه، خربزه و ...)
4) گروه شير و لبنيات (شير، ماست، کشک و بستني)
5) گروه گوشت، (گوشت هاي قرمز مثل گوسفند و گوساله؛ گوشت هاي سفيد مثل مرغ، ماهي و پرندگان، امعاء و احشاء مانند جگر، دل، قلوه، زبان و مغز)، تخم مرغ و حبوبات (نخود، لوبيا، عدس، باقلا، لپه و ماش)
6) گروه چربي ها ( روغن هاي مايع و جامد، کره و مغز دانه هاي خوراکي مانند گردو، بادام، فندق، پسته و انواع تخمه) که بايد از اين گروه هاي غذايي به مقدار کافي با در نظر گرفتن توصيه ها و مقادير مناسب مصرف شود.