گام های تازه برای فعال شدن پتروشیمی های فراسرزمینی
از دانش فنی تا راه اندازی حضور داریم
مشعل دولت سیزدهم و وزارت نفت در دو سال گذشته با فعال کردن دیپلماسی منطقه ای و بین المللی و دیپلماسی انرژی، بسیاری از روابط اقتصادی را با کشورهای همسایه و همسو در پیش گرفتند. به این ترتیب بود که مذاکرات با کشورهای مختلف در حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی و شرکت های دانش بنیان و فروش کاتالیست های راهبردی شروع شد و این مذاکرات با کشورهای همسایه شمالی یعنی از روسیه تا کشورهای همسو با سیاست های کلان سیاسی و اقتصادی ایران در آمریکای لاتین کلید خورد.
در دو سال گذشته وزارت نفت و زیرمجموعه های آن به خصوص شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای فروش محصولات و همکاری های مشترک مذاکرات جداگانه ای را شروع کردند که نتایج آن خیلی زود حاصل و سال گذشته فروش کاتالیست به شرکت های روسی آغاز شد. در آخرین سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری و هیئت همراه به سه کشور ونزوئلا و نیکاراگوئه و کوبا نیز موارد همکاری در حوزه انرژی مطرح و توافق های خوبی حاصل شد. از جمله این موارد، مشارکت ایران برای زنده کردن ۱۲ میلیون تن ظرفیت پتروشیمی ونزوئلا در قالب نخستین قرارداد پتروشیمی فراسرزمینی بود.
اجرای 5 فرایند پتروشیمی فراسرزمینی
این مشارکت شامل نخستین قرارداد بازسازی و نوسازی پتروشیمی های فراسرزمینی برای نوسازی یک مجتمع تولید آمونیاک در ونزوئلا بود. بر این اساس، شرکت ایرانی در قالب این قرارداد، تعمیر بخشی از واحدهای یک مجتمع آمونیاک ونزوئلا را انجام خواهد داد و با شراکت در فروش محصولات این مجتمع، بازپرداخت سرمایه گذاری انجام خواهد شد. گروه کارشناسی صنعت پتروشیمی ایران دو ماه کار کارشناسی مفصل روی این واحد پتروشیمی انجام داده و به طور کامل آن را نیازسنجی کرده است. با تعمیر این مجتمع، صادرات خدمات فنی مهندسی و تجهیزات ایرانی انجام خواهد شد و این کمک بسیار زیادی به دیگر خدمات فنی مهندسی و تجهیزات و کالاها و تجارت شرکت های خصوصی ایرانی در سطح بین الملل خواهد کرد. بررسی های کارشناسانه نشان می دهد، با صادرات خدمات فنی مهندسی و تجهیزات ایرانی به راحتی می توان ۴ میلیون تن از ظرفیت بالقوه ونزوئلا را بالفعل کرد.
بر همین اساس، مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی از آمادگی ایران برای اجرای ۵ فرآیند در پتروشیمی های فراسرزمینی خبر داده است. احمد شکری با بیان اینکه صفر تا ۱۰۰ پنج فرآیند پتروشیمی را از دانش فنی تا راه اندازی در پتروشیمی های فراسرزمینی اجرا می کنیم، گفت: از جمله این فرآیندها، فرآیندهای پلی اتیلن سنگین و سبک، آمونیاک، زنجیره تبدیل گاز به پروپیلن و پلی پروپیلن است. مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی تصریح کرد: سازندگان ایرانی بسیاری در حال ارائه خدمات به کشورهای همسایه و کشورهای آسیای جنوب شرقی و ۹ سازنده از صادرکنندگان تجهیزات عمده هستند. جواد اوجی، وزیر نفت هم پس از این سفر گفت که قراردادهای خوبی را با مجموعه پتروشیمی های کشور ونزوئلا، منعقد کرده ایم که به قول دوستان اسب های زین شده خوبی دارند. با صدور خدمات فنی و مهندسی، صنعت پتروشیمی این کشور را فعال خواهیم کرد. وی افزود: ونزوئلا حدود ۱۲ میلیون تن ظرفیت پتروشیمی نصب شده دارد که به خاطر تحریم ها و رفتن نیروهای متخصص از کشور هم اکنون 2 میلیون تن از آن عملیاتی است. خوشبختانه این نوع فعالیت های آغاز شده وزارت نفت، استفاده از ظرفیت های پالایشگاهی فراسرزمینی و پتروشیمی ها هم سهم صادرات نفت و میعانات ما را افزایش می دهد و هم صدور خدمات فنی و مهندسی را داریم. مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم چندی قبل با اشاره به گسترش روابط بین الملل در دولت سیزدهم اظهار کرد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز به دنبال سیاست افزایش همکاری ها با کشورهای همسایه و همسو در این دولت، مذاکرات فراوانی با کشورهای روسیه، ازبکستان، ارمنستان، هندوستان، پاکستان، آفریقا و کشورهای شرق دور داشته که به گسترش همکاری های خارجی صنعت پتروشیمی ایران در زمینه فروش کاتالیست و مواد شیمیایی، صدور خدمات فنی و مهندسی، تأمین تجهیزات و قطعات منجر شده است.
اما دامنه این مناسبات در حوزه انرژی به همین چند مورد محدود نشده است. در مذاکراتی که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران با چند کشور آفریقایی همچون اوگاندا داشت، علاوه بر زمینه های متنوع همکاری دوجانبه، بر سر تهاتر محصولات پتروشیمی با کالاهای اساسی و علاقه مندی این کشورها برای خرید محصولات دانش بنیان ایرانی توافق شده است. به این ترتیب شرایط تسهیل تأمین مواد اولیه و کالاهای اساسی با قیمت مناسب و امکان اجرای طرح کشت فراسرزمینی از دیگر موارد توافقی بود که با موفقیت دنبال و توافق شد به شکل تهاتری و در ازای فروش محصولات و مواد پتروشیمی، کالاهای اساسی موردنیاز ایران از این کشورها وارد شود.
حضور در بازارهای جهانی با پشتوانه دانش بنیان ها
برای صنعت نفت و به خصوص صنعت پتروشیمی که در سال های گذشته با تحریم های مستقیم و همه جانبه مواجه بوده است، این حجم از تعاملات بین المللی در جهت فروش محصولات و حفظ بازارهای موجود و راهگشایی به بازارهای جدید، قابل قبول است. می توان گفت که صنعت پتروشیمی در دولت سیزدهم توانسته است در میانه فشارها و تحریم هایی که کمر صنعت نفت و پتروشیمی ایران را هدف گرفته بودند، حرکتی پیشروانه داشته باشد که اثرات قابل قبولی هم برای کل اقتصاد ایجاد کرد. تقویت صنعت پتروشیمی و فروش محصولات پتروشیمی و در کنار آن سایر فراورده ها درآمد قابل توجهی را برای کشور به همراه داشته است. از سوی دیگر این حضور و تعامل جهانی، کماکان قدرت چانه زنی سیاسی و منطقه ای ایران را در فضای دیپلماسی افزایش می دهد. در همین شرایط حضور در کشوری دیگر و همکاری برای ساخت زیرساخت هایی همچون پالایشگاه و پتروپالایشگاه و یا به روزرسانی صنایع فعلی این کشورها می تواند مسیر حضور صنعت پتروشیمی را بیشتر از قبل هموار کند.
نکته قابل توجه در مسیر این حضور و اثرگذاری بین المللی صنعت پتروشیمی، همراهی و دادن فضای کار به شرکت های دانش بنیان است. در همین توافقی که برای فروش کاتالیست به روسیه،کشورهای آمریکای لاتین و برخی دیگر از کشورها امضا شد، سهم شرکت های دانش بنیان بیش از پیش است. در حال حاضر تعداد زیادی از شرکت های دانش بنیان در ارتباط با صنعت پتروشیمی و در حوزه ساخت کاتالیست فعال هستند و توانسته اند بخش زیادی از بازار کاتالیست منطقه را از آن خود کنند. به نظر می رسد لازم است شرکت های دانش بنیان بیش از قبل از فضای مثبت و حمایتی به وجود آمده از سوی دولت برای حضور و تقویت دانش بنیان استفاده کنند و به دنبال سهم بیشتری از بازارهای صادراتی بگردند. کارشناسان تاکید دارند که چنانچه شرکت های تولیدی محصولات پایین دستی پتروشیمی و کاتالیستی نگاه جدی به صادرات داشته باشند، شرایط برای حضور در بازارهای مختلف فراهم است. شرکت هایی که در سال های گذشته کارنامه و تجربه خوبی در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی و ساخت انواع کاتالیست کسب کرده اند و می توانند همه نیازها و بخش های مختلف خط تولید کاتالیست را تامین کنند. حالا دیگر صنعت پتروشیمی ایران در بسیاری از بخش های این صنعت خودکفا شده و امروز کشور در تراز صادرکنندگان فناوری به ویژه حوزه کاتالیست، کالا و تجهیزات دوار که در اختیار کشورهای غربی بود، قرار گرفته است. نکته قابل توجه در افزایش سهم شرکت های دانش بنیان در گرفتن بازارهای خارجی و گسترش این سهم این است که در برنامه هفتم توسعه کشور و برنامه هفتم صنعت پتروشیمی نگاهی ویژه به دانش بنیان ها به خصوص در حوزه صادرات وجود دارد و اگر امروز مدیران شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اطمینان درباره حضور در ونزوئلا و پتروشیمی های فراسرزمینی صحبت می کنند، به اتکای همین شرکت های دانش بنیان داخلی است.