صنعت پتروشیمی در میانه تحریم های همه جانبه با دیپلماسی انرژی به پیش می راند
افق روشن صادرات کاتالیست
مشعل صنعت پتروشیمی ایران از یک کشور واردکننده کاتالیست های پرکاربرد تبدیل به کشوری صادرکننده انواع کاتالیست تبدیل شده است. این واقعیتی است که در دو سال گذشته به شکل عینی و مستند و قابل اثبات با اعداد و آمار رخ داده است. صنعت پتروشیمی ایران در میانه تحریم های مستقیم و همه جانبه، کمر راست کرد و در تولید دانش فنی و تجاری سازی کاتالیست های مورد نیاز خود از متخصصان داخلی کمک گرفت. در حال حاضر درهای بازار کشورهای همسایه و منطقه و کشورهایی از پنج قاره به روی کاتالیست های ایرانی باز است و این نتیجه تلاش دولت سیزدهم در توسعه دیپلماسی به حوزه انرژی بوده است.
وزارت نفت دولت سیزدهم تلاش مستمر و همه جانبه ای برای ارتباط با کشورهای همسایه و مشتریانی از دور و نزدیک اما همسو با سیاست های داخلی داشته است و در نتیجه آن افزون بر تعامل برای فروش نفت و فراورده های نفتی، توافقاتی طولانی مدت برای انتقال دانش فنی، تامین تجهیزات و به خصوص صادرات انواع کاتالیست به امضا رسیده است. در حال حاضر شرکت های ایرانی که عموما از مجموعه های دانش بنیان و فناور هستند، صادرات کاتالیست به کشورهایی همچون عراق، افغانستان، کنیا، امارات و پاکستان، همچنین کشورهای CIS، روسیه و تعدادی از کشورهای آمریکای لاتین را آغاز کرده اند و آنطور که مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده است، در فاصله سال های 1400 تا 1401 حداقل 1500 تن کاتالیست ایرانی صادر و این ارقام در سال 1402 تکرار شده است.
صادرات 9 میلیون دلار کاتالیست
اگرچه تلاش برای بومی سازی کاتالیست های پرکاربرد در صنعت پتروشیمی از حداقل یک دهه گذشته شروع شده و بسیاری از شرکت های دانش بنیان در این سال ها تلاشی چشمگیر در این عرصه داشته اند، اما حمایت و توجهی که دولت سیزدهم در دو سال گذشته نسبت به این موضوع داشته، شبیه به یک موتور محرک بوده است. در همین دو سال بوده است که به واسطه تلاش های دیپلماتیک وزارت نفت دولت سیزدهم عملکرد فناوران و شرکت های دانش بنیان به کشورهای مختلف معرفی شدند و هیئت هایی از کشورهای مختلف برای بازدید از این دستاوردها، روانه ایران شدند. همچنین علاوه بر کاتالیست های پتروشیمی، شرکت های دانش بنیان، در حوزه ساخت داخل کاتالیست های مورد نیاز حوزه پالایش و بنزین هم ورود داشتند و برای نخستین بار قرار است 21تن کاتالیست بنزین بومی سازی در ایران به کشورهای دیگری صادر شود.
احمد اسدزاده، معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت چندی قبل با اشاره به تحریم هایی که در یک سال اخیر برای روسیه به وجود آمده است، گفت: یک شرکت دانش بنیان ایرانی برای تأمین صنایع نفت و گاز روسیه، در نیمه نخست سال 1402، حدود 9 میلیون دلار انواع کاتالیست به این کشور صادر کرده است.
او با اعلام اینکه ارزش صادرات کاتالیست های ایرانی به روسیه در سال 1401 حدود 8 میلیون دلار بود که تبادلات امسال گویای روند رو به رشد صادرات این محصولات ایرانی به روسیه است.
اسدزاده با اشاره به مذاکرات و سفرهای مشترک هیئت های ایرانی و روس در دو سال اخیر گفت: در سفر وزیر نفت به مسکو، درخواست هایی از شرکت های روس برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران دریافت کرده ایم که در حال پیگیری است.
جواد اوجی، وزیر نفت هم پس از سفری که به چند کشور آمریکای لاتین داشت، با بیان اینکه راهبرد وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تکمیل طرح ها، ورود به زنجیره ارزش و بومی کردن دانش فنی و ساخت کاتالیست هاست، افزود: هم اکنون 85 کاتالیست مورد نیاز در صنعت نفت بومی سازی شده و تا پایان دولت سیزدهم نیاز کشور به کاتالیست های پتروشیمی و پالایشگاهی به طور کامل در داخل تأمین خواهد شد و همزمان بازارهای صادراتی جدیدی معرفی می شوند.
اوجی به صادرات کاتالیست های پتروشیمی به کشورهای اروپایی و تعدادی از کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: بعد از ورود به بازسازی پالایشگاه های فراسرزمینی، زمینه برای ورود به پتروشیمی های فراسرزمینی نیز فراهم شده است و محصولات کاتالیست ایرانی می توانند در این بازارها جوابگو باشند.
رقابت موفق کاتالیست ایرانی با کاتالیست های بازار
یکی از موضوعات مهم برای حضور در بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی، تداوم حضور و حفظ بازار است و مسئله دیپلماسی بین دو کشور تامین کننده و مصرف کننده و یا به طور کلی بازار منطقه ای اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل بوده است که در دو سال گذشته دولت سیزدهم در میانه تحریم های همه جانبه تلاش کرد فضای دیپلماسی را در میان کشورهای منطقه و کشورهای همسو با خود بیشتر و بیشتر کند و در این مسیر موفق بوده است.
روسیه و چند کشور آمریکای لاتین از جمله کشورهایی همسو با سیاست های بین الملل ایران هستند که آنها هم تحت تحریم های کشورهای اروپایی و امریکا قرار دارند و از این جهت تجربیات چندین ساله ایران در مسیر مبارزه با تحریم ها می تواند برای آنها نیز کارساز باشد. از همین رو تا زمانی که این تحریم ها ادامه داشته باشند، تجربیات ایران در حوزه فناوری و دانش فنی و محصولات تولیدی از جمله انواع کاتالیست ها می تواند در بازار روسیه و کشورهای امریکای لاتین به فروش برسد.
جواد اوجی، وزیر نفت با اشاره به اینکه ایران هم اکنون بیش از 4 میلیارد دلار قرارداد با شرکت های بزرگ روسی دارد، گفته است: همزمان با این قراردادها، بیش از 40 میلیارد دلار تفاهمنامه با شرکت های بزرگ توانمند روسیه در حوزه های مختلف منعقد شده که صادرات محصولات و کاتالیست های پتروشیمی به روسیه در این زمینه بوده است.
مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم با اشاره به مصرف موفق کاتالیست ایرانی در مجتمع های پتروشیمی روسیه و ثبت سفارش های جدید گفته است: روس ها باور نمی کردند که کیفیت کاتالیست های ایرانی تا این حد بالا باشد، زیرا کاتالیست های چینی در راکتورهای مجتمع های پتروشیمی آنها جواب نداده بود و آنها باور کردند که کیفیت کاتالیست های ایرانی بالاست و با بهترین های جهان رقابت می کند.
داخلی سازی 40 گروه کاتالیست
مجید دفتری، مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی که بخش زیادی از بومی سازی کاتالیست های پتروشیمی به عهده این مجموعه بوده است، هم چندی قبل گفت: ایران تا پایان سال 1402 از واردات کاتالیست های اصلی پتروشیمی بی نیاز می شود و بخش زیادی از محصولات تولیدی روانه بازارهای خارجی خواهد شد.
او با بیان اینکه از 40 گروه کاتالیست موجود در صنعت پتروشیمی، 20 گروه آن در کشور داخلی سازی و صنعتی شده است، گفت: در حال حاضر عملیات تحقیقی و توسعه ای برای هشت گروه دیگر در حال انجام است و 12 گروه باقیمانده نیز در حال تحقیق یا توسعه هستند. مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به قابلیت های موجود برای صادرات دانش فنی و کاتالیست به کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: با بعضی کشورهای همسایه از سوی بخش خصوصی مذاکراتی انجام شده که امید است در آینده نزدیک بتوانیم در زمینه صادرات دانش فنی و کاتالیست نیز عملکردی قابل قبول رقم بزنیم.طبق پیش بینی ها، قرار است تا پایان سال 1406 میزان تولید محصولات پتروشیمی از مرز130 میلیون تن بگذرد و در چنین بازار بزرگ و اثرگذاری لازم است نیاز کاتالیست های اصلی و پرکاربرد در داخل کشورمان تامین شود و وابستگی وجود نداشته باشد. نکته قابل توجه دیگر تنوعی است که در محصولات پتروشیمی و کاتالیست های تولیدی در ایران وجود دارد. این تنوع می تواند برای بازار هدف بزرگ تر جوابگو باشد و طیف وسیعی از مشتریان در کشورهای منطقه و بازارهای اروپایی و آسیایی و آمریکای لاتین را هم پوشش دهد.