روايتي از انتقال نفت خام در ميدان هاي نفتي غرب کارون
نفت در باختر رود حيات بخش
مشعل توليد نفت از ميدان هاي مشترک غرب کارون با افتتاح فازهاي نخست ميدان هاي آزادگان شمالي، يادآوران و ياران شمالي از 70 هزار بشکه در روز هم اکنون به بيش از 350 هزار بشکه در روز رسيده و قرار است در آينده، توليد نفت از اين ميدان ها به يک ميليون و 200 هزار بشکه در روز افزايش يابد، با اين حال اين توليد زماني معنا پيدا مي کند که بتوان از طريق پمپاژ نفت و خطوط انتقال، نفت توليدي را به مبادي مصرف ارسال کرد؛ بر همين اساس شرکت مهندسي و توسعه نفت ( متن) در کنار توسعه ميدان هاي نفتي غرب کارون ، پروژه ايجاد سيستم يکپارچه انتقال نفت خام توليدي سبک و سنگين اين ميدان ها را در 2 فاز در دستور کار قرار داده است؛ پروژه اي که طول خطوط لوله آن به 700 کيلومتر مي رسد. فاز نخست اين طرح با 300 کيلومتر خط لوله سال 1396 افتتاح شد و نفت خام توليدي ميدان هاي غرب کارون به همراه نفت توليدي ميدان دارخوين به وسيله اين خطوط به مبادي صادراتي ارسال مي شود؛ فاز دوم اين طرح نيز از سال 1397 اجرايي شده و در سال 1399 به پايان مي رسد. شرکت مهندسي و توسعه نفت که ماموريت توسعه ميدان هاي مشترک و غيرمشترک نفتي ايران را به عهده دارد، در حال حاضر توسعه ميدان هاي مشترک غرب کارون شامل ميدان هاي آزادگان، يادآوران و ياران نيز يکي از اولويت هاي اصلي اين شرکت است. ذخيره نفت درجاي اين ميدان ها به 67 ميليارد بشکه مي رسد. به موازات اين توسعه، «طرح انتقال نفت خام توليدي ميدان هاي نفتي غرب کارون به مبادي صادرات نفت» نيز در دستور کار شرکت متن قرار گرفت؛ در واقع از لحاظ راهبردي، اين پروژه گلوگاه صادرات نفت خام از غرب کارون به شمار مي آيد و تاخير در اجراي آن سبب اختلال در صادرات نفت از اين منطقه مي شود و سرعت و کيفيت نفت صادراتي از اين منطقه هم افت مي کند.
هدف از اجراي اين طرح، ايجاد سيستم يکپارچه انتقال نفت خام توليدي سبک و سنگين شامل دو خط لوله و 2 تلمبه خانه غرب کارون و اميديه در غرب کارون است. به اين ترتيب پروژه از تلمبه خانه غرب کارون شروع مي شود. اين تلمبه خانه در کيلومتر 15 جاده اهواز- خرمشهر واقع شده و به منطقه «آب تيمور» معروف است. در فاز نخست، نفت توليدي با ظرفيت روزانه 300 هزار بشکه نفت سنگين و 254 هزار بشکه نفت سبک، از تلمبهخانه غرب کارون به سمت تلمبهخانه اميديه انتقال داده مي شود، سپس از آنجا در 2 مرحله نفت سنگين به پايانه بهرگان و نفت سبک در اميديه به شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب تحويل، سپس با خط لوله به پايانه خارک منتقل مي شود. سيروس آقاجري، مجري طرح خطوط لوله و تاسيسات جانبي انتقال نفت خام ميدانهاي غرب کارون در شرکت مهندسي و توسعه نفت(متن) «مشعل» مي گويد: ساخت تلمبه خانه اميديه در سال 88 آغاز شد و در سال 1390 به پايان رسيد. ساخت تلمبه خانه غرب کارون نيز در سال 91 آغاز شد و در سال 96 به اتمام رسيد. احداث خط لوله هاي انتقال نفت هم از سال 90 تا 94 به طول انجاميد. خط لوله ارسال نفت سنگين تا اميديه و خط لوله نفت سبک غرب کارون هم تا بوستر اهواز که به شرکت ملي مناطق نفت خيزجنوب تعلق دارد، کشيده شده است. نفت سبک غرب کارون از اين خط به مبادي صادراتي ارسال مي شود. تنها بخش باقي مانده از فاز نخست، احداث خط انتقال نفت وگاز 30 اينچ است که به گفته آقاجري مناقصه اين بخش برگزار شده و شرکت متن در حال ارزيابي فني پيمانکاران است که به زودي پيمانکار اين بخش هم انتخاب مي شود، انتظار مي رود به زودي اين بخش نيز تکميل شود.
انتقال 400 هزار بشکه نفت
آقاجري با اشاره به اجراي فاز نخست اين طرح در پايان سال 96 تصريح مي کند: در حال حاضر از خط انتقال نفت غرب کارون، روزانه 150 هزار بشکه نفت خام سبک از ميدان نفتي يادآوران و دارخوين و 250 هزار بشکه نفت خام سنگين از ميدان هاي غرب کارون شامل ميدان هاي آزادگان ياران و يادآوران، به مبادي صادراتي ارسال مي شود. شرکت متن براي اجراي فاز نخست خطوط لوله و تاسيسات جانبي انتقال نفت خام ميدانهاي غرب کارون افزون بر استفاده از 5 پيمانکار اصلي داخلي در بخش توسعه تلمبه خانه غرب کارون، خط لوله اهواز تا اميديه، تلمبه خانه اميديه، خط لوله اميديه - بهرگان و تاسيسات بهرگان از مشاوران و پيمانکاران ايراني نيز بهره برده و بخش قابل توجهي از کالاهاي مورد نياز اين طرح را از داخل ايران تامين کرده است. تنها در بخش پمپ هاي اصلي تلمبه خانه که ساخت آن در انحصار چند شرکت است، از همکاري سازنده هاي خارجي بهره برده است. از جمله اين پمپ ها مي توان به پمپ هاي سولزر سوئد اشاره کرد که به گفته آقاجري، در اين بخش به صورت مستقيم با اين شرکت همکاري و پمپ ها را مستقيم از آنها دريافت کرده اند. او همچنين گفته است که پس از اجراي برجام، همه کالاهاي مورد نياز اين طرح بدون هيچ مشکلي وارد شده است. مجري طرح خطوط لوله و تاسيسات جانبي انتقال نفت خام ميدانهاي غرب کارون با بيان اين که اولويت نخست در اجراي اين طرح، استفاده ازکالاهاي داخلي است، مي گويد: براي مثال در اين پروژه، برخي بوستر پمپ ها براي نخستين بار در ايران ساخته شد، ضمن اين که برخي ولوها، فلنج ها و پمپ هاي فرعي و جانبي نيز در داخل توليد شده است. اجراي فاز نخست اين طرح 400 تا 500 ميليارد تومان هزينه داشته است.
آغاز فاز دوم از سال 97
افزايش ظرفيت توليد نفت از ميدان هاي مشترک غرب کارون (آزادگان، يادآوران و ياران) از جمله اولويت هاي اصلي شرکت ملي نفت ايران است. در حال حاضر نيز، مذاکرات قراردادي توسعه اين ميدان ها در جريان است. براساس اعلام شرکت ملي نفت ايران در افق 1404 توليد نفت از ميدان هاي مشترک غرب کارون بايد به يک ميليون و 200 هزار بشکه در روز برسد. به همين دليل، فاز دوم توسعه تلمبه خانه هاي غرب کارون از سوي شرکت متن در دستور اجرا قرار گرفته و شرکت ملي نفت ايران نيز اجراي آن را مصوب کرده است. طرح هم اکنون در مرحله انجام مناقصه و انتخاب پيمانکار است و پيش بيني مي شود به منظور توسعه فاز دوم اين پروژه به 700 ميليون دلار سرمايه نياز باشد. مجري طرح خطوط لوله و تاسيسات جانبي انتقال نفت خام ميدانهاي غرب کارون در اين باره مي گويد: انتظار داريم فاز دوم سال 97 شروع شود و در پايان سال 99 توسعه تلمبه خانه ها و خط لوله به اتمام برسد، به اين ترتيب قادر به انتقال روزانه يک ميليون و 200 هزار بشکه نفت خام غرب کارون به مبادي صادراتي خواهيم بود.
برند آزادگان؛ نفت غرب کارون
در حال حاضر نفت توليدي ميدان هاي غرب کارون با برند «آزادگان» به مشتريان نفتي ايران تحويل مي شود؛ عمده نفت توليدي غرب کارون سنگين و فوق سنگين است؛ به همين دليل در فاز دوم 6 پمپ به تعداد پمپ هاي نفت خام سنگين تلمبه خانه هاي غرب کارون و اميديه اضافه مي شود، اما ظرفيت انتقال نفت سبک تغيير نمي کند. به گفته آقاجري، در حال حاضر 3 پمپ، نفت خام سنگين و 3 پمپ، نفت خام سبک، توانايي پمپاژ 120 تا 140 هزار بشکه نفت در روز در منطقه غرب کارون را دارند، اما با اجراي فاز دوم، تعداد پمپ هاي نفت خام سنگين از هر ايستگاه، همچنين نفت توليدي براي صادرات به پايانه خارک، افزايش مي يابد. از ديگر بخش هاي طرح توسعه تلمبه خانه غرب کارون مي توان به احداث خط لوله جديد 42 اينچ اشاره کرد؛ با احداث اين خط مي توان نفت خام توليدي غرب کارون را به منطقه بهرگان و از آنجا به پايانه خارک براي صادرات منتقل کرد.
توسعه پايانه صادراتي بهرگان
آقاجري، بخش انتهايي اين پروژها را توسعه پايانه صادراتي بهرگان اعلام مي کند و مي گويد: پايانه بهرگان حداکثر توان دريافت نفت خام سنگين از غرب کارون را 200 هزار بشکه در روز اعلام کرده و اين ميزان بسيار کمتر از حجم صادرات نفت غرب کارون است؛ از اين رو تصميم گرفتيم اين پايانه را توسعه دهيم. وي با بيان اين که هم اکنون در مرحله انتخاب مشاور براي انجام مطالعات پايه هستيم، تصريح مي کند: همه مشاوران اين بخش، داخلي خواهند بود، اما در بخش توسعه قسمت انتهايي خط لوله (مسير اهواز-اميديه-گوره- گناوه به سمت خارک) از سمت گوره به خارک به دليل پيچيدگي اين بخش از مشارکت مشاور داخلي و خارجي استفاده خواهد شد. به گفته آقاجري، در حال حاضر مشاوراني از کشورهاي انگليس، آلمان و نروژ براي اجراي اين پروژه اعلام آمادگي کرده اند.
شاهراه حياتي انتقال نفت غرب کارون
مجري طرح خطوط لوله و تاسيسات جانبي انتقال نفت خام ميدانهاي غرب کارون اين طرح را شاهراه حياتي انتقال نفت خام غرب کارون مي داند و مي گويد: اگر به هر دليلي زنجيره انتقال نفت با مشکل روبه رو شود، بر صادرات نفت و کيفت نفت خام ارسالي به مبادي مصرفي اثر مستقيم خواهد داشت، زيرا در اين صورت مجبوريم از طريق انشعاب نفت توليدي غرب کارون را با نفت صادراتي مناطق نفت خيزجنوب ممزوج کنيم که اين موضوع به تغيير کيفيت نفت ارسالي برند آزادگان منجر مي شود؛ بنابراين همه تلاشمان را به کار برديم تا اين پروژه را با رعايت سرعت، کاهش هزينه و افزايش کيفيت اجرا کنيم. آقاجري با بيان اين که صادرات به همراه انتقال معنا مي يابد، تصريح مي کند: چنانچه قراردادهاي نفتي در منطقه غرب کارون زودتر اجرايي شود، مشکلي در بخش افزايش ظرفيت انتقال نفت خام غرب کارون نداريم، اما چنانچه طرح زودتر از اجرايي شدن قراردادها به اتمام برسد، مي توانيم از طريق انشعاب خط لوله به انتقال نفت مناطق نفت خيزجنوب به مبادي صادراتي کمک کنيم. در حال حاضر خط لوله انتقال نفت غرب کارون داراي سه انشعاب در منطقه اهواز (کريت کمپ)، اميديه و گوره است.
نظارت عاليه بر انتقال نفت
آقاجري، در پاسخ به اين پرسش که در صورت توسعه غرب کارون براساس الگوي جديد قراردادهاي نفتي، انتقال نفت هم به پيمانکاران IPC واگذار مي شود ، مي گويد: چنانچه شرکت ملي نفت ايران تصميم بگيرد انتقال نفت را هم به پيمانکار IPC واگذار کند، پروژه را با هر درصد پيشرفتي به پيمانکار تحويل مي دهيم، اما نظارت عاليه بر انتقال نفت خام غرب کارون همچنان با شرکت متن به نمايندگي از شرکت ملي نفت ايران خواهد بود. وي ادامه مي دهد: پيش بيني مي کنم قبل از اتمام توسعه ميدان هاي غرب کارون براساس قراردادهاي IPC، فاز دوم طرح به بهره برداري برسد که در اين صورت پروژه را به صورت کامل به پيمانکار تحويل مي دهيم. آقاجري با يادآوري بازديدهاي کارشناسان شرکت هاي خارجي از منطقه غرب کارون مي گويد: شرکت هاي خارجي اغلب مشخصات فني تلمبه خانه هاي غرب کارون را از ما مي پرسيدند و در مورد شرکت هاي سازنده ايراني کسب اطلاع مي کردند، براي آنها جالب توجه بود که کارخانه هاي سازنده تجهيزات نفتي ايران در ميان کشورهاي نفت خيز منطقه به سطح بالايي از توانايي رسيده و کالاهايي با استاندارد بالا توليد مي کنند.وي افزود: ما از نظر تجهيزات فني و فرايندي در اين قسمت ضعفي نداريم و از نظر لوکال نيز اطلاعات خوبي داريم، ضمن اين که شرکت هاي خارجي نيز مي دانند که بايد از توان نيروهاي متخصص استفاده کنند.