توصيه هاي مقام معظم رهبري در ماه مبارک رمضان
ماه رمضان در هر سال، قطعه اي از بهشت است که خدا در جهنم سوزان دنياي مادي ما، آن را وارد مي کند و به ما فرصت مي دهد که خودمان را بر سر اين سفره الهي در اين ماه، وارد بهشت کنيم. بعضي همان سي روز را وارد بهشت مي شوند. بعضي به برکت آن سي روز، همه سال را و بعضي همه عمر را. بعضي هم از کنار آن، غافل عبور مي کنند که مايه تأسف و خسران است. حالا براي خودشان که هيچ، هر کس که ببيند اين موجود انساني، با اين همه استعداد و توانايي عروج و تکامل، از چنين سفره با عظمتي استفاده نکند، حق دارد که متأسف شود. اين ماه رمضان است. ماه ضيافت الله است. ماه ليله القدر است.
زلال احکام
استفتائات روزه
پرسش: آيا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جايز است؟
پاسخ: اگر خوردن آن در ماه رمضان براى درمان فشار خون ضرورى باشد، اشکال ندارد، ولى با خوردن آن روزه باطل مىشود.
پرسش: اگر برخي مردم بر اين عقيده باشند که با استفاده از قرص ها براي مداوا، عنوان خوردن و آشاميدن صدق نمىکند، آيا عمل به آن جايز است و به روزه ضرر نمىزند؟
پاسخ: خوردن قرص روزه را باطل مىکند.
پرسش: اگر فردى به خاطر عذرى قوى، 50 درصد احتمال دهد که روزه بر او واجب نيست و به همين دليل روزه نگيرد، ولى بعدها معلوم شود که روزه بر او واجب بوده است، از جهت قضا و کفّاره چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر افطار عمدى روزه ماه مبارک رمضان به مجرد احتمال عدم وجوب روزه بر وى باشد، در فرض سؤال علاوه بر قضا، کفّاره هم بر او واجب است، اما اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلايى داشته باشد، کفّاره واجب نيست، ولى قضا بر او واجب است.
پرسش: شخصى مشغول انجام خدمت سربازى است و به علت مسافرت و حضور در محل خدمت، نمى تواند روزه ماه رمضان سال گذشته را بگيرد و هنگام حلول ماه رمضان امسال نيز در محل خدمت است و احتمال دارد که باز هم نتواند روزه بگيرد، اگر پس از پايان دوره خدمت سربازى بخواهد روزه اين دو ماه را قضا کند، آيا کفاره هم بر او واجب است؟
پاسخ: کسى که بر اثر عذر مسافرت، روزه ماه رمضان از او فوت شده و آن عذر تا ماه رمضان سال آينده استمرار داشته، فقط قضاى آن بر او واجب است و کفاره تأخير واجب نيست.
شب هاي دلگشاي بندگي
شب هاي قدر، اوج معنويت رمضان است، شب هايي است که زندگي مومن در آن سراسر رنگ خدا مي گيرد، پهنه اي است که روزه دار، بر آن مي ايستد و بر همه ما سواي حق پشت مي کند و در خلوت پر راز شب با عبوديت محض در پيشگاه خدا همه چيز و حتي خود را به فراموشي مي سپارد، از هر چه زميني است مي برد و با آسمان پيوند مي خورد، مجرد مي شود و به عبادت خداي يکتا مي ايستد پرده اسباب و قوانين و نواميس جهان يک سو مي رود و مومن تنها خدا را مي بيند که کارگزار همه هستي است و با گوش جان، کلام خدا را مي شنود و اين امر او و اراده اوست که سيطره خويش بر همه چيز گسترده است. قدر، ميعاد انسان با خداست، شب رنگ باختن جسم و حکومت روح است، شب حقارت ماده و عظمت معناست، شب تجلي معنويت دين و آسماني شدن زمين است، شب همگامي سراسر وجود مومن با ژرفاي فطرت الهي است. شب همسايگي انسان با فرشتگان است.شب فراموشي خود و استغراق در خداست.شب باران مهر و رحمت حق بر روزه داران خداجوست.شب تقدير الهي است. آري شب قدر از هزار ماه بهتر است. در شب هاي قدر هم چنانکه پيشوايان ما فرموده اند با خداي جهان به راز و نياز و دعا و نيايش بپردازيم. سراسر شب بايد بيدار ماند و در نماز و عبادت کوشيد و نيازها را به پيشگاه خداوند عرضه داشت و مهر و رحمت وآمرزش را از او خواست. در اين شب پس از گذشتن نيمي از ايام روزه و ليالي ماه مبارک رمضان، بنده از قابليتها و شايستگي هاي مطلوبي برخوردار شده که اگر خواسته هايش را با خالق خودش در ميان بگذارد، هيچ بُعدي ندارد که به آن درخواست هايش مي رسد. امام باقر (ع) فرمود: هر کسي شب قدر را احيا بگيرد، گناهش آمرزيده مي شود، اگر چه گناهانش به تعداد ستارگان آسمان و سنگيني کوهها و پيمانه هاي دريا باشد. امام صادق (ع) بيماري سختي گرفت، وقتي شب 23 شد، به غلامانش دستور داد که او را به مسجد ببرند غلامان حضرت چنين کردند وحضرت تا صبح در آن شب در مسجد ماند. براي احياي شب قدر و اهميت دادن به دعا و راز و نياز با معبود در اين سه شب، امام باقر (ع) مي فرمايد: هر کسي شب 23 ماه رمضان را احيا بگيرد و صد رکعت نماز در آن شب بخواند ،به اين برکات نائل مي شود:
توسعه اقتصادي
از غرق شدن، نابود شدن زير ديوارها و تصادف ها و سرقت و از شر درندگان او را پناه مي دهيم.
ترس از سوال منکر و نکير در عالم قبر از او برداشته مي شود و در حالي از قبرش بيرون مي آيد و سوي محشر مي رود که اطراف او را نور احاطه کرده باشد.
در آن روز، نامه اعمالشان به دست راستشان مي دهند.
آزادي از جهنم برايش نوشته مي شود.
عبور از صراط و امنيت از عذاب جهنم برايش ثبت مي شود.
بدون حساب وارد بهشت مي شود.
در کنار پيامبران و راستگويان و شهدا و درستکاران قرار مي گيرد و اينان خوب رفيقي برايش هستند. پس شب قدر از فرصت هاي بسيار ارزنده و مغتنم است و بايد اين شب را براي تفکر در اوضاع اسلامي و توجه بيشتر به تعاليم قرآن مجيد غنيمت بدانيم و به مقدار ارتباط خود با قرآن و احکام قرآن کاملا رسيدگي کنيم. بايد از ليالي متبرکه احيا که در فضيلت آن و شب زنده داري و عبادت در آن، در کتب دعا و حديث اخبار بسيار وارد شده، استفاده کنيم.
قرآن شب قدر را «ليله مبارکه» خوانده و در شأن آن يک سوره نازل شده و شرافتش از هزار ماه بيشتر است. شب قدر شب نزول فرشتگان بر زمين و شب نور و سعادت و قرب به خدا و سلام و رحمت است. لذا برخي از مفسرين مي گويند:
شب قدر، به اين جهت قدر ناميده شده که جميع مقدرات بندگان در تمام سال، در آن شب تعيين مي شود در آن شب، مقدرات يک سال انسانها تعيين و ارزاق و سرآمد عمرها و امور ديگر در آن ليله مبارکه تفريق و تبيين مي شود.
مرحوم علامه طباطبايي مي فرمايد: ظاهر آن است که مراد از قدر، تقدير و اندازه گيري است. خداوند در آن شب حوادث يک سال را مقدر مي کند از قبيل حيات، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت. هر چند در تعيين شب قدر اختلاف است، ولي قول معتمد و محقق که از روايات معتبره گرفته شده اين است که از شب نوزدهم و بيست و يکم و بيست و سوم ماه رمضان، بيرون نيست. به هر حال اگر شب قدر معلوم نشود، نهان بودن آن متضمن حکمت و مصلحتي است و ممکن است آن مصلحت اين باشد که مسلمانان تمام شب هاي اين ماه را يا لا اقل اين سه شب را در عبادت و پرستش خداي تعالي و تلاوت قرآن و... اهتمام و در شب نوزدهم و بيست و يکم و بيست و سوم در توبه و استغفار و اصلاح و دعا و تلاوت جهد و جد بليغ کنند و تا صبح بيدار باشند.
وظايف مهم در اين شب ها:
1- دعا و راز و نياز با پروردگار و توبه و استغفار
2- تجديد عهد با ولي امر حضرت بقيه اله(عج) و خواندن دعاي فرج، زيرا شب قدر به آن حضرت تعلق دارد و در آن ملائکه بر آن بزرگوار نازل مي شوند. علي بن اب حمزه از امام موسي کاظم(ع) نقل مي کند: شنيدم که آن حضرت فرمود: هيچ فرشته اي را خداوند در امري نازل نمي کند مگر بر امام نازل مي شود و خود را و با آنچه از طرف حق آورده به امام عرضه مي دارد و به راستي فرشتگان نزد پروردگار بزرگ بسوي صاحب الامر ولي عصر(عج) مشرف مي شوند.
3- احيا و شب زنده داري، احيا و ليالي قدر، از مستحبات موکده دانسته شده، به ويژه شب هاي 21 و 23 چون احتمال زياد و شواهدي قوي بر اختصاص شب قدر، به شب 23 بيش از قرائن و شواهد ساير شب ها است. در روايت آمده که پيامبر (ص) بر چهره هاي خاندانش آب مي پاشيد و نمي گذاشت شب 23 ماه رمضان را بخوابند. همين طور حضرت زهرا (س) هيچ يک از اهل خانه خود را نمي گذاشت در آن شب بخوابند و براي اينکه خوابشان نبرد غذاي کمتري به آنان مي داد و از روز، خود را براي شب زنده داري آماده مي کرد و مي فرمود: محروم است کسي که از خير اين شب بي بهره بماند. اين عمل معصومين (ع) دليل عظمت احيا بوده و اينکه بيداري در اين شب با بيداري ساير شب ها متفاوت است. در اين شب اگر مومني احيا بگيرد، مورد توجه خداي متعال و تقرب به او مي شود، به اندازه اي که يک شب هزار شب محسوب مي شود اما احيا در شب هاي ديگر از همان سال، يک شب حساب مي شود نه هزار شب. امام صادق (ع) مي فرمايد: زيارت خانه خدا نوشته مي شود در شب قدر و پيش آمدها و بلايا و ارزاق و آنچه نظير آن است تا شب قدر سال آينده تقدير و تثبيت مي شود. امام باقر (ع) مي فرمايد: ليله القدر از ما ائمه پوشيده نيست و به تحقيق ملائکه در شب قدر به ما نازل مي شوند و در محور ما خانواده طواف مي کنند. امام صادق (ع) مي فرمايد: برآورد اعمال در شب نوزدهم؛ تصويب آن در شب بيست و يکم و تنفيذ آن در شب بيست و سوم انجام مي گيرد.
تقويم رمضان
هفدهم رمضان
1. معراج پيامبر(ص)
معراج پيامبر(ص) پنج سال بعد از بعثت در چنين روزى واقع شده و آيه «سُبْحانَ الَّذى أسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ اِلَى الْمَسْجِدِ الأقْصى...» در اين باره نازل شده است. معراج پيامبر(ص) در 21 ماه رمضان نيز نقل شده است.
2. جنگ بدر
در روز جمعه در سال دوم هجرت، جنگ بدر كبرى به وقوع پيوست.
تعداد مسلمانان 313 نفر و تعداد شهداى آنان 9 تا 14 نفر و تعداد كفار 950 نفر بود. مقتولان كفار 70 نفر بودند و 70 نفر را هم مسلمانان اسير گرفتند. 35 نفر از 70 نفر كشته هاى كفار به دست اميرالمؤمنين(ع) به قتل رسيدند.
نوزدهم ماه رمضان
1. ضربت خوردن اميرالمؤمنين(ع)
در 19 ماه رمضان سال 40 هـ در نماز صبح در مسجد كوفه با شمشيرى مسموم به دست ناپاك ابن ملجم منافق بر فرق مبارك اميرالمؤمنين(ع) ضربت وارد شد.
در صبح روز نوزدهم بعد از اذان صبح، اميرالمؤمنين(ع) وارد مسجد شد و صداى نازنين ايشان به «يا ايها الناس، الصلاة» بلند شد.
سپس آن حضرت مشغول نماز شد. هنگامى كه در ركعت اول سر از سجده برداشت، شبيب بر آن حضرت حمله ور شد، ولى شمشيرش خطا كرد. بلافاصله ابن ملجم لعنه الله حمله كرد و شمشير او فرق مبارك آن حضرت را شكافت و محاسن شريفش به خون فرق مباركش خضاب شد و صداى مباركش بلند شد: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ عَلى مِلَّةِ رَسولِ اللهِ، فُزْتُ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ».
صداى جبرئيل بلند شد: «تَهَدَّمَتْ وَاللهِ اَرْكانُ الْهُدى وَ انْطَمَسَتْ اَعْلامُ التُّقى وَانْفَصَمَت العُرْوَةُ الْوُثْقى، قُتِلَ ابْنُ عَمِّ الْمُصْطَفى، قُتِلَ الْوَصىُّ الْمُجْتَبى، قُتِلَ عَلىٌ الْمُرتَضى، قَتَلَهُ اَشْقَى الاَشْقياء».
بيستم ماه رمضان
1. فتح مكه
در سال 8 هـ فتح مكه واقع شد. در اين فتح بزرگ، تعداد مسلمانان 12 هزار نفر و شهدا 2 نفر بودند. علت شهادت آن دو اين بود كه همراه لشكر نبودند و از آخر مكه وارد شده بودند؛ از اين رو مورد هجوم قرار گرفته و شهيد شدند.
در اين روز اميرالمؤمنين(ع) به امر مبارك خاتم الانبياء(ص)، براى شكستن بتهايى كه در كعبه بود، پاى مبارك خود را بر كتف شريف اشرف مخلوقات نهاد.
بيست و يکم ماه رمضان
1. شهادت اميرالمؤمنين(ع)
امام المتقين اميرالمؤمنين(ع) در شب بيست و يكم ماه رمضان مقارن طلوع فجر به شهادت رسيد، در حالى كه از سن مبارك حضرتش 63 سال گذشته بود. در بيستم ماه رمضان اثرات سم در پاهاى مبارك اميرالمؤمنين(ع) ظاهر شد و پاهاى مبارك ورم كرد. در شب بيست و يكم اثر زهر بر بدن مبارك اميرالمؤمنين(ع) بسيار شد. حضرت فرزندان و اهل بيت خود را جمع و با آنها وداع کرد و وصيت هاى خود را فرمود. در آن شب هر چه خوردنى و آشاميدنى آوردند، تناول نفرمود و لبهاى مباركش به ذكر خدا حركت مى كرد و عرق از پيشانى نازنينش همانند مرواريد مى ريخت و با دست مبارك خود آن را برطرف مى كرد.
به امام مجتبى(ع) فرمود: تو را به برادرت حسين(ع) وصيت مى كنم. به فرزندان ديگر كه از فاطمه زهرا(س) نبودند، فرمود: شما راوصيت مى كنم به اطاعت از حسن و حسين. سپس فرمودند: «خداوند شما را صبر نيكو كرامت فرمايد. امشب از ميان شما مى روم و به حبيب خود محمد مصطفى(ص) ملحق مى شوم ،چنانچه مرا وعده داده است». صداى گريه از اهل بيت بلند شد. آنگاه دستوراتى در مورد غسل، كفن، نماز و محل دفن به امام مجتبى(ع) فرمودند و با امام حسين(ع) و حضرت زينب(س) كلماتى از كربلا فرمودند.
بعد از وداع با همگان، دست و پاى مبارك را به طرف قبله كشيدند و فرمودند: «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمّداً عبده و رسوله»، و چشمان مبارك را بستند و بهشت را به قدوم خويش مبارك فرمودند.
صداى شيون و گريه از خانه آن حضرت بلند شد. اهل كوفه كه باخبر شدند، صداى شيون و ناله از تمامى شهر برخاست، مانند روزى كه پيامبر(ص) از دنيا رفتند. در آن شب، آفاق آسمان متغير گشت و زمين لرزيد و صداى تسبيح و تقديس فرشتگان از هوا شنيده شد.
سپس مشغول غسل آن حضرت شدند. بعد از غسل و كفن، امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) پشت سر تابوت را همان طور كه حضرت فرموده بودند، برداشته، جلو تابوت خودش حركت مى كرد تا در مكانى فرود آمد.
بعد از نماز بر آن حضرت از سوي امام مجتبى(ع)، مقدارى از زير تابوت را كندند و قبرى آماده يافتند كه داخل آن لوحى مسى يا سفالى بود و بر آن نوشته شده بود: «بسم الله الرحمن الرحيم، اين قبرى است كه نوح پيامبر براى بنده صالح خدا على بن ابى طالب حفر کرده است». بدن مطهر آن حضرت را دفن و حسب وصيت آن حضرت، قبر مطهرش را مخفى کردند تا در زمان هارون بر همگان معلوم شد.
معرفي کتاب و نرم افزار
کتاب مراقبات ماه رمضان تاليف آيه الله محمدي ري شهري، يکي از کتاب هاي مفيد درباره فضايل و اعمال ماه مبارک رمضان است. اين کتاب به صورت الکترونيکي نيز از طريق اينترنت به صورت رايگان در اختيار علاقه مندان قرار گرفته است.
با فرزانگان
سيره عملي امام خميني (ره) در ماه رمضان
از جمله برنامههاى ويژه حضرت امام (ره) در ماه مبارك رمضان، عبادت و تهجد بود. امام(ره) عبادت را ابزار رسيدن به عشق الهى مىدانستند و به صراحت بيان مىكردند كه در وادى عشق، نبايد به عبادت به چشم وسيلهاى براى رسيدن به بهشت نگاه كرد. اكثر آشنايان امام نقل مىكنند كه ايشان از سن جوانى، نماز شب و تهجد، جزء برنامههايشان بود. بعضى از نزديكان ايشان مىگفتند كه وقتى در ظلمت و تاريكى نيمه شب، آهسته وارد اتاق امام مىشدم، معاشقه امام را با ايزد احساس مىكردم و مىديدم كه با خضوع و خشوعى خاص، نماز مىخواندند و قيام و ركوع و سجود را بجا مىآوردند كه حقا وصف ناپذير بود. با خودم فكر مىكردم كه شب امام، حقيقتا، ليلة القدر است. يكى از اعضاى دفتر ايشان، دراين باره مىگويد: پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام در بيمارى و در صحت و در زندان و در خلاصى و در تبعيد، حتى بر روى تخت بيمارستان قلب هم نماز شب خواندند.
امام توجه خاصى به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترك نمىكردند. نقل شده است كه امام، در نجف اشرف، با آن گرماى شديد، ماه مبارك رمضان را روزه مىگرفت و با اين كه در سنين پيرى بودند و ضعف بسيار داشتند، تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل بهجاى نمىآوردند، افطار نمىكردند! و شبها تا صبح، نماز و دعا مىخواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مىكردند و صبح زود، براى كارهايشان آماده مىشدند.
خانم زهرا مصطفوى مىگويد: راز و نياز امام و گريهها و نالههاى نيمه شب ايشان، چنان شديد بود كه انسان را بى اختيار، به گريه مىانداخت.