دستاوردهای نفت در چهل و پنجمین سال پیروزی انقلاب
سرآمدی نفت
مشعل انقلاب در پایان 44 سالگی برای صنعت نفت ایران با بازگشت روزهای خوش تولید و صادرات نفت خام همراه شده است. آمار افزایش 60 درصدی تولید نفت خام و دستیابی به تولید روزانه بیش از 760 هزار بشکه میعانات گازی،همچنین جهش صادرات نفت خام و میعانات گازی و دستیابی به بالاترین میزان صادرات نفت خام از سال 1397 بخشی از رکوردهای به ثبت رسیده است.
حالا و در آستانه چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی،نفت از جنس خودکفایی و استواری شده که با تلاش شبانه روزی یکایک کارکنان این صنعت در روزهایی سخت و دشوار به ثمر نشسته است.این صنعت با اتکا به همین کارکنان، برای بهبود تولید و افزایش ظرفیت نفت خام گام برداشته واز مسیر دیپلماسی انرژی،فضای جدیدی را خلق کرده وحاصل جمع این حرکت مهم، نقش آفرینی بی سابقه این صنعت راهبردی درسطح اقتصاد ملی است. درگزارش پیش رو که سرفصل های متنوعی را درحوزه های مختلف شامل می شود، همزمان با آغاز 45 سالگی انقلاب به مروربخشی ازفعالیت های مهم و تاثیرگذار شرکت ملی نفت ایران در دوسال و اندی کار و فعالیت دولت سیزدهم بازتاب یافته است.
این روزها وقتی صحبت از افزایش تولید و صادرات نفت خام در سال های اخیر به میان می آید، گریزی به دوران قبل از انقلاب نشان می دهد كه توليد نفت خام غيرصيانتی در جهت افزايش سود شركت ها و كارتل های نفتی و تأمين سوخت ارزان برای كشورهای صنعتي صورت می گرفته است. اين حجم بالای توليد كاملا مغاير با اصول توليد صيانتي بوده و دليلی بر توان توليد براساس اصل بهينه سازی و ظرفيت پايدار توليد نبوده است.
افزایش ظرفیت تولید و صادرات
صنعت نفت ايران تا قبل از انقلاب دراختيار شركت های خارجی قرار داشت؛ به طوری كه بدون توجه به نوع مخازن نفتي ايران،عدم استفاده از روش های صحيح توليد و اجراي پروژه های صيانت از مخازن، سعی در استخراج و چپاول هرچه بيشتر و سريع تر از اين مخازن را داشتند و مخازن نفتی ايران روز به روز فرسوده تر شدند.
پس از انقلاب، اگر چه زمانبر شد، اما ورق برگشت و همزمان با گسترش فعاليت های اكتشافی و افزايش ذخاير نفت و گاز كشور در سال های پس از انقلاب اسلامی، تلاشی چشمگير در توسعه ميادين نفت و گاز همراه با توجه ويژه به توسعه ميادين مشترك با كشورهای همسايه، از طريق عقد قراردادهای بيع متقابل و فاينانس و همچنين از محل منابع داخلی شركت ملی نفت ايران به عمل آمد. با انجام پروژه های نگهداشت توان توليد، اجرای طرح های توسعه ميادين نفتی، احداث كارخانه های نمك زدايی و نيز انجام طرح های توليد صيانتی از مخازن شامل برنامه های تزريق گاز و آب به ميادين نفتی، افزون بر جبران افت طبيعی توليد مخازن، تلاش فراوان در زمينه توليد نفت خام انجام شد. توسعه ميادين گازی با هدف افزايش جايگزينی گاز طبيعی با سوخت های مايع و همچنين تزريق گاز در ميادين نفتی به منظور افزايش بازيافت نهايی، از ديگر اولويت ها و دستاوردهای عمده وزارت نفت در سال های پس از انقلاب اسلامي بوده است. افزون بر آن رویکرد دولت سیزدهم در سال های اخیر فصل تازه دیگری برای صنعت نفت در حوزه افزایش ظرفیت و تولید نفت خام باز کرد. افزایش چشمگیر صادرات نفت خام و وصول درآمدهای نفتی کشور از ابتدای استقرار دولت سیزدهم با اتخاذ راهکارهای موثر و دیپلماسی فعال درمسیر خنثی سازی تحریم ها را می توان بخشی از عملکرد موفقیت آمیز وزارت نفت دولت سیزدهم دانست؛ به گونه ای که امروز تولید نفت وارد کانال های امیدوارکننده ای شده است. مستند آن افزایش 60 درصدی تولید نفت خام و دستیابی به تولید روزانه بیش از 760 هزار بشکه میعانات گازی، جهش صادرات نفت خام و میعانات گازی و دستیابی به رکورد بالاترین صادرات از سال 1397 و همچنین افزایش 22 درصدی حجم صادرات گاز طبیعی کشور است.
سهم بزرگ نفت در اقتصاد
رکوردهای ثبت شده با عملکرد بهبود تولید،صادرات و دیگر شاخص های صنعت نفت در رشد نرخ بهره وری کل اقتصاد هم موثر بوده است، به گونه ای که بخش نفت و گاز در مقایسه با سایر بخش های اقتصاد بالاترین رشد بهره وری را به خود اختصاص داده و به شکل معناداری با سایر بخش ها فاصله دارد. مقایسه مختصر آمار و ارقام نشان می دهد در حالی نرخ بهره وری کل اقتصاد در برنامه ششم از ۰.۸ درصد به ۳.۷ درصد رسیده است که در این میان رشد بخش نفت از منفی ۳.۷ درصد به ۱۲.۶ درصد رسیده که نشان دهنده رشد ۱۶.۳ درصدی صنعت نفت و گاز در دولت سیزدهم است و در ارزیابی دیگر حاکی از تأثیر 29 درصدی افزایش تولید و صادرات نفت در رشد اقتصادی و ثبت رقم 25.6 درصدی رشد اقتصادی گروه نفت و گاز در سه ماه دوم 1402 است.
روزگار خوش میعانات گازی
در دولت سیزدهم در بخش صادرات میعانات گازی هم تحولات خوبی رقم خورد و در شرایطی که در گذشته ۸۷ میلیون بشکه میعانات روی دریا ذخیره شده بود، این رقم به صفر رسید و اکنون میعانات گازی روی آب نداریم. طبق اعلام وزیر نفت، ۴۸۰ میلیون دلار هزینه اجاره ۸۷ میلیون بشکه میعانات گازی شناور روی آب می شد که این هزینه در دولت سیزدهم برطرف شده است و کشتی ها آزاد و به ناوگان حمل نفت اضافه شده اند. افزون براین، با قراردادهایی که از سوی وزارت نفت امضا شده، تراز آن به سمت منفی شدن پیش می رود و درخواست برای میعانات گازی بیش از تولید آن است.
میادین مشترک
موضوع مهم میدان های مشترک نفت و گاز، یکی از چالش های پیش روی صنعت نفت در ابتدای دولت سیزدهم اعلام و این مهم موجب شد تا با استقرار وزارت نفت جدید، برنامه های ویژه ای برای آن تدارک دیده شود تا سهم از دست رفته ایران از میدان های مشترک نفت و گاز قابل دسترس باشد و با تحقق آن بتوانیم به قدرت نمایی کشورمان در تمام این بخش ها امیدوار باشیم. مرور عملکرد دولت، نمایانگر تعیین تکلیف در میدان های مشترک مختلف از منطقه غرب کارون در استان خوزستان تا پارس جنوبی در عسلویه، بلال، طرح توسعه میدان گازی فرزاد بی، سهراب و... است.
تسریع در توسعه میدان یاران در منطقه غرب کارون، تعیین تکلیف میدان مشترک سهراب و امضای قرارداد توسعه میدان کیش را هم باید به این فهرست افزود. افزون بر این، توسعه میدان مشترک آزادگان نیز پس از سال ها آرزوی دیرینه توسعه میدان از سوی سرمایه گذار یعنی بانک های داخلی رقم خورد و با تشکیل کنسرسیومی متشکل از بانک های داخلی با تأسیس شرکت دشت آزادگان اروند، کار توسعه این میدان مهم رسما آغاز شد.
افزایش تولید میدان نرگسی گچساران، توسعه لایه نفتی میدان مشترک پارس جنوبی و انعقاد قرارداد با شرکت های خارجی برای توسعه آن با سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری و تنفیذ قرارداد احداث ایستگاه تزریق گاز بی بی حکیمه، از جمله فعالیت هایی بود که وزارت نفت در این دوره به آنها پرداخت تا برای تولید حداکثری نفت و گاز گام های مهمی بردارد که این تنها بخشی مختصر از آنها به شمار می رود.
رکورد تولید
میدان گازی پارس جنوبی، بزرگ ترین منبع گازی جهان، روی خط مرزی مشترک ایران و قطر درخلیج فارس، سرنوشتی متفاوت در دولت سیزدهم پیدا کرد؛ به این معنا که در نقطه ای قرار گرفتیم که طبق گزارش مسئولان وزارت نفت، ایران از قطر که برداشت از مخزن مشترک پارس جنوبی را زودتر از ما آغاز کرده بود، پیشی گرفت و پیشتاز شدیم. دولت سیزدهم با تمركز بر توسعه ميدان گازی پارس جنوبی، بهره گیری از تمهيدات لازم و استفاده از تمام ظرفیت های موجود برای افزايش توليد گاز غنی از اين ميدان مشترك گازی را در برنامه قرار داد. درباره عملکرد دولت سیزدهم در حوزه پارس جنوبی، باید اشاره کرد که ظرفیت تولید گاز خام کشور در سال ۱۴۰۰ برای نخستین بار از مرز یک هزار میلیون مترمکعب در روز عبور کرد و برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی هم نسبت به سال قبل از آن (۱۳۹۹) بیش از ۴ درصد افزایش یافت. میانگین تولید گاز غنی از میدان گازی مشترک پارس جنوبی در سال های اخیر، از روند افزایشی قابل توجهی برخوردار شد؛ به گونه ای که در دی ماه ۱۴۰۰ توانست به رکورد ۷۰۵ میلیون مترمکعب در روز برسد. این رقم در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل از آن (۱۳۹۹) بیش از چهار درصد رشد داشته که با راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، تأمین گاز کشور از این میدان در سال ۱۴۰۰ به حدود ۷۰ درصد افزایش یافته است. همچنین با بهره برداری از فازهای میدان گازی پارس جنوبی، توليد گاز غنی ايران از كشور قطر با وجود سهم دو برابری اين كشور از اين ميدان گازی مشترك پيشی گرفت.
تکميل فاز 14
اقدام دیگر در این دوره، بهره برداری از پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی بود که توسعه و تکمیل آن طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، تاکنون بزرگ ترین دستاورد صنعتی دولت سیزدهم در وزارت نفت بوده است و ارزش سرمایه گذاری این پالایشگاه که آخرین پالایشگاه شیرین سازی پارس جنوبی است، ۲. ۷ میلیارد دلار برآورد می شود. مراحل توسعه فاز 14 پارس جنوبي پس از تاخيري طولاني همراه با فراز و نشیب های زياد از زمان تعريف طرح، با استقرار دولت سيزدهم و بسيج تمام امکانات با هدف پايداری پالايش گاز زمستانی شتاب گرفت تا هدف گذاری دولت را براي بستن پرونده اين فاز محقق کند. از جمله اهداف توسعه ای طرح فاز 14 پارس جنوبی، توليد روزانه 56.6 ميليون مترمکعب گاز غنی، توليد روزانه 75 هزار بشکه ميعانات گازي، توليد سالانه05/1 ميليون تن گاز مايع پروپان و بوتان، توليد سالانه يک ميليون تن اتان به منظور تامين خوراک واحدهاي پتروشيمی و توليد روزانه 400 تن گوگرد است.