فرصت ها و پیامد های توسعه یک انرژی پاک د ر ایران
تنوع سبد سوخت به نفع سی ان جی
روند گذار جهان امروز، از جایگزینی سوخت های پاک به جای مصرف سوخت های هید روکربوری مایع د ر بخش حمل ونقل حکایت د ارد ؛ چراکه افزون بر کاهش مخاطرات زیست محیطی، می تواند ارزآوری بیشتری را هم برای د ولت ها به ارمغان آورد . د ر حال حاضر مصرف فراورد ه های نفتی مایع مانند بنزین و گازوییل سهم بالایی از سوخت مصرفی کشور را به خود اختصاص د اد ه اند . این موضوع نه تنها هزینه های اقتصاد ی و زیست محیطی هنگفتی را به کشور تحمیل خواهد کرد ؛ بلکه با مصرف بی رویه حامل هایی نظیر بنزین و گازوییل، قطعا کشور را به سمت و سوی وارد ات این د ست فراورد ه ها سوق خواهد د اد و آسیب هایی به مراتب جبران ناپذیر به بار خواهد آورد . د ر گزارش پیش رو سعی شد ه است تا به ابعاد و زوایای مختلف توسعه صنعت سی ان جی د ر کشور پرد اخته و چالش های فراروی توسعه این صنعت واکاوی شود .
جبران عقب ماند گی ها با راهکارهایی کارآمد
ایران با د سترسی به منابع عظیم گازی و بهره مند ی حد ود ۹۶د رصد جمعیت آن از نعمت گاز، زیرساخت های مناسبی برای توسعه صنعت سی ان جی د ارد . با توجه به این مزیت بزرگ کشور(ذخایر و منابع گاز) این امکان د ر اختیار قانونگذاران و سیاستگذاران قرار گرفته که با اجرای برنامه های راهبرد ی بتوانند تا حد ود زیاد ی کم توجهی به مصرف سوخت سی ان جی را با بهره مند ی از راهکارهای کارآمد و اصولی به نوعی جبران کنند .
هم اکنون میزان مصرف بنزین د ر کشور با رشد فزایند ه ای روبه روست، بنابراین سی ان جی به عنوان یک سوخت جایگزین د ر کنار بنزین، قطعا اثربخشی د وچند انی را به همراه خواهد د اشت؛ البته تحقق این مهم منوط به تغییر نوع نگاه و نگرش به این صنعت راهبرد ی است.
به منظور کاهش آلود گی های زیست محیطی، می توان از سی ان جی به عنوان یک سوخت پاک د ر سبد حمل ونقل کشور بهره برد و این امر طبیعتا د ر کاهش آلود گی هوای کلانشهرها نیز تاثیر قابل توجهی خواهد د اشت. د ر این میان نباید از عزم خود روسازها برای ورود جد ی تر به صنعت سی ان جی غافل ماند ؛ چراکه نه تنها می تواند یک گام پیشرو د ر مسیر بهبود شاخص های زیست محیطی باشد ؛ بلکه زمینه لازم را د ر جهت د هی مرد م برای استفاد ه از سوخت سی ان جی به همراه خواهد د اشت.
شورای عالی انرژی د ر سند تامین انرژی بخش حمل ونقل کشور تا افق ۱۴۲۰، بر تمرکز سیاست های د ولت مبنی بر توسعه سی ان جی تاکید کرد ه است. د ر این سند ، پیش بینی شد ه که با اعمال حمایت های ویژه از صنعت سی ان جی، میزان مصرف این سوخت پاک د ر خود روها روزانه از ۲۷ میلیون مترمکعب د ر سال ۹۸، به روزانه ۲/ ۵۳ میلیون مترمکعب د ر افق ۱۴۲۰ برسد .
ایران از بزرگ ترین د ارند گان منابع گازی جهان است، این د ر حالی است که تنها کمتر از سه د رصد از گاز تولید ی برای تولید سی ان جی مصرف می شود . منابع عظیم گاز طبیعی و شبکه گسترد ه گازرسانی د ر سراسر کشور، د ر کنار مزیت های اقتصاد ی و زیست محیطی، مسؤولان را بر آن د اشت تا سی ان جی را به عنوان یک سوخت پاک برای گنجاند ن د ر سبد سوخت مصرفی کشور انتخاب کنند ، بنابراین از جمله د لایل اولویت بخشی به سی ان جی د ر ایران، قیمت کمتر آن نسبت به سوخت مشابه (بنزین)، افزایش اشتغالزایی، ند اشتن قابلیت قاچاق، کاهش هزینه های یارانه انرژی، تنوع بخشید ن به سبد تک سوختی خود روهای سبک کشور و آلایند گی کمتر خواهد بود .
بهره مند ی هوشمند انه از ظرفیت های خالی
یکی از مهم ترین مزیت های سی ان جی نسبت به د یگر فراورد ه های نفتی مایع نظیر بنزین و گازوییل آن است که قابلیت قاچاق ند ارد و اگر جایگاه های عرضه سی ان جی به میزان کافی د ر مناطق مرزی احد اث شود ، می توان بخشی از قاچاق سوخت د راین مناطق را مد یریت کرد .
اکنون ظرفیت خالی جایگاه های عرضه سی ان جی، رقمی بالغ بر20میلیون مترمکعب د ر روز است. با اینکه ایران د ارند ه منابع غنی گازی د نیاست، تنها کمتر از سه د رصد گاز تولید ی آن به سی ان جی اختصاص د اد ه شد ه است، د ر حالی که می توان با اتخاذ تد ابیری هوشمند انه از گاز تولید ی کشور برای استفاد ه بهینه از آن د ر صنعت سی ان جی نهایت بهره را ببرند . کما اینکه سود آوری توسعه صنعت سی ان جی هم به حد ی است که د ولت می تواند افزون بر بی نیاز شد ن از وارد ات بنزین، مازاد این محصول راهبرد ی را صاد ر و از قِبَل آن ارزآوری خوبی برای کشور کسب کند .
اعمال سیاست های تشویقی از سوی د ولت
روند میانگین مصرف بنزین د ر روزهای ابتد ایی امسال و د ر مقایسه با مد ت مشابه سال گذشته، کشف چرایی این پرسش را که توسعه صنعت سی ان جی به عنوان یک اولویت مهم د ر کشور باید مد نظر باشد ، توضیح می د هد . براساس آمار شرکت ملی پخش فراورد ه های نفتی ایران، میانگین مصرف بنزین د ر 13 روز ابتد ایی سال ۱۴۰3 بیش از 120 میلیون لیتر بود ه که د ر مقایسه با مد ت مشابه سال گذشته، با 120میلیون و 800 هزار لیتر بنزین، از رشد 6 د رصد ی مصرف بنزین کشور د ر ایام نوروز امسال حکایت د ارد . نقش مرد م د ر اصلاح الگوی مصرف بنزین و اعمال سیاست های تشویقی برای کنترل میزان مصرف بسیار حائز اهمیت است.
اکنون بیش از ۳۰ هزار نفر به طور مستقیم د ر این حوزه مشغول به کار هستند که با مصرف این سوخت د ر واقع ۲۳ میلیون لیتر بنزین صرفه جویی خواهد شد . همچنین طبق بند سوم سند تامین انرژی باید مشوق هایی برای این امر وجود د اشته باشد .
مسیر صنایع باید به فناوری و د انش ختم شود
بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی معتقد ند ، راهکارهای سیاستی مرتبط با چالش مصرف غیرمتعارف و به موازات آن بهره وری
پایین، غالبا بر پایه سیاست های قیمتی استوار شد ه است، د رحالی که بهره وری انرژی تنها با سیاست های قیمتی محقق نمی شود .
بی شک باید بر ضرورت اعمال سیاست های غیرقیمتی برای تد اوم هرچه مطلوب تر سیاست های قیمتی تاکید کرد ، چراکه سیاست های غیرقیمتی بسیار متنوع هستند و امکان تحقق د ر قالب افزایش بهره وری د ر تولید ، افزایش بازد هی نیروگاه ها و تد وین و اعمال استاند ارد های اجباری برای ورود تجهیزات انرژی بر را د ارند . بر این اساس، وجود حمایت های مالی و فراهم کرد ن تسهیلات بانکی برای طرح های بهینه سازی مصرف انرژی که از سوی بخش خصوصی د ر حال اجراست، تاثیرگذار خواهد بود .
غالبا تجربیات جهانی موفق، تکیه بر مجموعه ای توامان از سیاست های همسو(قیمتی و غیرقیمتی) را نشان می د هد که د ر جای خود قابل بررسی است؛ همچنین باید توجه د اشت که صنایع کشور ما انرژی محورهستند ، د ر صورتی که باید فناوری محور و د انش محور باشند .
راه اند ازی بیش از 2 هزار جایگاه
بر پایه آمار مد یریت طرح سی ان جی (شهریور۱۴۰۰) میانگین توزیع روزانه این سوخت پاک به ۲۲. ۴ میلیون بشکه د ر روز رسید که بر پایه آخرین گزارش های آماری مد یریت طرح سی ان جی شرکت ملی پخش فراورد ه های نفتی، تا سال 1400 حد ود ۲ هزار و ۵۲۴ جایگاه سی ان جی د ر کشور راه اند ازی شد که با این وجود ضروری است، چالش های مسیر توسعه سی ان جی کاملا شناسایی و رفع شوند .
ارائه بسته های حمایتی
ارد شیر د اد رس، رئیس هیأت مد یره انجمن صنفی سی ان جی استان تهران و صنایع وابسته د ر این زمینه گفت: فعالان صنعت سی ان جی نیازمند حمایت و قد رد انی هستند ؛ زیرا این صنعت د ر طول شبانه روز و د ر هر چهار فصل سال د ر حال فعالیت و خد مت رسانی است، افزون بر آن روزانه بالغ بر 23 میلیون لیتر بنزین با استفاد ه از سی ان جی صرفه جویی می شود که این خود نشان از توسعه صنعت سی ان جی د ر کشور د ارد . صنعت سی ان جی این قد رت و توانمند ی را د ارد که با تعهد ات لازم د ر بازه زمانی سه ماه، میزان مصرف را افزایش د هد و به مرز بالای 40 میلیون مترمکعب د ر روز برساند .
د اد رس تصریح کرد : سی ان جی را با هیچ صنعت د یگری نمی توان مقایسه کرد . د ر طول 70 سال گذشته معاد ل یکهزار و 600 میلیارد د لار د ر بخش گاز سرمایه گذاری شد ه است، 460 هزار کیلومتر شبکه مویرگی و 45 هزار کیلومتر شبکه فشار قوی گاز د ر کشور وجود د ارد ، به انضمام 2 هزار و 600 جایگاه فعال سی ان جی که با وجود چنین زیرساختی، می توان صرفه جویی قابل توجهی د ر مصرف بنزین د اشت.
سی ان جی، صنعتی کارآمد است که نگاه ویژه تری را از سوی مسؤولان می طلبد . بی ترد ید ، توسعه این صنعت، این امکان و زمینه را ایجاد خواهد کرد تا افزون بر تنوع بخشی به سبد انرژی و شرایط زیست محیطی مطلوب برای شهروند ان، بازار قابل اعتماد تری برای عرضه بنزین آزاد شد ه حاصل از مصرف سی ان جی برای کشور رقم بخورد و موجب شود تا کشور د ر بام صاد رات این محصول راهبرد ی قرار د اشته باشد .