گفت وگو با کارشناس برتر د ر میان د ستگاه های اجرایی کشور
ما پیشتازیم
مشعل: رشد بهره وری د ر بخش های مختلف می تواند به رشد اقتصاد ی منجر شود . براساس آمار و ارقام موجود ، صنعت نفت و گاز ایران د ر سال های گذشته بخصوص د ولت سیزد هم سکان بهره وری را به د ست گرفته، به طوری که بیشترین رشد بهره وری د ر اقتصاد ، به این صنعت مربوط می شود و رابط بهره وری وزارت نفت نیز به عنوان کارشناس برتر این حوزه د ر سطح د ستگاه های اجرایی کشور انتخاب شد ه است. به طور کلی می توان گفت که بهره وری، نقشی اساسی د ر پیشرفت پاید ار و فراگیر جوامع د ارد و رکن کلید ی برای د ستیابی به تعالی به شمار می رود . برای جویان شد ن از اقد امات صنعت نفت د ر این زمینه، با زهرا حسینی، رئیس بهره وری وزارت نفت که به عنوان رابط برتر د ر میان د ستگاه های اجرایی کشور نیز انتخاب شد ه است، به گفت وگو نشسته ایم که د ر اد امه می خوانید :
شما طی د و سال پیاپی به عنوان کارشناس رابط بهره وری برتر د ر میان د ستگاه های اجرایی کشور انتخاب شد ه اید . لطفا بفرمایید چه همکاری هایی با سازمان ملی بهره وری ایران د ارید ؟
فرورد ین سال 1397 آیین نامه نظام مد یریت صنعت نفت از سوی وزیر نفت ابلاغ و پیرو آن، وظایفی برای شرکت های اصلی، فرعی و واحد های مستقل و وابسته د ر نظر گرفته شد .
یک سال بعد از آن، یعنی د ر سال 1398 سازمان ملی بهره وری ایران د ستورعمل چرخه مد یریت بهره وری را به سازمان ها ابلاغ کرد . بعد از آن د ر آبان ماه، معاون ریاست جمهوری و رئیس سازمان اد اری و استخد امی کشور، نظام نامه راهنمای اجرای چرخه مد یریت بهره وری را بر اساس ماد ه 3 و 5 قانون برنامه ششم توسعه د ر 10 گام د ر نظر گرفت و آن را اجرا کرد و تاکنون سه د وره کامل چرخه آن د ر صنعت نفت اجرا شد ه است.
شهریور سال گذشته، این آیین نامه از سوی سازمان ملی بهره وری به روزرسانی و ابلاغ و به هشت گام اصلی تبد یل شد .
این هشت گام شامل چه موارد ی می شود ؟
گام نخست، به ماموریت ها و زنجیره ارزش شرکت ها بازمی گرد د که با توجه به خد مات از قبل شناسایی شد ه، تبیین وضع موجود د ر این مرحله صورت می گیرد . گام بعد ی، به مسأله شناسی اختصاص د ارد و مسائل مهم و کلید ی که باعث عد م بهره وری د ر شرکت ها می شود ، د ر این گام، شناسایی و د ر گام بعد ریشه یابی و اولویت بند ی می شود . سازمان ملی بهره وری، امسال اعلام کرد ه که سه موضوع کلان وزارتخانه ای را می خواهد . د ر حال حاضر، آنچه برای سازمان ملی بهره وری ارسال شد ه تاکنون تایید نهایی نشد ه است.
د ر مجموع هشت موضوع شناسایی شد ه که از میان آنها، سه مسأله اولویت د ار تعیین و همه تمرکز ما روی این سه مسأله است.
از گام چهارم به بعد نیز باید برای این سه محور راه حل تعیین کنیم که برای هر کد ام از آنها، تاریخ شروع و پایان د ر نظر گرفته می شود . اهد اف برای آنها تعریف می شود و د ر پایان، از سوی کاربرگ های طراحی شد ه، اثربخشی پروژه ها اند ازه گیری می شود .
این سه مسأله اولویت د اری که اشاره کرد ید ، شامل چه موارد ی می شود ؟
مهم ترین مسأله ای که به سازمان ملی بهره وری پیشنهاد د اد ه ایم، موضوع ناترازی انرژی هید روکربوری د ر بخش عرضه است که تولید نفت، اتلاف شبکه تولید و توزیع را د ربر می گیرد . از این رو ناترازی انرژی از سمت تقاضا بیشتر به سمت مصرف می رود و شرکت ملی گاز ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فراورد ه های نفتی ایران د ر این مسیر می توانند کمک کنند ه باشند .
علاوه بر موارد ی که اشاره کرد ید ، چه پروژه های د یگری د ر د ستور کار د ارید ؟
تمرکز ما روی پروژه بهره وری است و می خواهیم سازمان ملی بهره وری برای تمام شرکت های اصلی، فرعی و تابعه کارنامه صاد ر کند . به عنوان مثال شرکت ملی گاز ایران با 42 شرکت تابعه آن 42 کارنامه د ریافت خواهند کرد .
صورت مالی شرکت نفت به صورت تلفیقی برای کارنامه د ر نظر گرفته شد ه است و برای شرکت ملی پالایش و پخش فراورد ه های نفتی ایران به همراه چهار شرکت زیرمجموعه خود و شرکت ملی پتروشیمی به همراه د و شرکت د ولتی کارنامه صاد ر شد ه و اکنون این موارد د ر د ستور کارمان قرار د ارد .
همچنین کمیسیون بهره وری شرکت ها د ر سطح بالاترین مقام، یعنی هیأت مد یره برگزار می شود و هر پروژه ای که مورد تایید قرار گیرد ، قابلیت اجرایی د ارد .
د ر نظر د اریم تا کمیسیون بهره وری، هر ماه یکبار برگزار شود و د ر آنجا کارنامه تمام شرکت ها مورد بررسی قرار گیرد . د ر کمیسیون شرکت ها باید نمایند ه معاونت توسعه مد یریت، به عنوان نمایند ه شورای مد یریت حضور د اشته باشد و تک تک کارنامه ها بررسی و علل ضعف آن استخراج شود . با شناسایی نقاط ضعف و علل آن، برنامه های بهره وری را تعریف می کنیم، ضمن آنکه د ر ورود ی های بررسی، نقاط ضعف مسأله شناسی را نیز مورد توجه قرار می د هیم.
د ر این کارنامه چه موارد ی د ید ه می شود ؟
سازمان ملی بهره وری، د ستورعملی به سازمان ها و شرکت ها ارائه د اد ه که براساس آن، تمام شرکت ها د ر چهار ناحیه مورد سنجش قرار می گیرند و پیرو آن، شیوه نامه سنجش د ستگاه های د ولتی را به تمام سازمان ها و نهاد ها ابلاغ کرد ه است.
این چهار ناحیه شامل اثربخشی، کارایی، توانمند ی های کمی و کیفی می شود . توانمند ی ها بیشتر مالی است و بر اساس عملکرد شان و تعهد ی که به سازمان برنامه بود جه د اد ه اند ، سنجید ه می شوند . کارنامه از 100 نمره است و سال گذشته وزارت نفت بالاترین نمره (73.5) را د ریافت کرد .
بر اساس سطوح تعیین شد ه، پاد اش شرکت ها نیز متفاوت است. یک شیوه نامه التزام بخشی د اریم که د ر آن پاد اش هیأت مد یره و مد یران را منوط به کارنامه بهره وری کرد ه است. آنهایی که د ر سطح خوب قرار د ارند ، یک ماه پاد اش د ریافت می کنند ، سطح متوسط نصف پاد اش و سطح عالی و بسیار عالی نیز سه برابر یک ماه حقوق و مزایا خواهند د اشت.
همانطور که گفته شد ، این کارنامه برای تمام شرکت ها از 100 نمره است، بجز شرکت ملی نفت ایران که با توجه به روابط مالی تلفیقی، حساب شد ه و شرکت های زیرمجموعه جد اگانه حساب نشد ه اند . د ر کارنامه ها بیشتر شاخص های مالی، ارزش افزود ه و بهره وری نیروی کار مورد سنجش قرار می گیرد .
منظور از شاخص های بهره وری چیست؟
بر اساس شاخص های بهره وری، ماموریت اصلی سازمان ها تعیین می شود . این شاخص های کلید ی برای صنعت نفت شامل رشد تولید نفت و گاز از میاد ین مشترک می شود و طی جلسات و نشست های متعد د با سازمان ملی بهره وری ایران تد وین شد ه اند .
این سازمان، امسال خیلی جد ی تر از سال های گذشته د ر شاخص های بهره وری ورود کرد ه و توانمند ی های کمی شاخص های برنامه و بود جه نیز مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرد . د ر نهایت سازمان های بیرونی به میزان انجام آیین نامه التزام بخشی، نمره می د هند .
وظیفه کارگروه ارزیابی بهره وری چیست؟
کارگروه ارزیابی بهره وری از سال های پیش تشکیل شد ه است. سازمان ملی بهره وری ایران بر اساس فرمول هایی کارنامه را ابلاغ و کارگروه ارزیابی بهره وری که متشکل از سازمان بهره وری و سازمان اد اری و استخد امی کشور می شود ، نمایند ه تام الاختیارشان د ر این کارگروه حضور د ارند و به همراه وزارت اقتصاد و د ارایی کارنامه ها را بررسی و روی آن مهر تایید می زنند و پاد اش را با توجه به د ورانی که جایزه بهره وری را کسب کرد ه اند ، مشخص می کنند .
د ر این ارزیابی ها، بهره وری ماهیت مقایسه ای بین د ستگاهی ند ارد و رشد د رون د ستگاهی مهم است. به عنوان مثال د ر برنامه ششم توسعه نیز رشد ارزش افزود ه نسبت به د و سال گذشته و... را د اریم؛ زیرا بنگاه باید د رون خود ش به رشد و بلوغ برسد ، از این رو تنها می توان با میزان پیشرفت، چرخه مقایسه میان شرکت ها را انجام د اد .
جد ا از مباحث فنی ارزیابی شاخص های بهره وری، وزارت نفت نیز به طور جد اگانه، آیین نامه های مبنی بر بهره وری د ارد . د ر این زمینه مسؤولیت شما به عنوان رابط چیست؟
با توجه به آنکه صنعت نفت آیین نامه د اخلی د ر خصوص بهره وری د ارد ، نسبت به د یگر سازمان ها جلوتر است. د ر این آیین نامه، ماموریت ها و چرخه اصلی زنجیره صنعت نفت مشخص شد ه است.
تفاوت آن با سال های قبل این است که مسأله شناسی را از سطوح پایین د ستگاه های اجرایی، بنگاه ها و شرکت های زیرمجموعه شروع کرد ه ایم، بعد از شناسایی و اولویت بند ی برای مسائل تعیین شد ه برنامه و راهکار اجرایی د ر نظر گرفته می شود که خروجی این برنامه ها، پروژه های ارتقای بهره وری خواهد بود .
د ر سال 1401 برای د ور د وم سنجش بهره وری سازمان ها از سوی سازمان ملی بهره وری ایران انجام و 235 پروژه د ر سطح چهار شرکت اصلی د ر کارنامه قرار د اشت. د ر سال 1400 نیز 234 پروژه پیشران بهره وری را د اشتیم که د ر قالب فرمت سازمان ملی بهره وری هر سه ماه یکبار پیشرفت آن به سازمان گزارش می شود و د ر نهایت گزارش اثربخشی، رصد و مجد د برای سازمان ملی بهره وری ارسال می شود .
به عنوان رابط بهره وری میان وزارت نفت و سازمان ملی بهره وری ایران، چه برنامه ها و اقد اماتی د ر د ستور کار د ارید ؟
کاری که به عنوان رابط میان وزارت نفت و سازمان ملی بهره وری ایران انجام می د هیم، این است که آنچه را سازمان ملی بهره وری ایران ابلاغ کرد ه، برای چهار شرکت اصلی بومی سازی و ارسال می کنیم. د ر این میان اگر مشکلی وجود د اشته باشد ، زود تر از د یگر سازمان ها د ر د وره های آموزشی شرکت کرد ه و از این طریق، شرکت های زیرمجموعه را راهبری می کنیم، ضمن آنکه رابط راهبری و پاسخگوی پرسش های شرکت های اصلی صنعت نفت هستیم.
با توجه به اینکه سال گذشته د بیرخانه شورای ملی بهره وری د ر سطح وزیر نفت تشکیل شد ه است، مسؤولیت آن را معاونت سرمایه انسانی وزارت نفت به عهد ه د ارد که گزارش های خود را به این د بیرخانه ارائه می د هیم. گزارش های بهره وری از طریق این اد اره کل به د یگر د ستگاه ها و شورای مد یریت بهره وری ارسال می شود .
به عبارت د یگر می توان گفت که نقش ارتباط بین د ستگاه ها را د اریم و سیاست د رون د ستگاهی خود مان را برای شرکت های زیرمجموعه وزارت نفت تعیین می کنیم.
اکنون کد ام یک از شرکت های صنعت نفت د ر زمینه بهره وری پیشرو هستند ؟
تمام شرکت ها همکاری خوبی د ارند ؛ اما برخی از آنها بیشتر از شرایط بیرونی متاثر می شوند . یکی از آنها شرکت ملی نفت ایران است که فروش کامل محصول آن می تواند روی بهره وری تاثیر د اشته باشد . خوشبختانه د ر د و سال اخیر، تمام شرکت ها د ر کارایی خود ، رشد صعود ی د اشته اند و نسبت به سال های قبل، بخصوص گروه نفت و گاز بیشترین رشد ارزش افزود ه را د ر گروه های اقتصاد ی کسب کرد ه اند . به عبارت د یگر امروز می توان گفت که شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فراورد ه های نفتی ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی د ارای رشد هستند .
قسمت کارایی، شاخص های مالی مورد سنجش قرار می گیرد و قسمت رشد بهره وری، کل عوامل تولید ی(TFP) را تحت تاثیر قرار می د هد .
طی د و سال گذشته بر اساس گزارش سازمان ملی بهره وری ایران، تمام شرکت های صنعت نفت رشد خوبی د اشته اند و برخی شرکت ها مانند شرکت ملی صنایع پتروشیمی، کمتر از تحریم ها متاثر شد ه است.
د ر استقرار چرخه نیز تمام شرکت ها وظایف خود را انجام د اد ه و سال گذشته جزو د و د ستگاه برتر بود یم که د ر وزارت نیرو، حد ود 30 نمره بالاتر از میانگین د ولت را کسب کرد یم.
ارزش افزود ه شرکت ها د ر این د و سال رشد د اشته اند و مجموعه هایی مانند شرکت ملی گاز ایران نیز د ر برنامه ششم توسعه، به اهد اف خود د ست یافته که د لیل آن، مشتریان د اخلی اش است.
با توجه به اقد امات گسترد ه ای که انجام د اد ه اید ، باید رابط بهره وری میان چهار شرکت اصل د اشته باشید ؟
د ر شرکت های اصلی نیز رابط های بهره وری حضور د ارند که سمت اکثریت آنها، ریاست بهره وری است. آنها از یک سو با ما د ر ارتباط هستند و از سوی د یگر برنامه های ما را به شرکت های زیرمجموعه خود منتقل می کنند ، بخصوص صنایع نفت و گاز که شرکت های تابعه زیاد ی د ارند و همین کارها د ر شرکت های فرعی آنها انجام و اند ازه گیری بهره وری مستقیم از سوی سازمان رصد می شود . امسال نیز رابطان بهره وری شرکت های اصلی و فرعی لوح تقد یر د ریافت کرد ند .
د ر پایان اگر صحبتی باقیماند ه، بفرمایید .
د ر مجموعه وزارت نفت، طی چند سال اخیر مباحث مد یریتی به خوبی د ید ه شد ه است و د ر شرکت های اصلی و فرعی این موضوع مورد توجه ویژه ای قرار د ارد . امسال د ر هیأت مد یره تمام شرکت ها به صورت مستمر د ر بالاترین سطح کمیسیون های بهره وری تشکیل شد ه و طی د و سال گذشته، با نگاه تولید ی، توجه زیاد ی به موضوع بهره وری شد ه که سعی د اریم از این فرصت استفاد ه کنیم.