نکته هایی درباره انفجار و آتش سوزی مخازن
صنعت نفت از صنايع پيچيده و با ريسک بالاست که بروز حوادث در آن می تواند خسارت های جانی و مالی جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در طول تاريخ، حوادثی در اين صنعت رخ داده که پيامدهاي فراوانی دربر داشته است؛ از این رو اهميت درس آموزی از حوادث و سوانح در اين صنعت، برای شناسايی مناطق پر ريسک چند برابر می شود. همانطور که می دانید، دانش به دست آمده در مورد علل حادثه، می تواند اجازه استقرار اقدام های پيشگيرانه و کاهش دهنده حوادث در محل را صادر کند، ضمن آنکه بازخورد ناشی از آن نیز باعث بهبود رفتار ايمنی در افراد مستقر در فضای صنعت نفت خواهد شد. با بهره مندی از نکات «درس آموزی از حوادث»، می توان از نوع وقايع ناخواسته تشديدکننده و بازدارنده آن، عواقب احتمالی وقايع ناخواسته و... به اقدام های کنترلی که می تواند عواقب ناشی از حوادث را محدود کند، دست يافت. به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» قصد دارد با چاپ برخی «درس آموزی از حوادث صنعت نفت ايران و جهان»، گامی در مسير اطلاع رسانی، فرهنگ سازی، آموزش و در ادامه کاهش حوادث بردارد. در ادامه، درس آموزی از حادثه «انفجار و آتش سوزی مخزن سقف شناور داخلی» در يکی از مناطق عملياتی را می خوانید.
در مخزن سقف شناور داخلی، محتویات مخزن (مایع برش سبک) تخلیه و سقف شناور داخلی روی پایه ها در ارتفاع 1.8 متر از کف مخزن، قرار می گیرد. تخلیه محتویات در فضای زیر سقف شناور ادامه می یابد و مابین سطح مایع و سقف شناور، فضای خالی به وجود می آید که با تبخیر محتویات، بخار برش سبک در این فضا متراکم می شود.
بر اساس دستورالعمل تخلیه و آماده سازی مخزن، در طول عملیات تخلیه باید فشار نیتروژن سیستم گاز پتویی Gas- N2 Blanket مخزن در محدوده 5 تا 10 میلی بار کنترل شود، درحالی که در این مخزن تزریق نیتروژن انجام نمی شده است.
در روز حادثه، سقف ثابت مخزن با وزن حدود 40 تن، همراه با یک انفجار مهیب پرتاب شده و پس از برخورد به مخزن مجاور که آن هم حاوی مایع برش سبک بوده در محوطه دیواره های اطراف مخازن (دایک وال) در فاصله دورتری از مخزن سقوط می کند و محتویات مخزن دچار آتش سوزی می شود. در بررسی حادثه مشخص شد که شروع آتش سوزی به احتمال زیاد ناشی از خود احتراقی سولفید آهن تشکیل شده در فضای داخلی مخزن بوده است. همچنین در بازرسی صورت گرفته قبل از حادثه به مشاهده فاصله دوسانتی متری بین ناحیه نشت بند و دیواره مخزن در طول چهار متر و نشت بخار از این ناحیه و رسوب آنها در بالای سقف شناور اشاره شده بود.
در مخزن سقف ثابت، سیستم گاز خنثی پتویی Gas- N2 Blanket یکی از مهم ترین لایه های پیشگیری از انفجار و حریق داخلی مخزن بوده و باید از ابتدای راه اندازی تا تخلیه کامل و پاکسازی مخزن، در سرویس باشد.
نشت بند سقف شناوری داخلی باید به صورت ادواری بررسی شده و نسبت به تعمیرات لازم یا تعویض آن اقدام شود، به نحوی که از نشت بخار به بالای سقف شناور جلوگیری شود یا به حداقل برسد.
قبل از باز کردن تجهیزات، ظروف و مخازن، احتمال وجود سولفید آهن آتش زا درون آنها بررسی و راهکارهای حذف و خنثی سازی آن مدنظر قرار گیرد.
در خطوط لوله، ظروف و مخازن فرایندی که ترکیبات گوگردی وجود دارد، سولفید آهن آتش زا می تواند به دنبال واکنش زنگ آهن با ترکیبات گوگرددار تشکیل شود. سولفید آهن دارای خاصیت احتراق خودبه خودی بر اثر مجاورت با اکسیژن است و موثرترین روش خنثی سازی سولفید آهن، شست وشو و خیس کردن آن قبل از مواجهه با هواست.