پژوهش و فناوری
محصولات فناورانه گاز صاحب صندوق تامين مالي مي شوند
پژوهش در مسير توليد فنـاورانـه
مشعل مهدي مهرابي بهره گيري از توان داخل در تامين تجهيزات صنايع نفت و گاز، همواره يکي از اولويت هاي وزارت نفت بوده و در سال هاي گذشته با توجه به تحريم هاي جهاني و در دستور کار قرار گرفتن سياست هاي اقتصاد مقاومتي، اين موضوع با حساسيت ويژه اين وزارتخانه پيگيري شده است. با نام گذاري سال 97 به «حمايت از کالاي ايراني» اين موضوع رنگ و بويي خاص به خود گرفت و توجه به توليدات داخلي سبب شد فعاليت هاي حوزه پژوهش و فناوري که با اين موضوع مرتبط است، چشمگيرتر شود. حمايت از ساخت داخل زماني مفهوم واقعي مي يابد که در حوزه دانش نيز استقلال ايجاد شود و يکي از زيرساخت هاي لازم براي اين بخش، دانش پايه بودن آن است. در سال هاي گذشته، همواره تاکيد شده که يکي از وظايف اصلي حوزه هاي پژوهش و فناوري، نگاه ويژه به ساخت داخل است و بايد به گونه اي فعاليت ها و برنامه خود را تنظيم، تدوين و اجرا کند که محصول نهايي آن به ساخت داخل بينجامد. اين مسئله براي صنعت گاز اهميت قابل توجهي داشته و در دو سال گذشته سعي شده اقدام هاي عملي و اجرايي براي تحقق اين هدف در دستور کار قرار گيرد.
مدير پژوهش و فناوري شرکت ملي گاز ايران با اشاره به فعاليت هاي پژوهشي در مسير تحقق شعار امسال مي گويد: با چند عبارت، موضوع داخلي سازي ملموس تر و شفاف تر مي شود. مهمترين عبارت، «فن بازار» است که به صورت همزمان، جنبه هاي اقتصادي، فناوري و دانش در آن قرار دارد. به تعبير ديگر به آن اقتصاد دانش بنيان نيز گفته مي شود و بايد بتوانيم از دانش خود درآمد کسب کرده و ارزش افزوده ايجاد کنيم. به گفته سعيد پاک سرشت، براين اساس، از سال گذشته، اقدام هاي جدي براي ايجاد فن بازار تخصصي صنعت گاز انجام شد.
در ادبيات مديريت فناوري، «فن بازار» همراه اقدام ها، نهادها، ساختارها و بخش هاست. هدف «فن بازار» اين است که عرضه کننده محصول فناورانه را به متقاضي واقعي برساند. اگر اين ارتباط و پيوند را ميان متقاضي واقعي و عرضه کننده ايجاد کنيم، چرخه سالم اقتصادي به وجود آورده ايم. متقاضي محصولات فناورانه در صنعت گاز، واحدهاي عملياتي، پالايشگاه ها، ايستگاه هاي تقويت و تقليل فشار هستند و بايد اين بازار را تحريک کنند تا عرضه کنندگان که شرکت هاي دانش بنيان و توليد کنندگان محصولات فناورانه هستند، بتوانند از آن محصولات خود را عرضه کنند. وظيفه ما اين است که ميان اين دو، پيوند و ارتباطي منطقي به وجود آوريم و نخستين شرط اين پيوند، تعيين نياز و تقاضاست. پاک سرشت با بيان اينکه الزام هاي ديگري نيز وجود دارد، مي گويد: پس از اينکه تقاضا ايجاد شد، بايد ميان عرضه کنندگان اين دانش و محصولات فناورانه مجموعه صاحب صلاحيت را پيدا کنيد.
حضور کارگزاران فناوری در صنعت گاز
به گفته مدير پژوهش و فناوري شرکت ملي گاز ايران، در ادامه، به کارگزار نياز داريم که ارتباط متقاضي و توليد کننده را با يکديگر برقرار کند. وظيفه و نقش مهم کارگزار، ايجاد ارتباط موثر ميان متقاضي و عرضه کننده است. شرکت هايي وجود دارند که محصولات باکيفيتي در اختيار دارند، اما نمي توانند ارتباط موثر را با متقاضيان برقرار کنند. در ادبيات مديريت فناوري به اين کارگزاران «بروکر» (Broker) گفته مي شود و همچون معامله گر بازارهاي ديگر عمل مي کنند. نقش کارگزار در بازارهاي ديگر تعريف شده و کاملا مشخص است. کارگزار بايد به موضوع اشراف کامل داشته باشد و ابعاد مختلف آن را بسنجد.
وي يادآور مي شود: سال گذشته براي اينکه اين نقص را برطرف کنيم، فراخوان داديم و مجموعه هايي که وظيفه کارگزاري فناوري را به عهده دارند براي حضور، اعلام آمادگي کردند. از ميان 25 مجموعه که براي حضور در اين فراخوان اعلام آمادگي کردند، در نهايت دو کارگزار انتخاب و از ابتداي امسال قرارداد آنها امضا شد. با اين برنامه، يکي از فرآيندهاي مهم اقتصاد دانش بنيان، شکل گرفته است.
اين فرآيند در بازارهاي ديگر شکل گرفته و اين در حالي است که صنعت نفت و گاز نسبت به اين مسائل عقب مانده است.
برگزاری نخستین رویداد«استارت آپ دمو»
پس از تحقق اين فرآيند، در مرحله بعد به «رسانه» نياز داريم که توانمندي هاي خود را معرفي کنيم. يک سري رويداد در بازار فناورانه رخ مي دهد که نقش «رسانه» را ايفا مي کنند. «استارت آپ دمو» يکي از رويدادهايي است که نقش معرفي، شناسايي و عرضه را به عهده دارد.
در حاشيه نمايشگاه بين المللي، براي نخستين بار، «استارت آپ دمو» با هدف عرضه محصولات شرکت هاي نوپا برگزار شد. بيش از 20 شرکت فعال در حوزه نفت و گاز براي حضور در اين رويداد اعلام آمادگي کردند و پس از بررسي آنان در چند مرحله، هشت شرکت انتخاب شدند. محصولات توليد شده در اين شرکت ها از جذابيت بيشتري برخوردار بود و در صنعت نفت و گاز کارايي بيشتري داشت.
در اين مراسم فضا و امکاني ايجاد شد که اين شرکت ها در آن محصول خود را به متقاضيان و سرمايه گذاران معرفي کنند.
سرمايه گذار، بازيگر بعدي در ادامه مسير توليد محصولات داخلي دانش بنيان بوده که نقشي مهم دارد. شرکت هاي کوچکي وجود دارند که توان مالي بالايي نداشته ولي با توجيه سرمايه گذار مي توانند توليد محصولات فناورانه خود را توسعه دهند.
با تحقق اين فرآيند، دانش به محصول تبديل و به متقاضي تحويل مي شود. براي توليد محصولات و تجهيزات داخلي بايد چند بازيگر ايفاي نقش مي کردند که اين اتفاق رخ داد. در رويدادهاي اين چنيني، سرمايه گذار، عرضه کننده، متقاضي، دارنده دانش و کارگزار حضور دارند و برقراري اين پيوند به توليد محصول منجر مي شود.
امضای قراردادهای تولید محصولات دانش بنیان
مديريت پژوهش و فناوري شرکت ملي گاز ايران با بهره گيري از نقش حاکميتي خود اين فرآيند را آسان کرده است تا به امضاي قرارداد و توليد محصول منجر شود که خوشبختانه در اين مسير تاکنون شاهد امضاي چند قرارداد بوده ايم. از سال گذشته که فرآيند «فن بازار» آغاز شده است، تعدادي از محصولات و عرضه کنندگان را شناسايي و اقدام به امضاي قرارداد کرده ايم. محدوديتي دراين زمينه وجود ندارد؛ با اين حال با توجه به گستردگي فعاليت ها و استقبال مديران، تمرکز خود را در پارس جنوبي قرار داده ايم. در اين زمينه نيز چند قرارداد ميان عرضه کنندگان دانش براي پاسخگويي به نيازهاي پارس جنوبي امضا شده است. اين محصولات تا پيش از اين از خارج تامين مي شد و هم اکنون فرآيندي به وجود آمده که امکان تهيه آن از بازار داخلي وجود دارد و در همه اين موارد، پايه دانشي وجود داشته و صرفا توليد محصول نيست. اين موضوع به فرآيند تبديل شده و به نظر مي رسد الگوي خوبي در حال ايجاد است تا به شکل جديد و نويني به سمت ساخت داخل گام برداريم.
شکل گیری نخستین مرکز تخصصی فن بازار
دراين مسير، همراهاني همچون معاونت علم و فناوري رياست جمهوري و مرکز فن بازار ملي به ما کمک مي کنند و خوشبختانه ارتباط بسيار خوب و نزديکي با آنها داريم. بسيار خوشحاليم که نخستين مرکز تخصصي فن بازار در کشور هستيم. پيش از اين، فن بازار در 16 استان بوده، اما براي نخستين بار است که فن بازار تخصصي در زمينه گاز شکل مي گيرد.
تاسیس صندوق تامین منابع مالی فناورانه
مدير پژوهش و فناوري شرکت ملي گاز ايران در ادامه مي گويد: يکي ديگر از نيازهاي رسيدن به محصول فناورانه، استفاده از صندوق هاي تامين منابع مالي است. خوشبختانه اين اقدام نيز از سوي شرکت ملي گاز ايران در حال اجراست و براي تامين منابع مالي مورد نياز اينگونه طرح ها به سمت صندوق پژوهش و فناوري گام برمي داريم. براساس مصوبه هيئت وزيران، شرکت هاي دولتي مي توانند به عنوان سهامدار در صندوق هاي غير دولتي حضور يابند. اين اتفاق بسيار خوبي است و محدوديت صندوق هاي دولتي را نداشته و چابکي بيشتري دارد. اين صندوق ها کارکرد تامين منابع مالي، مشارکت در سرمايه گذاري، ارائه تسهيلات و ارائه تضمين ها را دارند و به عنوان سهامدار در تامين منابع مالي طرح و پروژه مشارکت مي کنند. از جمله نخستين مراکز دولتي هستيم که در اين مسير قرار گرفته ايم. از طرفي، مجموع سهام دولتي نمي تواند از 49 درصد بيشتر شود، از اين رو براي اينکه بازيگران اصلي اين عرصه را وارد کنيم، به بخش خصوصي رجوع کرده ايم و از توان انجمن هاي تخصصي به عنوان يکي از بزرگ ترين و مهم ترين بخش هايي که مي تواند در اين قسمت وارد شود، بهره گرفته ايم. در اين زمينه مذاکره با انجمن سازندگان تجهيزات صنعت نفت(استصنا) انجام شده و در آخرين جلسه، اين انجمن نيز کليات مشارکت در اين صندوق را پذيرفته و به عنوان يکي از سهامداران اصلي با بلوک 34 درصدي در اين صندوق وارد شده است. اين انجمن بايد از طريق نهاد حقوقي که اجازه فعاليت اقتصادي داشته باشد در اين صندوق وارد شود، از اين رو اميدواريم که به سرعت نهاد حقوقي شکل گيرد تا شاهد حضور انجمن استصنا در اين صندوق باشيم. افزون بر انجمن استصنا، يکي از صندوق هاي ديگر، پارک فناوري پرديس و شهرک علم و فناوري اصفهان نيز در اين صندوق حضور يافته است. به گفته وي، هيئت موسس اين صندوق شکل گرفته و اين فعاليت ها در حال انجام است و ارتباط نزديکي با صندوق شکوفايي و نوآوري داريم. با مجموع اين فعاليت ها، در مسير توليد محصولات فناورانه و دانش بنيان داخلي گام خواهيم برداشته ايم. همزمان با اين فعاليت ها، از شرکت هاي زيرمجموعه صنعت گاز خواسته ايم فهرست تجهيزاتي را که هم اکنون از خارج وارد مي شود، ارائه کنند تا بتوانيم براي آنها نيز برنامه ريزي کنيم. هم اکنون در شرايطي هستيم