نگاهي گذرا به الزام هاي اچ اس اي در صنعت نفت
برش هايي از بهداشت، ايمني و محيط زيست
HSE
دنياي امروز دنياي رقابت است. نرخ سريع تحولات فناوري، تغيير الگوهاي مصرف و نيازهاي بازار، بالا رفتن انتظارهاي جامعه و مسئوليت هاي اجتماعي سازمان ها، عرصه رقابت را روزبه روز تنگ تر مي کند. شرط بقا در چنين برخوردهايي، از مزيت هاي رقابتي در سازمان است. توجه به نيروي انساني به عنوان اصلي ترين سرمايه سازمان، بهبود فرايندهاي کاري در مسير توليد و عمليات بهره ور و توجه به موضوع هاي زيست محيطي براي تحقق توسعه پايدار، از مهم ترين معيارهاي رقابت پذيري سازمان ها به شمار مي روند. پرداختن به موضوع هاي بهداشت، ايمني و محيط زيست، به يکي از اولويت هاي کسب و کار در سازمان هاي امروزي تبديل شده است. در اين ميان بهره گيري از يک نگرش جامع و نظام مند به اين موضوع ها اهميت بسيار دارد؛ از اين رو سيستم مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست، پاسخي به اين مهم است. کار در محيط هاي پيمانکاري به لحاظ تنوع، حضور در گروه هاي مختلف کاري و ناآشنايي کامل با محيط کار، با ظرفيت بالاي وقوع حوادث ايمني، بهداشتي و زيست محيطي همراه است؛ از اينرو پرداختن به موضوع هاي اچ اس اي در عمليات شرکت هاي نفت، گاز، پتروشيمي، پالايش و پخش و پيمانکاري، اهميتي دو چندان مي يابد. به دليل اهميت اين موضوع، نيمه نخست سال 1395 وزير نفت در ابلاغيه اي ضوابط و دستورعمل اجراي الزام ها و رويه هاي مديريت اچ اس اي در شرايط عمومي قراردادهاي همسان و غيرهمسان صنعت نفت را تشريح کرد.
الزام ها و رويه هاي مديريت اچ اس اي
بيژن زنگنه با ابلاغ «ضوابط و دستورعمل اجراي الزامات و رويه هاي مديريت اچ اس اي» و «جايگزيني ماده 28 الزامات و رويه هاي مديريت اچ اس اي» از معاونت مهندسي، شرکت هاي اصلي، فرعي و تابعه صنعت نفت خواسته ضمن تخصيص منابع لازم نسبت به تدوين و بازنگري اسناد و مدارک فني و قراردادي و رويه هاي اجرايي مرتبط اقدام و مفاد اين شيوه نامه را به دقت اجرايي کنند. اين دستورعمل توسعه فعاليت هاي پيمانکاران در پروژه ها و تاسيسات صنعت نفت، توجه به مسائل مربوط به اچ اس اي را ضروري کرده است و وزير نفت بر اين موضوع و توجه به مسائل اچ اس اي بيش از هر بخشي ديگر در صنعت نفت تاکيد دارد. به همين منظور و با استناد به بندهاي قانوني، ضوابط و دستورعمل اجراي الزام ها و رويه هاي مديريت اچ اس اي در شرايط عمومي قراردادهاي همسان و غيرهمسان صنعت نفت از سوي وزير نفت ابلاغ شد. وزير نفت ارديبهشت ماه 1394 بخشنامه اولويت ها و جهت گيري هاي فوري در زمينه بهداشت، ايمني و محيط زيست را نيز براي اجرا ابلاغ کرد. در اين بخشنامه که در 10 بند آمده، تاکيد شده است: در همه پيمان ها و قراردادها (از جمله پيمانکاري حفاري و ساختمان و نصب) در نظرگرفتن الزامات «سلام»( سلامت، ايمني و محيط زيست) با تکيه بر طرح و اجزاي برنامه هاي پايش حوادث در همه مراحل انجام کار الزامي است.
الزام های اچ اس اي پيمانکاران
هدف از تهيه دستورعمل اچ اس اي پيمانکاران، تعريف حداقل اچ اس اي(که بايد از سوي پيمانکار براي کار در محيط هاي قراردادي رعايت شود)، توسعه يک راهبرد براي مديريت پيشگيرانه اچ اس اي پيمانکاران، توجه همزمان به موضوع هاي بهداشت، ايمني و محيط زيست در فعاليت هاي پيمانکاري، ايجاد روشي براي پايش عملکرد اچ اس اي پيمانکاران، تشريح مديريت اچ اس اي پيمانکاران به منظور بهبود مستمر عملکرد اچ اس اي پيمانکاران در تمام فعاليت هاي محوله است. اين دستورعمل تمام فعاليت هاي پيمانکاري در زير مجموعه وزارت نفت (چهار شرکت اصلي) را زير پوشش قرار مي دهد که از آن جمله مي توان به طراحي مهندسي، اکتشاف و استخراج، حفاري، عمليات و فرايند، ساخت و نصب، توزيع شهري و خطوط انتقال، آزمون هاي غير مخرب/ بازرسي، حمل و نقل زميني/دريايي/هوايي فرآورده هاي نفت، گاز و پتروشيمي، خدمات اداري - رفاهي، خدمات مشاوران و تعميرات و نگهداري، خدمات زيست محيطي، محيط هاي مسکوني اشاره کرد. اين دستورعمل مکمل آيين نامه هاي حفاظت و بهداشت کار، دستورعمل ها و مستنداتي است که در خصوص بهداشت، ايمني و محيط زيست از سوي مراجع ذي صلاح در کشور تدوين شده و پيمانکار موظف است، افزون بر اين دستور عمل همه آنها را اجرا کند.
تاکيد مجدد شرکت نفت بر ضرورت رعايت الزام هاي ايمني
گاهي حوادث در زمان تعويض نوبت هاي کاري به وجود مي آيد كه به آسيب نيروي انساني و خسارت به تجهيزات و محيط زيست منجر مي شود، از اين رو علي کاردر، مديرعامل شرکت ملي نفت ايران، بر اجراي كامل الزام هاي ايمني هنگام فعاليت هاي تعميراتي و تعويض نوبت هاي کاري تاکيد مي کند. او در ابلاغيه اي بر ضرورت رعايت الزام هاي ايمني در فعاليت هاي كاري در تمام تاسيسات شركت ملي نفت ايران تاکيد مجدد مي کند. بر اساس اين ابلاغيه، هنگام انجام تمامي فعاليت هاي تعميراتي در همه تاسيسات، دريافت مجوز انجام كار الزامي و حضور مسئول تعميرات/ ناظر مربوطه به منظور اطمينان از ايمن بودن شرايط انجام كار به خصوص در زمان تعويض نوبت کاري، در محل كار ضروري است. همچنين مسئولان تمامي واحدهاي عملياتي نظير بهره برداري، تعميرات، مهندسي، بازرسي فني، اچ اس اي بايد ضمن آگاهي كامل از تمامي الزام هاي راهنماهاي ياد شده، نظارت لازم را براي اطمينان از اجراي صحيح و كامل آنها در تمامي سطوح كاري به ويژه در زمان تغيير نوبت هاي كاري انجام دهند. در صورت اجراي فعاليت هاي تعميراتي/ عملياتي با ريسك بالا، در زمان تعويض شيفت كاري ميان کارکنان (روزانه/ نوبت كاري)، بايد تعويض نوبت کاري و انتقال اطلاعات به صورت مكتوب و مطابق با همه الزام هاي اچ اس اي و عملياتي صورت گيرد و اكيداً از تحويل نوبت کاري به صورت شفاهي يا غيابي (تلفني) خودداري شود.در بخش ديگري از اين ابلاغيه، بر الزام نظارت كامل بر عملكرد پيمانكاران به خصوص در زمان تغيير نوبت کاري از سوي ناظران كارفرما تاکيد شده است. همچنين به منظور كاهش ريسك و پيشگيري از حوادث احتمالي، اداره اچ اس اي شركت ها موظف به بازرسي و مميزي مستمر تاسيسات و واحدهاي عملياتي و نحوه عملكرد ايمن واحدهاي عملياتي و بهره برداري به ويژه هنگام تعويض نوبت هاي كاري براي نظارت بيشتر هستند، همچنين نتايج گزارش هاي بازرسي و مميزي بايد از طريق مسئولان مربوطه و مدير عامل هر شركت به طور مستمر پيگيري و پايش شود.مديران عامل شركت هاي فرعي و تابعه، مسئوليت نظارت بر حسن اجراي موارد مندرج در اين ابلاغيه در تمامي تاسيسات تحت سرپرستي خود را به عهده دارند و در صورت وقوع حوادث به علت عدم اجراي مفاد آن، مسئوليت به عهده نفرات مرتبط خواهد بود و مطابق با مقررات اداري و انضباطي برخورد خواهد شد.
بهبود شرايط محيط زيست
مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران، در ادامه سياست هاي اين شركت براي رسيدن به استانداردهاي جهاني صنايع نفتي معتبر، توسعة پايدار، توليد روزآمد و خدمت مطلوب و نيز به منظور تغيير نگرش و اصلاح ديدگاه هاي سنتي نسبت به حادثه در مجموعه خود از نيمه دوم سال 1383 تشكيل شده است؛ از اين رو دستورعمل هايي در سه حوزه بهداشت، ايمني و محيط زيست دارد و افزون بر کاهش مخاطرات انساني، توجه به محيط زيست را سرلوحه کار خود قرار داده است. ايرج کلهري، مدير اچ اس اي و پدافند غيرعامل شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران در اين باره مي گويد: اين شرکت براي افزايش کيفيت فرآورده ها که با هدف ارتقاي زيست محيطي انجام مي شود، عزم جدي دارد. با توجه به اين که هدف بيشتر پروژه هاي شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي، اصلاحات زيست محيطي در فرآيندها براي توليد فرآورده هاي نفتي با استانداردهاي بالاتر است، اين پروژه هاي ملي و در برخي موارد بين المللي، نيازمند حمايت کامل همه سازمان ها و نهادهاست. به اعتقاد وي هرجا که اچ اس اي به صورت موثر وارد کار شود، عمليات آن شرکت با قدرت استمرار مي يابد؛ بنابراين مي توان گفت اچ اس اي اداره نيست، بلکه طرز تفکر است و زماني که نگرش صحيح براي همه کارکنان از مديران ارشد گرفته تا ديگر همکاران، در جريان باشد، هيچ گونه حادثه اي رخ نخواهد داد. شرکت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي ايران دو پروژه کلان ملي در حوزه پدافند غيرعامل و مديريت بحران اين شرکت را در دستور کار دارد که شامل فازهاي پيشگيري، آمادگي، مقابله و بازيابي تأسيسات شرکت در برابر تهديدهاي طبيعي و انسان ساخت است.
صيانت از کارکنان و عموم جامعه
فعاليت هاي صنعت نفت از اکتشاف، حفاري و توليد نفت و گاز تا توليد فرآورده هاي پالايشگاهي و محصولات پتروشيمي، آثار و پيامدهايي براي انسان و محيط زيست در بر دارد. نظام مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست (HSE-MS)، يک ابزار مديريتي موثر براي کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ايمني و محيط زيست در سازمان هاست که با ايجاد بستر فرهنگي خلاق و نگرشي نو و نظام مند به تبيين تاثير متقابل بهداشت، ايمني و محيط زيست پرداخته و از اين طريق خطرها و چالش ها را به طور منظم و ساختاري مورد ارزيابي و کنترل قرار داده و روش هاي پيشگيرانه ارائه مي دهد. هدف نهايي در نظام مديريت اچ اس اي، صيانت از کارکنان و عموم جامعه، حفاظت از محيط زيست و پاسداري از دارايي ها و اعتبار سازمان است. ايجاد محيط هاي کاري ايمن، سالم و بدون حادثه، کاهش آلاينده هاي زيست محيطي، کنترل رويارويي کارکنان با عوامل زيان آور شغلي، ايجاد و توسعه نظام جامع و يکپارچه مديريت اچ اس اي، نهادينه سازي نظام اجرايي مديريت اچ اس اي پيمانکاران، اجراي کارآمد و اثربخش مطالعات شناسايي خطرها، ارزيابي ريسک ها و مديريت آنها، تبيين مسئوليت ها و اختيارهاي اجرايي و متعادل سازي منابع، شامل نيروي انساني، تجهيزات و فعاليت هاي توليدي، از اهداف عمده مديريت اچ اس ای در وزارت نفت است.